Του Βίκτωρα Νέτα

Στο κορυφαίο έργο του, «Αξιον Εστί», ο Οδυσσέας Ελύτης προτρέπει: «Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Θα πρόσθετε κανείς και πολλούς άλλους άξιους να μνημονεύονται, όταν μας βρίσκει το κακό, όπως τώρα με την πολλαπλή και βαθιά κρίση που έχει διαλύσει την ελληνική κοινωνία και την έχει βυθίσει στην οργή και την απόγνωση. Μνημονεύετε, λοιπόν και Μακρυγιάννη και Οδυσσέα Ελύτη και Γιώργο Σεφέρη και Χαρίλαο Τρικούπη και Ελευθέριο Βενιζέλο και Αλέξανδρο Παπαναστασίου και άλλους, που έδειξαν καθαρούς και αποτελεσματικούς δρόμους όταν «θολεύει ο νους».

Στους άξιους να μνημονεύονται θα τοποθετούσε κανείς χωρίς κανέναν δισταγμό και τον πρωτοπόρο διανοητή Γεώργιο Σκληρό, που με το βιβλίο του «Το κοινωνικόν μας ζήτημα», που κυκλοφόρησε το 1907, διατύπωσε μια καθαρή πρόταση για την έξοδο της ελληνικής κοινωνίας από την κρίση -μιας κρίσης όμοιας με τη σημερινή- στην οποία είχε βυθιστεί η χώρα στις αρχές του 20ού αιώνα.

Βοηθάει για να «ξαναανακαλύψουμε» τον Γεώργιο Σκληρό το βιβλίο του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων Χρίστου Α. Τέζα «Γεώργιος Σκληρός (Κωνσταντινίδης). Συμβολή στην ερμηνεία της πρώιμης σκέψης του», που μόλις κυκλοφόρησε σε β' έκδοση επαυξημένη και βελτιωμένη (εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη Α.Ε.). Πρόκειται για μια εξαντλητική μελέτη του έργου τού εκ Τραπεζούντος διανοητή, που παρακολούθησε από κοντά ως φοιτητής τα πολιτικά και κοινωνικά ρεύματα στη ρωσική αυτοκρατορία και τη Γερμανία και άνοιξε τον δρόμο για να παρουσιαστούν και στην Ελλάδα οι σοσιαλιστικές ιδέες.

Σημειώνει ο καθηγητής Χρίστος Τέζας ότι ο Γεώργιος Σκληρός «ζώντας μακριά από την Ελλάδα, με μόνη ίσως άμεση γνώση εκείνη που αποκόμισε από ολιγοήμερη επίσκεψη, που πραγματοποίησε μέσα σε περίεργες συνθήκες, έγραψε μέσα σε λίγες εβδομάδες ένα βιβλίο -«πρόταση για έξοδο της ελληνικής κοινωνίας από την ώς τότε μακρόχρονη και πολύμορφη κρίση». Και ο ίδιος ο Σκληρός, σημειώνει ο Χρ. Τέζας, ομολογεί ότι σκοπός της συγγραφής του πρώτου του βιβλίου («Το κοινωνικόν μας ζήτημα») ήταν «να προβληθεί μια »πρόταση» για υπέρβαση της κρίσης της ελληνικής κοινωνίας. Προς τούτο κρίνεται αναγκαία η ανεύρεση της αιτίας των δεινών, που μαστίζουν την ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20ού αιώνα, δεινών, που σύμφωνα με τον Σκληρό, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο »συμπτώματα της ασθένειας του έθνους», τα οποία διάφοροι κριτικοί είχαν επισημάνει, χωρίς να αναζητήσουν τη γενική αιτία».

Κατά τον Γεώργιο Σκληρό για την ανεύρεση της «γενικής αιτίας» θα μπορούσε να βοηθήσει η γνώση της «λογικής», που «μετεχειρίσθησαν τα έθνη διά να λύσουν τα κοινωνικά των προβλήματα» (…) «Υπάρχουν μερικοί κοινωνικοί νόμοι γενικοί και αναπόφευκτοι δι' όλους». Αυτούς τους νόμους «αν εφάρμοζε κανείς εις την Ελλάδα θα έλυεν ευκόλως το κοινωνικό μας πρόβλημα».

Η «εφαρμογή νόμων», κατά τον Σκληρό, όπως παρατηρεί ο καθηγητής Χρ. Τέζας συνίσταται στις ενέργειες εκείνες, που θα οδηγήσουν στην ίδρυση και οργάνωση πολιτικών κομμάτων και συνακόλουθα στην ύπαρξη ατόμων «με ωρισμένας κοινωνικάς ιδέας, με οπωσδήποτε πρωτότυπον και συνεπές σύστημα κοινωνικής αντιλήψεως, το οποίον και να κηρύσσουν με ανδρικήν παρρησίαν».

Ποια είναι η ουσία του προβλήματος και του σημερινού που είναι όμοιο με εκείνο των αρχών του 20ού αιώνα; Αναγκαία προϋπόθεση για να γίνει οτιδήποτε είναι η αποκάλυψη της πραγματικότητας, που κατά τον Γεώργιο Σκληρό, όπως σημειώνει ο μελετητής του Χρ. Τέζας είναι μια ατμόσφαιρα «πρωτοφανούς ψεύδους και απάτης με βάσιν την βυζαντινήν σχολαστικότητα εις όλα» και με «χείμαρρον μεγάλων και πομπωδών λήψεων παρελθόντων μεγαλείων», ενώ εκείνο που κυρίως επικρατεί είναι «αμάθεια, σοφιστεία, ελαστικότης σκέψεων και φρονημάτων, ανειλικρίνεια χαρακτήρος, προ πάντων δε εγωιστική ατομικότης».

Ομοιες με του Γεωργίου Σκληρού ήταν και οι διαπιστώσεις του Σπυρίδωνος Τρικούπη, ο οποίος έγραψε στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»: «Η φιλαρχία πολιορκεί τον νουν μας, ο φθόνος και το εμφύλιον μίσος κατατρώγει το σπλάγχνα μας, η ιδιοτέλεια οδηγεί τα έργα μας, αι σκευωρίαι και τα διαβούλια είναι η πολιτική μας». Μένουμε, λοιπόν, αδιόρθωτοι από τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 έως σήμερα;

Ποια είναι η λύση του κοινωνικού και πολιτικού ζητήματος της χώρας, για το οποίο οι πάντες φλυαρούν προπαντός στα τηλεοπτικά παράθυρα, αλλά κανείς δεν αρθρώνει μια καθαρή πρόταση;

Συμπεραίνει στο βιβλίο του ο καθηγητής Χρίστος Τέζας, ότι από τις θέσεις του Γεωργίου Σκληρού «συνάγεται το συμπέρασμα, ότι η γενική αιτία της κακοδαιμονίας είναι η μη ύπαρξη κομμάτων με αρχές, κομμάτων που ν' αντιστοιχούν στη δομή και σύσταση της κοινωνίας και να εκφράζουν τα συμφέροντα της τάξης που εκπροσωπούν». Ο Σκληρός «θεωρεί επιτακτική την ανάγκη ίδρυσης και οργάνωσης πολιτικών κομμάτων αρχών, που θα προβάλουν διάφορα αιτήματα και θα ανακινήσουν ζητήματα πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, πνευματικά, ηθικά κ.τ.λ.».

Αν είχαμε κόμματα αρχών, δημοκρατικά οργανωμένα, με ενεργό συμμετοχή της λαϊκής τους βάσης στη λειτουργία τους, με όργανα μελέτης και παραγωγής πολιτικής, με όργανα ελέγχου και με καθαρά προγράμματα, δεν θα φτάναμε στην οικονομική και κοινωνική κρίση, που πληρώνει τόσο ακριβά ο ελληνικός λαός. Με το Σύνταγμα του 1975 χάθηκε η μεγάλη ευκαιρία να θεσμοθετηθούν κανόνες για τη λειτουργία κομμάτων αρχών. Θα χαθεί η ευκαιρία και τώρα μετά το μεγάλο πάθημα;

[email protected]