Του Ι.Ν. Μαρκόπουλου*

Ακόμη και άνθρωποι από τον συντηρητικό χώρο έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και διεθνώς, την αδιέξοδη και καταστροφική κατάσταση στην οποία ο νεοφιλελευθερισμός έχει φέρει τον πλανήτη, παρ’ όλο που παίζει πλέον μόνος του στην πολιτική σκηνή ή, ίσως, και λόγω αυτού του γεγονότος.

Η ολοκληρωτική, βάρβαρη και εξαντλητική, τελικά, εκμετάλλευση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, η διάβρωση και ο εκμαυλισμός της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς, με την κρίση αξιών που τις συνοδεύει, η καταδίκη εκατομμυρίων ανθρώπων στη φτώχεια και την πείνα σίγουρα δεν είναι κάποιες «παράπλευρες απώλειες» μιας πορείας προς την κοινωνική ευημερία και τη δημοκρατία.

Είναι, όμως δυστυχώς, συνειδητές επιλογές μιας επικυρίαρχης κατάστασης που επιλεγμένα σκοπεύει –παίζοντας, δυστυχώς, με τη φωτιά μιας τεράστιας και ίσως ανεξέλεγκτης κοινωνικής αναταραχής και πρωτόγνωρων, ίσως, μεταναστευτικών κυμάτων– στην παραγωγική αφαίμαξη, και άρα και καταστροφή του πλανήτη, στην περιθωριοποίηση, τη δυστυχία και την εξαθλίωση του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας και στη μεγιστοποίηση της δικής της ευημερίας, έτσι τουλάχιστον όπως αυτή την κατανοεί και προσπαθεί να την υλοποιήσει. Είναι το προϊόν ενός άκρατου, αγοραίου και εν τέλει καταστροφικού μοντέλου ανάπτυξης, που δεν μπορεί να προχωρήσει και θα πρέπει το ταχύτερο να αλλαχθεί.

Η σύγχρονη σκέψη των «γερακιών», γυμνή, δυστυχώς, από κοινωνικο-ηθικές ευαισθησίες και προβληματισμούς, είναι, συνακόλουθα, στενά και κυνικά συνυφασμένη με μια κοσμοαντίληψη που φέρει στον πυρήνα της τις έννοιες του άκρατου ατομικισμού και ηδονισμού, του οικονομισμού, του επιστημονισμού και της τεχνοκρατίας. Δυστυχώς, οι τόσο κοινωνικά απελευθερωτικές έννοιες του Διαφωτισμού, η χειραφέτηση του ανθρώπου και η ανάδειξη της αξίας και της δυναμικής του υποκειμένου έφεραν, συγχρόνως, μέσα τους και τον σπόρο για τη σημερινή διολίσθηση της ανθρώπινης κοινωνίας προς τον ατομικισμό, την αλαζονεία, την ανισότητα, την απληστία και την αποθέωση της απελευθερωμένης ατομικότητας. Μιας ατομικότητας, που έχει επιτρέψει –μέσα σε ένα νεοφιλελεύθερο περιβάλλον μιας ελάχιστης έως και ανύπαρκτης παρεμβατικής λειτουργίας του κράτους, με το δόγμα της ελεύθερης αγοράς– τη συσσώρευση του πλούτου και της εξουσίας σε έναν μικρό μόνο αριθμό ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Το πρόσφατο διατροφικό σκάνδαλο με το αλογίσιο κρέας εντάσσεται κι αυτό στα τόσα συμπτώματα του αρρωστημένου αυτού οικονομικοπολιτικού και ιδεολογικού συστήματος, μέσα στο οποίο επιτρέψαμε να εγκλωβιστούν οι ζωές μας. Μέσα σε ένα τέτοιο σύστημα, που ομνύει ουσιαστικά, ασχέτως τι υποκριτικά δηλώνει, στον νόμο της ζούγκλας και οδηγεί, με τον άκρατο, βάρβαρο νεοφιλελευθερισμό του στην πλήρη εξαθλίωση ανθρώπων και περιβάλλοντος, είναι, πράγματι, να απορεί κανείς με την ανημποριά όλων των αριστερών δυνάμεων, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, να βρουν μια ελάχιστη βάση συνεννόησης για ένα κοινό πρόγραμμα πολιτικής δράσης και αλλαγής.

Υπάρχει άραγε κάτι πιο επαναστατικό και πιεστικό από την αδυσώπητη πραγματικότητα, από την επιτακτικότατη ανάγκη ανακούφισης της φτώχειας, της δυστυχίας και της κοινωνικής αδικίας εδώ και τώρα; Υπάρχει κάτι πιο αριστερό από την υπέρβαση των μονολιθικών αγκυλώσεων και από το ενοποιητικό βήμα της διαλεκτικής σύνθεσης; Αν η δυστυχία όλων των ανθρώπων θυσιάζεται στον βωμό ενός μεσσιανικού επαναστατικού οράματος που ουδέποτε θα πραγματωθεί, αντί να αντιμετωπιστεί με μικρά, έστω, αλλά αισθητά βήματα κοινωνικής ανακούφισης και βελτίωσης, τότε ίσως θα πρέπει να ξαναδούμε τον ρόλο της Αριστεράς.

Αυτό που τώρα απαιτείται, όσο ποτέ άλλοτε, σε πολιτικό επίπεδο (αν τώρα δεν είναι η ώρα, τότε πότε;) είναι μια συνειδητοποιημένη για τον ιστορικό της ρόλο Αριστερά, που θα έχει καταφέρει να υπερβεί τον εαυτό της, τους ιδεολογικούς της, και όχι μόνο, κατακερματισμούς και τη σταθερή άρνησή της ή έστω τους εμφανείς της ενδοιασμούς για να μπορέσει να αναλάβει επιτέλους τις ιστορικές της ευθύνες, προχωρώντας συνειδητά, μέσα από ενοποιητικές πολιτικές διεργασίες, στην αποτελεσματική διεκδίκηση της εξουσίας αλλά και στο επόμενο στάδιο της πολιτικής της ωριμότητας.

Σε ευρύτερο, τώρα, επίπεδο, απαιτείται προφανώς ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, που θα στηρίζεται ιδεολογικά σε μια αναθεωρημένη έννοια της προόδου, που μπορεί να περιλαμβάνει και την έννοια της αποανάπτυξης, και συνακόλουθα σε μια νέα θεώρηση, πολύ πιο θεμελιοκρατική και ουσιαστική, της ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

*Καθηγητής της Τεχνολογίας και της Φιλοσοφίας της Τεχνοεπιστήμης στο ΠΤΔΕ της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ