Εκθεση της Μαρίας Λοϊζίδου στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Η σημαντική Κύπρια εικαστικός κλείνει μέσα στο έπιπλο κομμάτια από το αρχείο της και το μετατρέπει σε μια προσωπική, αλλά και «Συλλογική αυτοβιογραφία»

Της Παρής Σπίνου

^[1]Mια παλιά ξύλινη ντουλάπα των αρχών του 20ού αιώνα ανασκευάζει η Μαρία Λοϊζίδου και τη μετατρέπει σε αρχείο εμπειριών, μνήμης, αισθήσεων για την έκθεσή της με τίτλο «Συλλογική αυτοβιογραφία», που εγκαινιάζεται την Πέμπτη στην αίθουσα των Νέων Εργων, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Είναι ένα αρχείο προσωπικό με έντονα τα σημάδια από την πατρίδα της την Κύπρο, αλλά και από τις γόνιμες περιπλανήσεις της στο εξωτερικό. Ταυτόχρονα είναι και μια εγκατάσταση με πολλούς αποδέκτες.

Η γνωστή εικαστικός πήρε ένα έπιπλο που κάποτε εξυπηρετούσε τις ανάγκες μιας αγροτικής οικογένειας και έκλεισε στις εσωτερικές θήκες του κομμάτια από το αρχείο της: μικρά γλυπτά, σχέδια, βιντεο-προβολή και βιβλία, που ξεδιπλώνουν την πορεία τριών δεκαετιών, από το 1981 έως το 2012.

Το νέο έργο της διαβάζεται σε πολλαπλά επίπεδα, Επιτρέποντας τον εσωτερικό χώρο της ντουλάπας να ανοίξει προς τα έξω, με τον ίδιο τρόπο που αναποδογυρίζεις ένα ρούχο ή καλύτερα ένα γάντι, έτσι ανοίγει και η ίδια τα συρτάρια της ψυχής της στον επισκέπτη. Παράλληλα, η οργάνωση του παλαιού χώρου με νέες προθήκες, με την εφαρμογή ουσιαστικά μιας αρχιτεκτονικής διαρρύθμισης, αποτελεί συγχρόνως τοπίο, αλλά και νεκρή φύση και επιτρέπει μια προσωπική ανάγνωση του περιεχόμενου.

Τόσο η εγκατάσταση όσο και η προσεγμένη έκδοση «Μαρία Λοϊζίδου. Συλλογική αυτοβιογραφία», που συνοδεύει την έκθεση, αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και διαβάζουμε το τοπίο γύρω μας. Πώς δηλαδή ένας κλειστός χώρος μπορεί να ερμηνευτεί σαν μια εφιαλτική φυλακή ή σαν ένα προστατευτικό κέλυφος όπου δοκιμάζεται η ανάπτυξη ιδεών και πραγμάτων. Η Μαρία Λοϊζίδου δίνει έμφαση περισσότερο στα στοιχεία που ανήκουν στη σφαίρα των συναισθηματικών παρά των γνωστικών μας εμπειριών. Επιχειρεί να σχολιάσει το σκοτεινό αυτό κομμάτι του ανθρώπου, που του επιτρέπει να ανακαλέσει τις αισθήσεις, τη μνήμη και την αντίληψή του, προκειμένου να μπορέσει να διαχειριστεί τα σημαντικά θέματα της ζωής του.

Για τη χαμηλών τόνων Μαρία Λοϊζίδου «ο ρόλος της τέχνης είναι μια συνεχής προσπάθεια ανατροπής του κατεστημένου». Χρησιμοποιώντας συμπαγή αλλά και εύθραυστα υλικά, σίδερο, ξύλο, γυαλί, ύφασμα, άλλοτε φτιάχνοντας αέρινες σίτες κι άλλοτε λεπτοδουλεμένες δαντέλες, δημιουργεί εντυπωσιακά έργα σε μεγάλη κλίμακα, σε δημόσιους χώρους, όπως η εγκατάσταση στην εκκλησία της Αγιοτάτης Τριάδος στη Φάτιμα της Πορτογαλίας (2007) και η σειρά «GPS memoscapes» που παρουσίασε πέρυσι στις Βρυξέλλες. Ομως και τα μικρά σε διαστάσεις γλυπτά της, όσο μια κούκλα ή ένα βιβλίο, δεν παύουν να κουβαλούν έντονα διπολικά φορτία: συνευρέσεις, υποσχέσεις και κρυφές ελπίδες, φύλακες-άγγελοι και εχθροί, πετάγματα και πτώσεις, δράματα, τραύματα, κατοχές, αλλά και ελπίδα, διαχρονική αλήθεια, ανθρωπιά και φαντασία.

Μεγαλώνοντας στη Λεμεσό, η τέχνη ήταν για τη Λοϊζίδου «κάτι το άγνωστο και το αφηρημένο», όπως σημειώνει στη «Συλλογική αυτοβιογραφία»: «Στην πόλη δεν υπήρχε ούτε αρχαιολογικό μουσείο και στην προσπάθειά μου να γίνω δεκτή σε σχολή τέχνης, σχεδίαζα προτομές στο κοιμητήριο της γειτονιάς μας». Σπούδασε στην Καλών Τεχνών της Λιόν, ενώ από νωρίς ήρθε σε επαφή με την ψυχανάλυση και τη φιλοσοφία στρέφοντας την προσοχή της «στην κατανόηση των πραγμάτων», επιδιώκοντας να συνδέσει την τέχνη με τον κόσμο.

Εκπροσώπησε την Κύπρο στην Μπιενάλε Βενετίας το 1986 με τη βιντεοεγκατάσταση «Ο μύθος της Αριάδνης σε τρεις πράξεις», ενώ η συνεργασία της με την ιστορική γκαλερί «Δεσμός», την ίδια χρονιά, της επέτρεψε να ενδυναμώσει τη σχέση της με την Αθήνα. Συνεχή ταξίδια με ορμητήριο τη Λευκωσία καθορίζουν την πορεία της: από το Μουσείο Bozar των Βρυξελλών ώς το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Πεκίνου, και από το Μουσείο Μπενάκη ώς το Μουσείο Beaux Arts της Λιόν. «Κάθε νέα συνεργασία μέσα από πρακτικές κατανόησης και προσαρμογής οδηγεί τη δουλειά μου σε νέους προβληματισμούς απέναντι σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα και σε σύνθετες αποκαλύψεις, άλλοτε δυσκολότερες και άλλοτε ανακουφιστικές», σημειώνει η ίδια.

Ως δασκάλους της αναγνωρίζει την Ιωάννα Παπαντωνίου που της έμαθε τη σημασία του υλικού, αλλά και τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Τομπάζη, με τον οποίο συνεργάστηκαν στη Φάτιμα. Από το 2006 ανήκει στην ομάδα AA+U For Architecture, Art and Urbanism και τονίζει: «Συνεχίζω να αποδίδω εξαιρετική σημασία στις συνεργασίες μου και στον κόσμο που με περιβάλλει, ανανεώνοντας τις υποσχέσεις που έδωσα απέναντι στην τέχνη».

[email protected]

ΙΝFO: Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 7/3 έως 10/4 (Κτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β’ 17-19 & Ρηγίλλης. Τηλ.: 210 9242111). Τρίτη-Κυριακή: 11.00–19.00, Πέμπτη: 11.00–22.00. Την ημέρα των εγκαινίων (20.00) θα παρουσιαστεί η έκδοση της ομότιτλης μονογραφίας με κείμενα Χριστόφορου Μαρίνου («Peak Publishing»), από τον καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κλήμη Ναυρίδη.