Του Νίκου Β. Αποστόλου*

Ο Μίλτον Φρίντμαν, ο γκουρού του αχαλίνωτου καπιταλισμού, προκάλεσε με τα λεγόμενά του τον θαυμασμό των κεφαλαιοκρατών ανά τον κόσμο και οι θεωρίες του καθοδήγησαν τον Ρόναλντ Ρίγκαν, τη Μάργκαρετ Θάτσερ, όλους τους –νεοφιλελεύθερου πνεύματος– χρηματοδοτικούς μηχανισμούς (ΔΝΤ κ.λπ.) και τους απανταχού γιάπηδες. Στον Φρίντμαν, επίσης, αποδίδεται η θεωρία του δόγματος του σoκ, κατά την οποία οι αλλαγές σε βάρος των λαών πρέπει να γίνονται με καταιγιστικούς ρυθμούς για να μην προλαβαίνουν να αντιδρούν. Θεωρούσε ακόμα ότι μια οικονομική κρίση ή ένας πόλεμος ή ένα γεγονός καταστροφής αποτελούν μεγάλες ευκαιρίες για μεταρρυθμίσεις και ευρείες αλλαγές.

Η φιλοσοφία που διέπει τις θεωρίες του βασίζεται στην παραδοχή ότι όσο ευνοείται το κεφάλαιο, τόσο οι διαχειριστές του θα προβαίνουν σε επενδύσεις, οι οποίες θα φέρνουν νέα κέρδη, άρα νέες επενδύσεις και νέες θέσεις εργασίας κ.ο.κ. Αυτή η αυτοτροφοδοτούμενη αλληλουχία θα επιφέρει διαρκώς πρόοδο και ευημερία για όλους, εργοδότες και εργαζομένους.

Ο Φρίντμαν προέτρεπε τις κυβερνήσεις να μην παρεμβαίνουν στη λειτουργία της οικονομίας, αφήνοντάς την να λειτουργεί μακριά από κάθε πολιτική παρέμβαση, διότι –κατά την άποψή του– η οικονομία αυτορυθμίζεται, οπότε όλα θα λειτουργούν αρμονικά και ο κόσμος θα προοδεύει. Είχε δε τον κυνισμό να φέρνει ως παράδειγμα της επιτυχίας των θεωριών του τη Χιλή του Πινοσέτ, λέγοντας ότι τότε οι οικονομικοί δείκτες είχαν απογειωθεί.

Ο Φρίντμαν όμως ήταν και πονηρός. Συνιστούσε να μένει η πολιτική μακριά από την οικονομία, αλλά για το πόσο μακριά θα έπρεπε να μένει η οικονομία από την πολιτική δεν έλεγε το παραμικρό. Προφανώς ως καθηγητής, και μάλιστα επιφανής, αυτό θα το είχε σκεφτεί. Οντας όμως αθεράπευτος μονεταριστής, θεωρούσε ότι το κεφάλαιο πρέπει να είναι ασύδοτο. Ετσι από τη μια μεριά η πολιτική πρέπει να έχει δεμένα τα χέρια και να μην μπορεί να παρεμβαίνει στις ακρότητες του κεφαλαίου, αλλά από την άλλη οι εκπρόσωποι του κεφαλαίου να μπορούν να παρεισφρέουν στα πολιτικά δρώμενα, να διαβρώνουν ή και να διαφθείρουν το πολιτικό περιβάλλον, για να εξασφαλίζουν ολοένα και περισσότερα προνόμια και να αυξάνουν τον πλούτο τους. Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Ομως σε αντίθεση με τα προβλεπόμενα, οι εξελίξεις –με λίγες εξαιρέσεις– δεν ήσαν οι αναμενόμενες στα κράτη που κατέφυγαν στη βοήθεια του ΔΝΤ κι ευθυγραμμίστηκαν με τις προσταγές του, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Τα φαινόμενα στα οποία εδώ γίναμε μάρτυρες είναι μια άνευ προηγουμένου μείωση μισθών και κοινωνικών παροχών (υγεία, συντάξεις, παιδεία κ.λπ.) και μια κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας, την ώρα που το μεγάλο κεφάλαιο απολαμβάνει προκλητικά προνόμια (θεσμοθετημένα και μη) σε βάρος της μεσαίας τάξης. Τα ίδια πάνω-κάτω συνέβησαν και αλλού. Ετσι πρόσταξε ο Φρίντμαν πως πρέπει να γίνεται, έτσι προστάζουν με τη σειρά τους οι κλώνοι του και τυφλά ακολουθούν οι πολιτικοί, κουρελιάζοντας το κοινό περί δικαίου αίσθημα, προσβάλλοντας τη νοημοσύνη μας και προκαλώντας την οργή μας.

Σαν να μην έφταναν τα παραπάνω, μάθαμε ότι οι συνεχιστές της σκέψης του Φρίντμαν, που έχουν αναλάβει την ανοικοδόμηση της οικονομίας μας, ομολόγησαν ότι τα μέτρα που επέβαλαν για τη γιατρειά, δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, διότι στους υπολογισμούς τους έκαναν κάποια λάθη.

Σε μια τέτοια περίπτωση, σύσσωμη η πολιτική ηγεσία θα έπρεπε να διαμαρτυρηθεί έντονα δίνοντας μεγάλες διαστάσεις στο θέμα. Αντ' αυτού, ακούσαμε ότι ο υπουργός Οικονομικών έθεσε χλιαρά το ζήτημα στις Βρυξέλλες, εισπράττοντας την επίπληξη των οικονομικών παραγόντων της Ευρώπης, που είπαν ότι το πρόγραμμα λιτότητας που ακολουθούμε πρέπει να συνεχιστεί αδιατάρακτα, ενώ την ίδια ώρα στην Ελλάδα ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών μάς πληροφορούσε χωρίς ντροπή ότι οι κατώτατοι μισθοί είναι ακόμα πολύ υψηλοί και γι' αυτό δεν προχωράει η ανάπτυξη. Που σημαίνει ότι το λάθος του ΔΝΤ και των άλλων εταίρων που απαρτίζουν τον μηχανισμό στήριξης θα πρέπει και πάλι να διορθωθεί στις πλάτες των εργαζομένων.

Αντίθετα όμως με όσα ακούγονται περί ανάπτυξης, τέτοιου είδους εξελίξεις προκαλούν τη γρήγορη κατάρρευση της μεσαίας τάξης και τη συνακόλουθη λαϊκή εξαθλίωση. Και όταν οι πολίτες ενός λαού πένονται και απελπισμένοι αποζητούν να δουλέψουν ακόμα και για ένα κομμάτι ψωμί, τότε μπορούν να παράξουν μεγάλη υπεραξία, άρα περισσότερο πλούτο για το μεγάλο κεφάλαιο. Επιπλέον παρουσιάζουν ασθενείς έως μηδενικές αντιστάσεις όταν κινδυνεύουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα. Αυτό φαίνεται ότι επιδιώκουν και οι «προστάτες» μας, που σε αρμονική συνεργασία με Ελληνες πολιτικούς (όχι όλους ευτυχώς), προσπαθούν να μετατρέψουν τον ελληνικό λαό σε αναλώσιμο υλικό, μια άβουλη και αδρανή μάζα ανθρώπων, χωρίς ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.

Πιστεύετε λοιπόν, Μίλτον Φρίντμαν, ότι οι απόγονοί σας με βάση τη θεωρία σας θα μπορέσουν τελικά να εξουδετερώσουν έναν ομολογουμένως απείθαρχο λαό, ο οποίος είναι αναμφίβολα αποπροσανατολισμένος και δεν βρίσκεται στα καλύτερά του, αλλά δεν παύει να κουβαλάει στις πλάτες του μια ιστορία τεσσάρων χιλιάδων χρόνων; Κι ακόμα θα ήταν πολύ ενδιαφέρον αν ζούσατε, να μας σχολιάζατε τους λόγους για τους οποίους η οικονομία δεν μπόρεσε να αυτορυθμιστεί και έχουμε σήμερα αυτή την παγκόσμια οικονομική κρίση, που κάθε άλλο παρά ευχάριστη είναι.

[email protected]

1. Μίλτον Φρίντμαν (1912-2006). Καθηγητής Οικονομικών και βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Θεμελιωτής του νεοφιλελευθερισμού, που εφαρμόζεται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στα κράτη που βρίσκονται στη δυσάρεστη θέση να ζητούν τη βοήθειά του.

…………………………………………………………………………………………………………………………

*Mηχανικός