Το έργο «Ολα είναι στο μυαλό σου» της Ρόμπιν Σούικορντ στο «Τόπος Αλλού»

Σύζυγος του Νίκολας Καζάν, γιου του κορυφαίου σκηνοθέτη, η Σίκορντ είναι από τις πιο γνωστές και παραγωγικές σεναριογράφους του αμερικανικού σινεμά («Ματίλντα», «Μικρές κυρίες», «Οι αναμνήσεις μιας γκέισας», «Μπέντζαμιν Μπάτον»). Στην Αθήνα θα τη γνωρίσουμε χάρη σε ένα από τα λίγα θεατρικά της έργα

Της Εφης Μαρίνου

^[1]Είναι από τις σπουδαιότερες σεναριογράφους στο Χόλιγουντ. Η Ρόμπιν Σούικορντ, σύζυγος του επίσης σεναριογράφου Νίκολας Καζάν -γιου του σκηνοθέτη Ηλία Καζάν-, είναι αναγνωρισμένη και βραβευμένη στον τομέα διασκευής μυθιστορημάτων. Ιδού μερικά από τα σενάρια που την έκαναν διάσημη: «Little Women» με τις Γουινόνα Ράιντερ και Σούζαν Σαράντον, «Matilda» με τον Ντάνι ντε Βίτο, «Practical Magic» με τις Σάντρα Μπούλοκ και Νικόλ Κίντμαν, «The Jane Austen Book Club», «The Perez Family», «Οι αναμνήσεις μιας γκέισας», «Η απίστευτη ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον» με τους Μπραντ Πιτ και Κέιτ Μπλάνσετ, ταινία υποψήφια για Οσκαρ.

Η παιδιόθεν μανιακή με το διάβασμα Ρόμπιν Σούικορντ, πέραν του σινεμά, γράφει και σκηνοθετεί για το θέατρο. Απόδειξη το έργο της «Criminal Minds» -«Ολα είναι στο μυαλό σου» όπως αποδόθηκε στα ελληνικά-, που παρουσιάζεται στις 22 Μαρτίου στο θέατρο «Τόπος Αλλού» σε σκηνοθεσία Νίκου Καμτσή.

Κι αν η συζήτησή μας έγινε μέσω του ψυχρού email, το αποτέλεσμα ήταν απρόσμενα θερμό. Σαν να βρισκόταν απέναντί μας, μίλησε από καρδιάς για πολλά: τα παιδικά της χρόνια, το έργο, το μυστικό της δουλειάς της, την απατηλή λάμψη του Χόλιγουντ, την Ελλάδα της κρίσης.

-Κωμωδία ή δράμα το «Ολα είναι στο μυαλό σου»;

«Κωμωδία των ραγισμένων καρδιών. Μαύρη κωμωδία, που συνδέεται με το δράμα μέσω της μνήμης και της φαντασίας. Το φινάλε έχει τις ρίζες του πολύ πριν αρχίσει το έργο. Ημουν είκοσι χρονώ όταν είδα τυχαία μπροστά μου μια παράξενη εγκατάσταση στο Ταλαχάσι της Φλόριντα: Στη μέση του δρόμου ένας καλλιτέχνης είχε τυλίξει με το μεταξένιο ύφασμα ενός αλεξίπτωτου ένα ολόκληρο δέντρο. Το ύφασμα δημιουργούσε μια περίεργη φωλιά κάτω από τα κλαδιά του δέντρου εμποδίζοντας τα φύλλα να πέσουν στο έδαφος. Σκέφτηκα τότε τα δέντρα πέκαν (είδος φουντουκιάς) στο κτήμα της γιαγιάς μου στην Τζόρτζια. Αν τυλίγονταν μ' ένα τέτοιο ύφασμα, τα φύλλα και οι καρποί που θα έπεφταν θα εγκλωβίζονταν στο ύφασμα και τα κλαδιά ολοένα, μέχρι που θα έσπαζαν. Κάνοντας μια ποιητική μετάθεση, σκέφτηκα ότι κάπως έτσι λειτουργεί η μνήμη και η εμπειρία μας. Διαρκώς γεμίζει, βαραίνει όλο και πιο πολύ, μέχρι που τελικά μας τσακίζει».

- Πώς το εμπνευστήκατε; Η δομή του πάντως είναι κινηματογραφική.

«Ετσι είναι. Μεγάλωσα στη βορειοδυτική Φλόριντα, σε μια περιοχή γνωστή ως «The Panhandle». Εκείνη την εποχή ο μόνος δρόμος που μας ένωνε με τον υπόλοιπο κόσμο ήταν ο αυτοκινητόδρομος 98, που συνέδεε όλες τις μικρές πόλεις κατά μήκος της ακτής του Κόλπου του Μεξικού. Ηταν γεμάτος με ξενοδοχεία, λούνα παρκ, πίστες go cart που λειτουργούσαν μόνο το καλοκαίρι, αποκλειστικά για τους τουρίστες και τους παραθεριστές. Η πολιτιστική ζωή ήταν ανύπαρκτη. Σπάνια εμφανιζόταν κάποιος περιοδεύων θίασος στην πόλη, είκοσι μίλια μακρύτερα. Εκεί είδα δύο παραστάσεις, το «Κάμελοτ» και το θρησκευτικό δράμα του Ομπεραμεργκάου πάνω στη γέννηση του Χριστού. Ταινίες έβλεπα σχεδόν μόνο στην τηλεόραση. Ετσι άρχισα να φτιάχνω ιστορίες δικές μου με ήρωες που ζωντάνευα ως κούκλες για να ζήσουν μέσα σε χάρτινα θέατρα, που έφτιαχνα. Πολλές από αυτές τις ιστορίες ήταν επηρεασμένες από τα βιβλία και τα μυθιστορήματα που διάβαζα συνεχώς. Οταν άρχισα να γράφω επαγγελματικά, ήμουν επηρεασμένη από αυτή την προϊστορία».

- Οι αποσυνάγωγοι ήρωες προέρχονται κι αυτοί από μνήμες των νεανικών σας χρόνων;

«Το απομονωμένο τοπίο της γενέτειράς μου στο Panhandle, μυστηριωδώς, προσέλκυε τύπους που δεν χωρούσαν πουθενά αλλού… Εκείνη την εποχή οι εργαζόμενοι στην τεράστια ακτή του Panama city beach ανήκαν μόνο στον εποχικό τουρισμό, τους τρεις καλοκαιρινούς μήνες σε ξενοδοχεία, μπαρ, λούνα παρκ. Το φθινόπωρο έκλειναν τα πάντα, ο τόπος ερήμωνε. Στον αυτοκινητόδρομο 98 δεν περνούσε αυτοκίνητο για ώρες. Θα μπορούσες να ξαπλώσεις και να κοιμηθείς πάνω στην άσφαλτο και να μη σε ενοχλήσει κανείς. Οσοι ξέμεναν ήταν χωρίς επάγγελμα, χρεωμένοι, με ένα κουρελιασμένο παρελθόν. Κάθονταν κι έλεγαν ο ένας στον άλλον την πονεμένη ιστορία τους και τα απραγματοποίητα όνειρά τους. Ημουν ήδη συγγραφέας όταν αυτές οι μνήμες επανήλθαν και από τις πιο έντονες εικόνες προέκυψαν οι ήρωες του έργου «Ολα είναι στο μυαλό σου». Ο Eντι Ρέι είναι ονειροπόλος. Η Μπίλι Μαρί κουβαλάει ένα ενοχικό παρελθόν που θέλει να διορθώσει και δεν μπορεί και ο Ρέιν-φρόου, αποκομμένος κωμικοτραγικά από το παρελθόν και από το μέλλον, αφού δεν θυμάται τι του συνέβη πριν από ένα λεπτό, άρα μόνιμα αθώος»…

-Μοιάζει να φέρουν κάτι μπεκετικό…

«Είχα αρχίσει να κρατάω σημειώσεις για το έργο όταν εθελοντικά δούλεψα βοηθός διευθυντής σκηνής σ' ένα ανέβασμα του «Περιμένοντας τον Γκοντό» στο Florida stage University. Οταν οι τεχνικοί έστησαν το δέντρο πάνω στην άδεια σκηνή κατέβηκα στην αίθουσα και το είδα από απόσταση μέσα στο κάδρο της μπούκας της σκηνής. Οι μνήμες της εφηβικής μου ηλικίας επανήλθαν σαν από θαύμα: το δέντρο που ανέφερα προηγουμένως, η άδεια σκηνή και ο έρημος αυτοκινητόδρομος, τα τεράστια γλυπτά ομοιώματα δεινοσαύρων στα εγκαταλειμμένα λούνα παρκ να υπόσχονται ένα χαρούμενο μέλλον. Κατάλαβα ότι το τοπίο της νιότης μου είναι το δικό μου δέντρο. Ακούγοντας τους τέλειους διαλόγους του Μπέκετ από τις κουίντες, ανακάλυψα τον συγγραφέα. Αρχισα να τον διαβάζω. Στα έργα του βρήκα τα δικά μου τοπία, τους δικούς μου Εστραγκόν και Βλαντιμίρ».

- Γράφετε, διασκευάζετε, σκηνοθετείτε, στο σινεμά και στο θέατρο. Τι απ' όλα κερδίζει την πλήρη αφοσίωσή σας;

«Είμαι κυρίως άνθρωπος του κινηματογράφου. Ομως διαβάζω, παρακολουθώ θέατρο, κρατώ σημειώσεις με ιδέες για μελλοντικά θεατρικά έργα. Αλλά ο κινηματογράφος είναι full time δουλειά. Εκεί εκφράζεται βασικά η ενέργεια, η φαντασία μου. Συχνά «τρέχουν» δύο και τρία έργα-σενάρια συγχρόνως, πράγμα που περιορίζει άλλες δραστηριότητές μου. Ακόμη και όταν παρακολουθώ μια θεατρική παράσταση ή διαβάζω ένα θεατρικό έργο, πιάνω τον εαυτό μου να το μεταπλάθει σε εικόνες, πλάνα. Βούτηξα, στην κυριολεξία χάθηκα μέσα στο φιλμ του Χάνεκε «Αγάπη», έτσι όπως μου συμβαίνει όταν βλέπω καλό θέατρο. Ελπίζω κάποτε να καταφέρω να δημιουργήσω έναν χώρο στο μυαλό μου για έμπνευση αποκλειστικά θεατρική».

- Εχετε διασκευάσει λογοτεχνικά έργα για το σινεμά. Η κινηματογραφική εκδοχή ενός βιβλίου είναι δύσκολο εγχείρημα. Οσοι το αγάπησαν μέσω της ανάγνωσης, μπαίνουν στην αίθουσα καχύποπτοι. Ποιο είναι το μυστικό της ιδανικής μεταφοράς ενός μυθιστορήματος στη μεγάλη οθόνη;

«Είμαι παθιασμένη, φανατική αναγνώστρια. Φτάνω λοιπόν στη διασκευή με έντονο αίσθημα περιέργειας, έξαψης. Μ’ αρέσει να μπαίνω κάτω από την επιφάνεια ενός βιβλίου, να βλέπω τη δράση να δημιουργείται και να εξελίσσεται. Είμαι τυχερή γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να δουλέψω πάνω σε μυθιστορήματα που αγάπησα, κι αυτό πέρασε στο σενάριο. Η κινηματογραφική αφήγηση έχει δικά της εργαλεία και κώδικες. Προσπαθώ να εμβαθύνω στη σκέψη του συγγραφέα, να πιάσω το βαθύτερο νόημα, να επεκτείνω τη γοητεία που άσκησε πάνω μου όταν το διάβαζα. Προτεραιότητά μου είναι να αναδείξω την ποιότητα και την ευαισθησία του μυθιστορήματος ώστε να σταθεί από μόνο του στην κινηματογραφική του εκδοχή. Μπορώ να κατανοήσω το «πίσω» μέρος και να το μεταφέρω στην οθόνη χωρίς να προδώσω τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες το έστησε ο συγγραφέας. Απ' την άλλη, δεν το αντιμετωπίζω σαν Ευαγγέλιο. «Η ωραία κοιμωμένη», π.χ., υπάρχει ως παραμύθι, μπαλέτο, καρτούν ακόμη και ως καρναβαλίστικο κοστούμι. Η μεταφορά ενός μυθιστορήματος σε φιλμ έχει τη νομοτέλειά του, είναι ένα ξεχωριστό, αυθύπαρκτο έργο τέχνης».

- Επηρεάζουν την προσωπικότητα του, ασκημένου σε μονήρη εργασία, συγγραφέα τα βραβεία και η διασημότητα του αστραφτερού Χόλιγουντ;

«Η λάμψη του Χόλιγουντ δεν είναι παρά μια κατασκευή. Αυτό βιώνουμε εμείς που το ζούμε. Δεν υπάρχει glamour, πιστέψτε με. Δουλεύουμε συλλογικά ή μοναχικά, σ' ένα πεδίο όπου όλοι συνεργάζονται για το καλύτερο αποτέλεσμα. Γελάω πολύ όταν βλέπω τη χλιδή της τελετής των Οσκαρ κι αισθάνομαι μια ειρωνική διάθεση όταν τη συγκρίνω με τη σκληρή δουλειά της πεζής καθημερινότητας. Δίνω λίγη σημασία στα βραβεία, δικά μου ή άλλων. Αναγνώριση σημαίνει η ευκαιρία να δουλεύεις με τον τρόπο που σ' ευχαριστεί. Αυτό είναι καταπληκτικό πλεονέκτημα. Αν συγκεντρωθείς στο κυνήγι της αναγνώρισης, ο δημιουργικός σου εαυτός υποφέρει. Ενας φίλος κριτικός, πολύ γνωστός στις ΗΠΑ, γελάει συγχωρώντας με όταν λέω: «Ευτυχώς, δίδαξα τα παιδιά μου να μη διαβάζουν κριτικές»»…

- Το έργο σας θα παιχτεί σε μια πόλη που βρίσκεται στη δίνη της οικονομικής κρίσης.

«Οι Νίκος Καμτσής και Μίκα Πανάγου -τους γνώρισα στην Αθήνα και στο Λ. Αντζελες- έχουν έμπνευση, δημιουργικότητα. Η τέχνη πρέπει να ζήσει, να προχωρήσει ακόμη κι αν ο δρόμος είναι κακοτράχαλος, γεμάτος αγκάθια. Το θέατρο, οι άνθρωποί του πρέπει να επιστρατεύσουν την αντοχή και την ιερή επιμονή του δημιουργού, για να λειτουργήσει το δόγμα τού «κάν' το με κάθε τρόπο, μην το βάζεις κάτω». Στις αντίξοες συνθήκες ανθεί η ανθρώπινη δημιουργικότητα. Στον «Αγγλο ασθενή» ο ήρωας αναφέρεται σ' ένα φυτό που φυτρώνει στην άνυδρη έρημο. Αν βρεθείς λοιπόν στη μέση της ερήμου να σε θερίζει η δίψα, πρέπει να το βρεις και να ρουφήξεις τους χυμούς της καρδιάς του. Το φυτό θα είναι ξανά γεμάτο χυμούς το πρωί. Στους στεγνούς καιρούς που ζούμε αυτή η παραβολή με εμπνέει. Ενα τσούρμο τύπων σαν τον Εντι-Ρέι, στο έργο που θα δείτε, προκάλεσε τη σημερινή κρίση. Θα γελάσετε μαζί τους, αλλά προσέξτε: είναι τρομερά επικίνδυνοι. Τάχα «οραματιστές» ενός τεράστιου πλούτου, που θα προκύψει από την εκμετάλλευση των άλλων. Κι από κοντά αμνησιακοί σαν τον Ρέιν-φρόου που ξεχνούν τα μαθήματα του ιστορικού παρελθόντος, ανίκανοι να αναλογιστούν τις επιπτώσεις των πράξεών τους στο μέλλον. Κι εμείς είμαστε σαν την Μπίλι Μαρί, χαμένοι στην εθνική οδό, προσπαθώντας να χτίσουμε ένα σπιτικό σε αφιλόξενο μέρος, ταΐζοντας τον εαυτό μας -μεταφορικά και κυριολεκτικά- με ό,τι junk food βρούμε. Ξέρω ότι κάποια στιγμή η κρίση, στην Ελλάδα και παντού, θα λυθεί, αλλά στο μεταξύ, η μπογιά θα ξεφλουδίσει και η άμμος θα μεταφερθεί. Πρέπει να κρατηθούμε οπωσδήποτε, υποστηρίζοντας τις τέχνες. Στο τέλος θα είμαστε εμείς οι νικητές».

[email protected]

INFO: Τόπος Αλλού (Κεφαλληνίας 17 και Κυκλάδων, τηλ.: 2108656004), «Ολα είναι στο μυαλό σου» της Ρόμπιν Σούικορντ. Μετάφραση–σκηνοθεσία: Νίκος Καμτσής. Σκηνικό-κοστούμια: Μίκα Πανάγου. Μουσική: Κώστας Χαριτάτος. Παίζουν: Χριστίνα Θεοδωροπούλου, Τάκης Χρυσικάκος, Νίκος Καμτσής.