Η έκθεση «Θράκη. Τόσο κοντά, τόσο μακριά. Ο μουσουλμανικός κόσμος της» στο Μπενάκη

Η φωτογράφος Πέπη Λουλακάκη και η δημοσιογράφος Ελενα Μοσχίδη επί δύο ολόκληρα χρόνια έζησαν από κοντά τα σοβαρά προβλήματα και κατέγραψαν τις πολλές και αντιφατικές εικόνες ενός κόσμου «άγνωστου» και απροσπέλαστου στους περισσότερους

Της Παρής Σπίνου

Στην πλατεία Ηφαίστου στην Κομοτηνή ζωηρή κινητικότητα κι ανάκατες φωνές. Η τουρκική γλώσσα πρωτοστατεί. Η ηχογραφημένη φωνή του ιμάμη από το Γενί Τζαμί καλεί τους πιστούς για την προσευχή. Οι γυναίκες, φορτωμένες με τα ψώνια από την αγορά. Κάποιες είναι καλυμμένες με την πολύχρωμη μαντίλα τους, κάποιες με μακρύ μαύρο φερετζέ. Οι άντρες κατεβάζουν τα ρολά στα παλιατζίδικα, γεμάτα από ανατολίτικα σκεύη από τσίγκο και χαλκό.

Εικόνες από τον δύσκολα προσπελάσιμο κόσμο των μουσουλμάνων της Ξάνθης, της Ροδόπης, του Εβρου, όπως τον κατέγραψε με τον φακό της η Πέπη Λουλακάκη, φέρνει το Μουσείο Μπενάκη με την έκθεση: «Θράκη: Τόσο κοντά, τόσο μακριά. Ο μουσουλμανικός κόσμος της», που εγκαινιάζεται στις 27 Μαρτίου στο Κεντρικό Κτίριο. Η φωτογράφος σπάζοντας το άβατο των Πομάκων, των τουρκογενών, των Ρομά, αλλά και των Σουδανών, φέρνει στο προσκήνιο προσωπικές στιγμές της σύγχρονης μουσουλμάνας γυναίκας, των παιδιών στα μειονοτικά σχολεία, των νέων στη διασκέδασή τους και μας γνωρίζει αυτόν τον «άγνωστο» κόσμο στην καθημερινότητά του. Με στόχο οι άνθρωποι και οι πολιτισμοί να έρθουν σε επαφή, ο χώρος του διαλόγου και της πολιτισμικής ανταλλαγής να μεγαλώσει και να μικρύνουν οι διαστάσεις της άγνοιας της αδιαφορίας, αλλά και της προκατάληψης.

Συνοδοιπόρος της σε αυτό το ταξίδι που κράτησε δύο χρόνια, από το 2008 έως το 2010, είναι η δημοσιογράφος Ελενα Μοσχίδη, που υπογράφει τα κείμενα στο ομότιτλο λεύκωμα των εκδόσεων «Καστανιώτη», αναδεικνύοντας τις ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα αυτών των μειονοτήτων.

«Ξεκινήσαμε το οδοιπορικό με δική μας πρωτοβουλία και, με το πλεονέκτημα ότι είμαστε γυναίκες, τολμήσαμε να σπάσουμε το άβατο της μουσουλμανικής κοινωνίας της Θράκης. Ετσι, καταφέραμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της μειονότητας και να γνωρίσουμε τον επτασφράγιστο κόσμο της», σημειώνουν η Ελενα Μοσχίδη και η Πέπη Λουλακάκη στον πρόλογο της έκδοσης. «Καταφέραμε να μας χορηγηθεί πολύμηνη άδεια από το υπουργείο Παιδείας για να μπούμε στα μειονοτικά σχολειά. Εκεί γνωρίσαμε τα σοβαρά προβλήματα στην εκπαίδευση -πηγή των προβλημάτων της κοινωνίας αυτής. Ακούσαμε τους μουσουλμάνους Ελληνες πολίτες να μας αποκαλύπτουν τα καυτά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνικοπολιτική τους ζωή».

Πρώτη γνωριμία σ' αυτό το δύσκολο εγχείρημα με την Τζαχιντέ Χασεκί, μουσουλμάνα θεολόγο, που ξεναγεί ένα γκρουπ φοιτητών από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο στο Γενί Τζαμί. Φωτογραφίζεται με τον γιο της: αυτή γράφει στον κομπιούτερ και ο μικρός παίζει με τα παιχνίδια του. Φοράει μαντίλα, είναι όμως από τις πιο «προχωρημένες», αφού καπνίζει, παίζει καράτε, οδηγεί αυτοκίνητο. Κι αυτά χάρη στον ανοιχτόμυαλο σύζυγό της.

Δεν είναι όμως παντού έτσι. Οι φωτογραφίες, όλες ασπρόμαυρες, τονίζουν τις αντιθέσεις των κοινωνιών της Θράκης. Ο φακός γλιστράει στα μικρομάγαζα της Κομοτηνής: στο παλιό μπαρμπέρικο του Ισμαήλ Χασάν, το ραφτάδικο του Μπεντίρ με τις απαρχαιωμένες μηχανές, το φημισμένο καφεκοπτείο του Μουσταφά. Συναντιέται με το συγκρότημα Balkanatolia, που αποτελείται από μουσουλμάνους και χριστιανούς-οι περισσότεροι είναι φίλοι από παιδιά. Πηγαίνει σε έναν γάμο όπου οι πληθωρικές μουσουλμάνες μαγειρεύουν στα καζάνια πιπεράτα κεμπάπ.

Η περιπλάνηση συνεχίζεται στο χωριό Αβατο της Ξάνθης, με τα χαμηλά σπίτια και τις ψηλές μάντρες, όπου ζει η άγνωστη στους περισσότερους μειονότητα Σουδανών -οι πρόγονοί τους ήρθαν από την Αφρική ως σκλάβοι επί οθωμανικής κυριαρχίας. Στα καφενεία και τις ταβέρνες των Πομάκων, στα δωμάτια όπου επεξεργάζονται τα καπνά. Ανοιξη στη γιορτή Εντρελές στον Εχίνο, όπου τα κορίτσια φοράνε τζιν, τι-σερτ και πολύχρωμες μαντίλες, ασχολούνται με το εργόχειρο αλλά και με το κινητό τους. Κι από εκεί στα νυφοπάζαρα του Τεμένους.

Το ταξίδι ολοκληρώνεται στο Δροσερό της Ξάνθης όπου ζουν δυναμικοί και φιλόξενοι Ρομά. «Οταν ακούμε να μας χαρακτηρίζουν ως μειονότητα, νιώθουμε ακόμα πιο χάλια απ' ό,τι είμαστε», τονίζει η Σαμπιχά Σουλεϊμάν, προεδρος του συλλόγου «Η Ελπίδα». «Η λέξη «μειονότητα» εμπεριέχει τη λέξη «μείον». Εχουμε τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους Ελληνες».

[email protected]

INFO: (Κεντρικό Κτίριο, Κουμπάρη 1), Εγκαίνια 27/3. Μέχρι 28/4. Εισιτήρια € 5, € 3. Το ομότιτλο λεύκωμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη»