Του Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου*

Ας φανταστούμε έναν κόσμο στον οποίο οι πολιτικοί μας δεν θα μιλούσαν παρά ελάχιστα, και ότι θα παρήγαν το όποιο έργο τους, χωρίς την ανάγκη να καταφεύγουν στον ιδεολογικό λόγο για να το νομιμοποιήσουν στη συνείδηση των κυβερνωμένων. Θα ήταν ίσως ένας κόσμος τον οποίο θα βαριούνταν όσοι τρέφονται από τις ρητορικές αντεγκλήσεις των φορέων της εξουσίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα ήταν λιγότερο θελκτικός. Ούτε και οι άνθρωποι που ασκούν την εξουσία, λιγότερο αποτελεσματικοί.

Τέτοια όνειρα είναι πάντα απατηλά, αλλά έχουν τη συμβολική τους σημασία. Και μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για να σκεφτούμε πιο ελεύθερα.

Παρακολουθώντας το πιο σκεπτόμενο και επιστημονικά πιο καταρτισμένο τμήμα του ΣΥΡΙΖΑ (π.χ. Δραγασάκης, Σταθάκης, Τσακαλώτος) να εξηγεί το τελευταίο διάστημα πιο ανοιχτά και ίσως πιο ειλικρινά τις προτάσεις του για ένα εναλλακτικό σχέδιο εθνικής ανάπτυξης, πέρα από το Μνημόνιο, μπορεί κανείς να διαπιστώσει υπόγεια σημεία σύγκλισης με τα «μνημονιακά» κόμματα εξουσίας. Προφανώς, ορισμένες από τις θέσεις αυτές μπορεί να είναι μόνο προσωπικές ή να απηχούν ένα μειοψηφικό κομμάτι του κόμματος. Μπορεί και όχι. Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε από τη στιγμή που ακόμη δεν έχει συνταχθεί το επίσημο σχετικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.

Εκείνο που έχει σημασία είναι, ωστόσο, ότι σε αντίθεση με αυτό που θέλουν να παρουσιάζουν οι ίδιοι οι αντίπαλοι και οι μεσάζοντές τους στα ΜΜΕ, η αξιωματική αντιπολίτευση δεν βρίσκεται στον Βόρειο Πόλο και ο κυβερνητικός συνασπισμός στον Νότιο. Σε πολλά πράγματα είναι συνεπιβάτες στο ίδιο ταξίδι, το παραδέχονται-δεν το παραδέχονται.

Για παράδειγμα, αμφότεροι συμφωνούν ότι η ελληνική δημόσια διοίκηση χρειάζεται άμεση μεταρρύθμιση, ώστε να γίνει πιο αποτελεσματική και να αποκτήσει έναν νέο ρόλο σε μια οικονομία στην οποία, εκ των πραγμάτων, το κράτος δεν θα είναι πλέον ο κύριος εργοδότης. Διαφωνούν προφανώς στα επιμέρους, αλλά δεν θα βρεθεί κανείς τους να υποστηρίξει ότι έχουμε ένα κράτος πρότυπο, για τη λειτουργικότητα του οποίου πρέπει να υπερηφανευόμαστε. Είναι επίσης και οι δύο πλευρές κατ' ουσίαν σύμφωνες ότι οι μισθοί πρέπει να είναι αντίστοιχοι της παραγωγικότητας και του δυναμισμού μιας οικονομίας και των επιμέρους κλάδων της κι ότι οι εποχές που όλα μπορούσαν να λυθούν με ένα νέο δάνειο, πέρασαν και πάνε. Ακόμη και αυτό το ΚΚΕ αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι δεν μπορεί να μισθοδοτεί παραπάνω υπαλλήλους από όσο αντέχει η επίσημη εφημερίδα του και πρέπει να τους απολύσει – με μαύρα ή κροκοδείλια δάκρυα, δεν έχει σημασία. Τέλος, ενώ δεν είναι αμελητέες οι απόψεις στον ΣΥΡΙΖΑ που δεν τη θέλουν ούτε ζωγραφιστή την «Ευρώπη του Μάαστριχτ και της Μέρκελ», ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας από τη Γερμανία και τη Γαλλία ξεκινά πάντα τις περιοδείες του, και αυτό δεν είναι τυχαίο. Η Ευρώπη είναι το σπίτι όλων μας. Εστω κι αν τελευταία φροντίζουμε όλο και λιγότερο να μην πέσει και μας πλακώσει.

Δεν θέλω να υποστηρίξω με όλα αυτά ότι ο «Παπάγος» και ο «Πλαστήρας» είναι το ίδιο πράγμα. Είναι ξεκάθαρο ότι τις δύο πλευρές τις χωρίζουν σήμερα πολλά. Οχι όμως όσα πιστεύουν και κυρίως όχι όσα ισχυρίζονται για λόγους μικροπολιτικής. Τα πολιτικά οράματα είναι μόνο για τις μεταμεσονύκτιες ώρες. Στο φως της μέρας, η διαμόρφωση της εκάστοτε δημόσιας πολιτικής συχνά δεν έχει τίποτα το ιδεολογικό. Θέλω να πω, η πρώτη της ύλη δεν είναι μια αφηρημένη πολιτική ιδέα – άσχετα αν αυτό πιστεύουν οι διανοούμενοι που ζουν όντως στον κόσμο των αφηρημένων σχημάτων. Οταν βρεθείς στην εξουσία, τα διαχειριστικά της ζητήματα υπαγορεύονται από την πραγματικότητα και μόνο, και οι λύσεις από τις διαθέσιμες επιλογές. Δεν το απέφυγε αυτό ούτε καν ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι στα χρόνια του μεγάλου ρωσικού λιμού, στις αρχές της δεκαετίας του ’20.

Η ρητορική πόλωση διαμορφώνει τη δική της δυναμική, συχνά εντελώς ανεξάρτητα από την ίδια την πραγματικότητα. Και φυσικά, αυτό βολεύει πάντα τους μονομάχους της εξουσίας – ιδίως την αντιπολίτευση που έχει την τάση να απορρίπτει συλλήβδην το έργο τής εκάστοτε κυβέρνησης. Γι' αυτό κι έχει μεγάλη σημασία για όσους ανεξάρτητους διατυπώνουν δημόσιο λόγο, να εντοπίζουν τα αναπόφευκτα σημεία σύγκλισης, όπου υπάρχουν, και να αφήνουν τα αντίπαλα κόμματα να διαφωνήσουν μόνο για εκείνα τα ζητήματα στα οποία όντως διαφωνούν.

Οι μεγάλες κινήσεις και οι ρητορικές κορόνες είναι σίγουρα χρήσιμες για την ψυχική μας ανάταση, αλλά ακόμη και ο Τσόρτσιλ λέγεται ότι μετά την τόσο συγκινητική αποστροφή του στο βρετανικό Κοινοβούλιο, το 1940, ότι οι συμπατριώτες του θα υπερασπιστούν το Νησί από τους ναζί μέχρι την τελευταία ρανίδα του αίματός τους, αναρωτήθηκε χαμηλόφωνα πού θα βρουν τα όπλα για να το κάνουν. Και αν το κατάφεραν τελικά ήταν διότι βρήκαν και τα όπλα και τους συμμάχους – το θάρρος δεν θα αρκούσε από μόνο του, είναι σίγουρο.

* Επίκουρος καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας στο ΤΕΙ Καλαμάτας και γραμματέας σύνταξης της ΝΕΑΣ ΕΣΤΙΑΣ