Ρεσιτάλ σε Iδρυμα Θεοχαράκη και Beton

Λόγω οικονομικής κρίσης το Μέγαρο Μουσικής, επί εικοσαετία κυρίαρχος του μουσικού χώρου, συρρίκνωσε δραστικά τους ετήσιους προγραμματισμούς του. Ομως μια ολόκληρη γενιά τριαντάρηδων μουσικών, που στο μεταξύ ενηλικιώθηκαν καλλιτεχνικά, επιμένουν να διεκδικούν καλλιτεχνική επιβίωση. Πολύ συχνά σε εναλλακτικούς χώρους

Του Γιάννη Σβώλου

^[1]Για τις «εναλλακτικές» αίθουσες μουσικών εκδηλώσεων, τη σημασία και το βάρος των όσων προσφέρουν έχουμε ξαναγράψει. Φυσικά, ούτε ακούει κανείς εκεί καλύτερη μουσική, ούτε η μουσική ακούγεται εκεί καλύτερα από ό,τι αλλού. Η ανάδυσή τους δείχνει, ωστόσο, κάτι που μας αφορά. Μπορεί λόγω οικονομικής κρίσης το Μέγαρο Μουσικής, επί εικοσαετία κυρίαρχος του μουσικού χώρου, να συρρίκνωσε δραστικά τους ετήσιους προγραμματισμούς του, όμως μια ολόκληρη, καινούργια γενιά τριαντάρηδων Ελλήνων μουσικών, που στο μεταξύ ενηλικιώθηκαν καλλιτεχνικά, επιμένουν να διεκδικούν καλλιτεχνική επιβίωση. Και, καθώς τα ευρύτερα κοινωνικο-πολιτιστικά συμφραζόμενα αλλάζουν άρδην, η δράση τους προσλαμβάνει –δυνάμει- διαστάσεις ευρύτερες αυτών ενός απλού δίωρου αναψυχής, ανακαινίζοντας ποικιλότροπα το πεδίο πρόσληψης της μουσικής.

Στις 28/2/2013, παρακολουθήσαμε στο Ιδρυμα Θεοχαράκη ένα θαυμάσιο ρεσιτάλ του Απόστολου Παληού, ενός από τους -ευτυχώς όχι λίγους- ανερχόμενους, ενδιαφέροντες Ελληνες πιανίστες. Το πρόγραμμα περιλάμβανε τις «Σονάτες» των Σκριάμπιν και Ραχμάνινοφ. Παρ’ ότι, λόγω πεπερασμένης ηχοχωρητικότητας, η χαμηλοτάβανη, υπόγεια αίθουσα είναι σαφώς καταλληλότερη για ρεσιτάλ σε πληκτροφόρα εποχής Μότσαρτ-Μπετόβεν παρά σε μεγάλο, σύγχρονο πιάνο, ο Παληός πέτυχε ένα άρτιο αποτέλεσμα. Μαθητής του κορυφαίου ερμηνευτή τού Σκριάμπιν, Ρομπέρτο Ζιντόν, προσέγγισε τις τρεις πρώιμες σονάτες του Σκριάμπιν ταιριαστά στη μεταιχμιακή τους γραφή μεταξύ ρομαντικού Λιστ και εμπρεσιονιστικών αναζητήσεων. Ο ήχος του ήταν πτητικός με συνεχείς, τονισμένες εναλλαγές μεταξύ μαλακών φωτοσκιάσεων και έντονων, αιχμηρών εξάρσεων. Ταυτόχρονα, ο μουσικός ειρμός διέθετε συνοχή βασισμένη στον εύστοχο προσδιορισμό των διαθέσεων.

Με φυσικότητα και πειστικότητα διαφάνηκαν, επίσης, οι μοντερνιστικές όψεις του Σκριάμπιν: «δαιμονικής» έξαρσης υπερβάσεις της ρομαντικής αβρότητας στην έκφραση, βίαιες επιταχύνσεις και παραληρηματικές κορυφώσεις, εμφανίσεις γωνιώδους, σπασμωδικής φραστικής κ.λπ. Στη μεταγενέστερη αλλά λιγότερο μοντερνιστικής γραφής «Σονάτα αρ.2» του Ραχμάνινοφ παίξιμο και ήχος προσέλαβαν μεγαλύτερη πλαστικότητα και ρευστότητα, το εύρος δυναμικής διευρύνθηκε, οι εξωστρεφείς εξάρσεις δεξιοτεχνίας –ιλιγγιώδεις κλίμακες, τρίλιες κ.λπ.- πήραν κεντρική θέση, ενώ, γενικότερα, η μουσική αφήγηση επικεντρώθηκε στο μεστωμένο συναίσθημα και στο ηδονικό παιχνίδι των πιανισμών.

Συν-ΤΟΝισμοί σε απόσταση αναπνοής 

Μεταξύ 1/3 και 10/3/2013, στην υπόγεια αίθουσα του «Beton», στον Βοτανικό, προσφέρθηκε επταμερής κύκλος εκδηλώσεων μουσικής δωματίου υπό τον τίτλο «Μουσικοί Συν-ΤΟΝισμοί», σε επιμέλεια Τίτου Γουβέλη και Μάιρας Μηλολιδάκη. Στις 3/3/2013, συνέπραξαν εκεί ο βιολιστής Απόλλων Γραμματικόπουλος, η βιολίστα Αγγέλα Γιαννάκη, ο τσελίστας Δημήτρης Τραυλός και η πιανίστρια Σοφία Ταμβακοπούλου. Ακούστηκαν το «Κουαρτέτο με πιάνο, έργο 60» (1875) του Μπραμς και η «Φαντασία για κουαρτέτο με πιάνο, Η.94» του Φρανκ Μπριτζ (1871-1941).

Οι Ελληνες μουσικοί έπαιξαν εκτεθειμένοι στη στεγνή ακουστική ενός χαμηλοτάβανου χώρου με ακόμη μικρότερη ηχοχωρητικότητα, κυριολεκτικά σε απόσταση αναπνοής από ακροατήριο με μέγεθος και σύνθεση μεγάλης φιλικής παρέας που άκουγε προσηλωμένο με το ποτό στο χέρι. Οι ερμηνείες τους ήσαν ωραίες, στρωτές, δίχως λάθη, αβίαστα συντονισμένες προς την αισθητική της εποχής.

Το «Κουαρτέτο με πιάνο αρ.3» είναι 100% τυπικός Μπραμς από την πρώτη ώς την τελευταία νότα. Στο εναρκτήριο Allegro non troppo οι μεταπτώσεις μεταξύ διστακτικής, στοχαστικής εσωστρέφειας και ορμητικής, επιβεβαιωτικής έκφρασης αναδύθηκαν ισορροπημένα και πειστικά, το νευρώδες Scherzo δόθηκε με την αναμενόμενα τονισμένη, καλπασματική ορμή, το Andante έρρευσε μελωμένα, με διακριτικά λυγμικές διατυπώσεις από το βιολί και το τσέλο ενώ στο καταληκτικό Allegro comodo κυριάρχησε η πυρετώδης ένταση της συμπυκνωμένης δράσης. Παράδειγμα προέκτασης του ρομαντισμού στον 20ό αιώνα, η «Φαντασία» (1910) του Μπριτζ ισορροπεί μεσοστρατίς μεταξύ της γερμανικής κληρονομιάς του Μπραμς και του γαλλικού ήχου ενός Σοσόν. Το περίπου 15λεπτης διάρκειας κομμάτι δόθηκε νωχελικά και αβίαστα, με έμφαση στην ηδονική ρευστότητα του ήχου και την καλπασματική ρυθμική ελαφράδα, αποδίδοντας άριστα την ονειροπόλα, λίγο παιχνιδιάρικη διάθεση της μουσικής του Αγγλου συνθέτη.