Υπάρχουν περίπου 64 εκατ. κατοικίες που παραμένουν ακατοίκητες. Θα μπορούσαν να στεγάσουν τουλάχστον 200 εκατ. ανθρώπους

Της Ελλης Πάνου

^[1]Η Ζενγκζού στις όχθες του Κίτρινου Ποταμού, πρωτεύουσα της επαρχίας Χενάν, με περίπου 9 εκατομμύρια κατοίκους είναι σημαντικό διαμετακομιστικό κέντρο, ζώνη εμπορίου, τεχνολογίας και εξαγωγών, ανήκει στις 13 αναπτυσσόμενες σούπερ μεγαλουπόλεις της χώρας και είναι μία από τις οκτώ αρχαίες πρωτεύουσες της Κίνας.

Τα τελευταία χρόνια η Ζενγκζού άρχισε να εξαπλώνεται στην περιφέρειά της, όπου κατασκευαστικές εταιρείες ύψωσαν τα «ανατολικά προάστια», τα οποία σήμερα συγκαταλέγονται στις «πόλεις-φαντάσματα» της Κίνας: δεκάδες τεράστια συγκροτήματα πολυκατοικιών, μεγάλοι δρόμοι, χώροι στάθμευσης, πύργοι, κέντρα διοίκησης, εμπορικά κέντρα, πλατείες, κινηματογράφοι. Ολα έρημα, χωρίς κατοίκους, αυτοκίνητα, επισκέπτες, πελάτες. Ούτε ψυχή. Χιλιόμετρα επί χιλιομέτρων άδεια διαμερίσματα, περιγράφει στην αυτοψία που έκανε δημοσιογραφική ομάδα του αμερικανικού δικτύου NBC. Ορισμένα έχουν πουληθεί, ως επένδυση, σε μερίδα της αστικής τάξης της Κίνας, που κερδίζει πλέον αρκετά χρήματα, αλλά μην έχοντας πολλές εναλλακτικές επενδυτικές λύσεις, τοποθετεί το μέλλον της και το μέλλον το παιδιών της σε ακίνητα. Ετσι άνοιξαν οι «πόρτες του παραδείσου» για τους κατασκευαστές. Την τελευταία 15ετία οι τιμές των ακινήτων διπλασιάστηκαν, τριπλασιάστηκαν και τετραπλασιάστηκαν κι όσοι είχαν, έδωσαν και τις τελευταίες οικονομίες τους για να αγοράσουν 5, ακόμα και 10 διαμερίσματα, πυροδοτώντας μια ανοικοδόμηση άνευ προηγουμένου σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τόσα πολλά, τόσο γρήγορα

Οι Κινέζοι δεν χτίζουν απλώς σπίτια. Χτίζουν πόλεις ολόκληρες -υπολογίζεται μεταξύ 12 και 24 κάθε χρόνο. Γιγάντιες πόλεις «φυτρώνουν» την τελευταία δεκαετία παντού, από τις στέπες και την αραιοκατοικημένη ενδοχώρα, μέχρι τις ασφυκτικά γεμάτες περιοχές της Σανγκάης και του Χονγκ Κονγκ. H υπόθεση ήταν ότι «εάν χτίσεις, ο κόσμος θα έρθει». Κανείς όμως δεν ήρθε. Το τεράστιο εμπορικό κέντρο έξω από τη Ζενγκζού, για παράδειγμα, είναι άδειο εδώ και τρία χρόνια. Στις προσόψεις των καταστημάτων βλέπει κανείς ταμπέλες από δυτικές φίρμες, όπως Swarovski, Piaget, Zara, Starbucks. Είναι, όμως, ψεύτικες, δόλωμα για υποψήφιους αγοραστές. Πολλές φορές στα διαφημιστικά έντυπα οι κατασκευαστές «προσθέτουν» με photoshop ανθρωπάκια και αυτοκίνητα για να δώσουν ζωή σε ένα «νεκρό», σουρεαλιστικό σκηνικό.

Εξω από την Ντονγκουάν, σημαντική βιομηχανική πόλη στα νότια της χώρας, βρίσκεται το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο παγκοσμίως, που διαφημίστηκε ως «το θαύμα του εμπορικού κόσμου». Η συντριπτική πλειονότητα των 1.500 καταστημάτων παραμένουν στα αζήτητα, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του κέντρου, το 2005. Οι κατασκευαστές του, ευελπιστώντας να προσελκύσουν 100.000 επισκέπτες την ημέρα, δεν τσιγκουνεύτηκαν: έφτιαξαν ένα κανάλι, ανεμόμυλους, αντέγραψαν ακόμα και τη βενετσιάνικη πλατεία του Αγίου Μάρκου, αλλά και τη γαλλική Αψίδα του Θριάμβου. Τα μεγάλα σχέδια, όμως, έπεσαν στο κενό…

Σήμερα μόνο ελάχιστα καταστήματα είναι ανοιχτά, οι λιγοστοί υπάλληλοι λαγοκοιμούνται πάνω στους πάγκους τους, σκουπίδια «κοσμούν» τους ορόφους, η μπογιά έχει ξεφτίσει και οι διαφημιστικές πινακίδες έχουν ξεθωριάσει. Η επιλογή της τοποθεσίας ήταν το βασικό συστατικό της αποτυχίας: η Ντονγκουάν μπορεί να έχει 10 εκατομμύρια κατοίκους, αλλά πρόκειται κυρίως για εργάτες, μετανάστες από άλλες επαρχίες, που παλεύουν να επιζήσουν με μισθούς-ψίχουλα και προφανώς δεν έχουν τον χρόνο και τα χρήματα να πάνε για ψώνια. Το εγκαταλελειμμένο πλέον εμπορικό κέντρο είναι και ένα από τα σύμβολα της ταχύτατης αστικής ανάπτυξης της χώρας, αλλά και των ανεξέλεγκτων επενδύσεων σε έργα υποδομών και στην αγορά ακινήτων.

Η έκρηξη διαρκείας σε αυτόν τον τομέα της οικονομίας ήταν ένας τρόπος για το Πεκίνο αφενός να αυξάνει τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας του κι αφετέρου να απασχολεί και τα 8.000.000 των Κινέζων, που εντάσσονται ετησίως στο εργατικό δυναμικό της χώρας. Ωστόσο, πόσα από αυτά τα ακίνητα μπορούν να πουληθούν όταν η μεγάλη πλειονότητα των κατοίκων ζει με περίπου 2 δολάρια την ημέρα;

Λείπουν οι άνθρωποι…

Πέρσι τέτοια εποχή, το δίκτυο BBC είχε ταξιδέψει στην άλλη άκρη της Κίνας, στις στέπες της Εσω Μογγολίας και στο νέο Ορντός, που χτίστηκε για να στεγάσει ένα εκατομμύριο ανθρώπους και να γίνει το διοικητικό κέντρο μιας περιοχής πολύ εύπορης λόγω των ορυκτών της. Οι αγρότες εκεί πλούτισαν πουλώντας τη γη τους στις εταιρείες εκμετάλλευσης των ορυχείων και ανέβηκαν κατηγορία σε μια νύχτα. Οι τοπικές αρχές άρχισαν να οραματίζονται μεγαλεία. Και τα υλοποίησαν με μεγάλο κόστος. Οπως περιέγραφε στο ρεπορτάζ του ο Πίτερ Ντέι: «… Ενα τεράστιο άγαλμα του Τζένγκις Χαν και δύο επίσης τεράστια άλογα, όρθια στα δυο πίσω πόδια τους, δεσπόζουν στην πλατεία Τζένγκις Χαν, μια αχανή διαμορφωμένη έκταση που χάνεται μέσα στην ομίχλη. Γύρω γύρω πολυώροφα συγκροτήματα διαμερισμάτων, ένα επίσης τεράστιο μουσείο και μια βιβλιοθήκη. Αυτό που λείπει από το σκηνικό είναι… οι άνθρωποι. Ημασταν μόνοι δυο-τρεις σε όλο αυτό το απέραντο οικιστικό δημιούργημα… Τα περισσότερα κτίρια είναι ή άδεια ή μισοτελειωμένα…Τα υπερβολικά μεγάλα συγκροτήματα είναι γεμάτα απούλητα διαμερίσματα…».

Την ίδια περίοδο η οικονομική ιστοσελίδα Finance Asia προσπαθούσε να υπολογίσει τις διαστάσεις του προβλήματος: με βάση τα στατιστικά στοιχεία, έγραψε με δόση υπερβολής, υπάρχουν περίπου 64.000.000 μονοκατοικίες και διαμερίσματα που παραμένουν ακατοίκητα. Και με την υπόθεση ότι κάθε διαμέρισμα μπορεί να στεγάσει μια οικογένεια τριών ατόμων, οι κατοικίες αυτές θα μπορούσαν να λύσουν το πρόβλημα 200.000.000 ανθρώπων, δηλαδή του 15% του πληθυσμού της Κίνας ή του 50% των ΗΠΑ».

Για τους Δυτικούς οικονομικούς αναλυτές, η κινεζική οικονομία είναι πλέον πιο εξαρτημένη από την αγορά ακινήτων από ό,τι ήταν η αμερικανική, λίγο πριν σκάσει η φούσκα των ακινήτων το 2007. Για να τιθασεύσει την αγορά και τις πληθωριστικές τιμές, το Πεκίνο αύξησε σταδιακά από το 2011 τα επιτόκια δανεισμού, έθεσε περιορισμούς και στον δανεισμό από τις τράπεζες και στις υποθήκες που μπορεί να έχει το κάθε άτομο και άρχισε να πειραματίζεται με την επιβολή φόρου ακινήτων ανά πόλη και περιφέρεια.

Τα μέτρα απέδωσαν όσον αφορά τις τιμές, με σημαντικές, όμως, παράπλευρες «απώλειες»: εκατοντάδες χιλιάδες είδαν τις οικονομίες μιας ζωής να εξανεμίζονται, λιγόστεψαν οι θέσεις εργασίας για τους περίπου 50.000.000 Κινέζους που απασχολούνται στις οικοδομές και στον κατασκευαστικό τομέα και πολλές επιχειρήσεις πιάστηκαν στην παγίδα του χρέους κι όχι μόνο δεν έχουν χρήματα να ξεπληρώσουν τις τεράστιες οφειλές τους στις τράπεζες, αλλά δεν μπορούν να ολοκληρώσουν και τα έργα που έχουν αρχίσει. Επιπλέον, η επιβράδυνση της κατασκευαστικής δραστηριότητας οδήγησε πέρσι σε επιβράδυνση της ανάπτυξης και της οικονομίας στο σύνολό της.

«Εάν σκάσει η φούσκα των ακινήτων» είπε σε συνέντευξή του στο CBS ο Γουάνγκ Σι, ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης κατασκευαστικής αυτοκρατορίας στην Κίνα, αξίας 53 δισ. δολαρίων, «τότε ποιος ξέρει τι μπορεί να γίνει; Ισως να δούμε την επόμενη «αραβική άνοιξη»… Θέλω να πιστεύω ότι οι ηγέτες μας είναι αρκετά έξυπνοι για να το αντιμετωπίσουν. Αυτό ελπίζω!».