Η έκθεση «From Death to Death and Other Small Tales»

Επιλεγμένα έργα κορυφαίων σύγχρονων δημιουργών από τη συλλογή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη, συνομιλούν στην Εθνική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας με δικά της εκθέματα

Εδιμβούργο Aποστολή: Παρή Σπίνου

^[1]Στο Εδιμβούργο, πόλη των μύθων και των θρύλων, με τα μεσαιωνικά κτίρια και τα επιβλητικά κάστρα, οι νεαροί τουρίστες κατακλύζουν τις υπόγειες στοές αναζητώντας βραδιές ποίησης και τρόμου. Η πρωτεύουσα των περήφανων Σκοτσέζων όμως είναι και μια ολοζώντανη, δραστήρια φοιτητούπολη, με τεράστια σπουδαστήρια και βιβλιοθήκες που θυμίζουν το Χόγκουαρντς του Χάρι Ποτερ -αλλωστε εκεί η Ρόουλινγκ εμπνεύστηκε τα βιβλία της- καθώς και πολλά παραδοσιακά μπαρ, όπου τα ουίσκι malt συναγωνίζονται σε ποικιλία τις μάρκες από μπίρες.

Αυτό το νεανικό κοινό, που αναζητάει το προκλητικό, το μυστηριώδες, το διαφορετικό, είναι το target group της Εθνικής Πινακοθήκης Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας. Από τον περασμένο Δεκέμβριο οργανώνει την ενδιαφέρουσα έκθεση «From Death to Death and Other Small Tales», με επίκεντρο το ανθρώπινο σώμα και το δίπολο της ζωής και του θανάτου. Η μοναδική συλλογή σουρεαλιστών της πινακοθήκης -«μια μορφή τέχνης για εφήβους», όπως τη χαρακτηρίζουν οι υπεύθυνοι- συνομιλεί με επιλεγμένα έργα σύγχρονων δημιουργών από τη συλλογή Δημήτρη Δασκαλόπουλου, οι οποίοι, όπως φαίνεται, έχουν τη «σπίθα της εφηβείας».

Οπως ο Πολ ΜακΚάρθι, που βιντεοσκοπεί ένα «Πειρατικό πάρτι» με μίμηση σεξουαλικών πράξεων και βίας και τον ίδιο σαν καρικατούρα του Τζακ Σπάροου. Ακόμα η Μαρίνα Αμπράμοβιτς με το περίφημο βίντεο, στο οποίο τρίβει με μανία έναν ανθρώπινο σκελετό, προσπαθώντας να εξοικειωθεί με την ιδέα του θανάτου. Και ο Μάθιου Μπάρνεϊ με τη βιντεο-εγκατάσταση «Cremaster Cycle» και τα γλυπτά-ερωτικά φετίχ που προμοτάρουν τις έννοιες της διαφοροποίησης και της ελευθερίας επιλογής.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο ο γνωστός συλλέκτης οργάνωσε σειρά εκδηλώσεων για την παρουσίαση της έκθεσης, που μέχρι σήμερα έχει δεχτεί 30.000 επισκέπτες. Είχε προσκαλέσει διευθυντές μουσείων, ιστορικούς τέχνης, καλλιτέχνες, εκπροσώπους των media από την Ελλάδα, την Ευρώπη και τη Αμερική. Το αφιέρωμα άνοιξε με την παράσταση «Πρώτη ύλη» του Δημήτρη Παπαϊωάννου, που αναφέρεται στην αέναη μάχη δημιουργού και δημιουργήματος και είχε παρουσιαστεί πέρσι το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Στην πρεμιέρα επί βρετανικού εδάφους που άφησε θετικές εντυπώσεις -κρίμα που δεν ήταν ανοιχτή στο κοινό-, παρτενέρ του Παπαϊωάννου στον ρόλο του «ζωντανού γλυπτού» έγινε ο 28χρονος Μιχάλης Θεοφάνους.

Από Μαγκρίτ μέχρι Σάρα Λούκας

Πριν από δύο χρόνια στο Μουσείο Γκουγκενχάιμ του Μπιλμπάο ο Δ. Δασκαλόπουλος έκανε μια εντυπωσιακή αβάν πρεμιέρ της συλλογής του -από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη σε σύγχρονη τέχνη- δίνοντας έμφαση στις μεγάλες εικαστικές εγκαταστάσεις. Στο Εδιμβούργο ο χώρος της Εθνικής Πινακοθήκης Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας, που κάποτε ήταν εξοχική κατοικία, υπαγόρευσε έργα μικρότερης κλίμακας, όχι όμως και σημασίας. Οι επιμελητές Κιθ Χάρτλεϊ και Λούσι Ασκιου δυσκολεύτηκαν, όπως είπαν, λόγω του πλούτου της συλλογής, να καταλήξουν στις επιλογές τους, ενώ τόνισαν πως τοποθέτησαν τα έργα έτσι ώστε να περιτριγυρίζουν τον επισκέπτη δημιουργώντας οικειότητα.

Στην είσοδο του μουσείου, ένα ογκώδες νεοκλασικό κτίριο με τεράστιες κολόνες, μια επιγραφή νέον «Everything is going to be alright» σε προδιαθέτει θετικά γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Πρόκειται για μια έκθεση στην οποία ιστορικά έργα συνομιλούν με σύγχρονα, εστιάζοντας στο σώμα ως κέλυφος υπαρξιακού, ιδεολογικού, κοινωνικού προβληματισμού. Το σώμα θνητό και ευάλωτο, φυλακή της ψυχής, κυψέλη συναισθημάτων. Αλλά και το σώμα ως όχημα επαναστάσεων: σεξουαλικής, φεμινιστικής και των ομοφυλόφιλων.

Ενας μικρός πίνακας, ο υπέροχος «Representation» του Ρενέ Μαγκρίτ, με γυναικείο γυμνό κορμό σε κορνίζα που μιμείται το σχήμα του, υποδέχεται τους επισκέπτες. Στην πρώτη αίθουσα δύο πρωτοποριακοί και προκλητικοί για την εποχή τους πίνακες με γυμνά κορίτσια του Οτο Ντιξ και του Μπαλτίς μαζί με το ερωτικό πορτρέτο της τελευταίας μούσας του Πικάσο, Ζακλίν Ροκ, περικλείουν το γλυπτό της Σάρα Λούκας «Bunny Gets Snookered»: τα αντρικά γεννητικά όργανα στο κεφάλι μιας κούκλας κλείνουν το μάτι στα κουνελάκια του Playboy.

Παραδίπλα, δύο εικόνες που υπενθυμίζουν το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης: το γυναικείο πορτρέτο του Ρενέ Μαγκρίτ «Τhe Bungler» με σφριγηλό σώμα και κεφάλι νεκρής στον τοίχο, ενώ στο πάτωμα ριγμένος ένας πλαστικός σάκος με γυναικεία και αντρικά χαρακτηριστικά του Ρόμπερτ Γκόμπερ αποτελούν αντίστοιχα το οπισθόφυλλο και το εξώφυλλο του καταλόγου της έκθεσης.

Και δύο Ελληνες καλλιτέχνες

Δεν λείπουν βεβαίως και οι μεγάλες εγκαταστάσεις. Οπως τα «Pise Flowers» της Ελεν Τσάντγουικ με λουλούδια σε φαλλικό σχήμα και η οργανική βιομορφική εγκατάσταση του Ερνέστο Νέτο, που παραπέμπει στις σωματικές λειτουργίες. Χαρακτηριστικά όμως είναι κι άλλα έργα της ελληνικής συλλογής: οι «Τυφλοί σταρ» του Ντάγκλας Γκόρντον με βλέμμα κενό συναισθημάτων, ο «Οδυσσέας» του Ουίλιαμ Κέντριτζ που τοποθετείται στη Νοτια Αφρική και εκφράζει το εσωτερικό ταξίδι. Τα γλυπτά της Κίκι Σμιθ που εικονοποιούν ενδόμυχους φόβους και ανησυχίες, αλλά και το ανατριχιαστικό «Fillette» της Λουίς Μπουρζουά με ένα φαλλό κρεμασμένο από τσιγκέλι. Κι ακόμα το βίντεο της απαγορευμένης περφόρμανς της Αμπράμοβιτς και του τότε συντρόφου της Ουλάι σε γκαλερί τής Μπολόνια, το 1977, όπου ο κόσμος περνούσε ανάμεσα από τα γυμνά σώματά τους.

Η έκθεση δανείζεται τον τίτλο της από έργο του Γιόζεφ Μπόις, ο οποίος αντιπροσωπεύεται στις συλλογές του μουσείου της Σκοτίας με εμβληματικά έργα που εκφράζουν την απομόνωση και τη μοναξιά καθώς και με το αντιπολεμικό κοστούμι τού «Felt Suit». Οι επιμελητές επέλεξαν και έργα δύο Ελλήνων καλλιτεχνών, του Βλάσση Κανιάρη («Le P’tit M’sieur»), που υπονοεί την ανθρώπινη παρουσία-απουσία, και την ερωτική πλαστική θάλασσα («Τρίπτυχο») του Στάθη Λογοθέτη.

*Μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου θα διαρκέσει η έκθεση που αναμένεται να συγκεντρώσει 100.000 επισκέπτες και δείχνει πως μια ιδιωτική συλλογή μπορεί να αξιοποιηθεί και να δώσει θεματική τροφή σε μια δημόσια συλλογή. Κι ακόμα πως η σύγχρονη τέχνη συνομιλεί με ιστορικά κινήματα, σε μια σύμπραξη με πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα.

 [email protected]

……………………………………………………………….

Μια πινακοθήκη-πρότυπο

«Αθήνα του Βορρά» ονομάζουν το Εδιμβούργο, όχι τυχαία. Λόγω της τοπογραφίας -το κάστρο στο ιστορικό κέντρο παραπέμπει στην Ακρόπολη- αλλά και της πνευματικής άνθισης την εποχή του Διαφωτισμού. Οι σύγχρονοι «Αθηναίοι του Βορρά» πάντως ζουν και ενσωματώνουν τον πολιτισμό και την ιστορία τους στο σήμερα. Δεν ξαφνιάζει λοιπόν που η Εθνική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας, κτίριο του 19ου αιώνα που φιλοξενεί τις μόνιμες συλλογές, ήταν γεμάτη κόσμο Σάββατο πρωί, όταν την επισκεφτήκαμε, με μέσο όρο ηλικίας μάλιστα τα 30. Φοιτητές και νέοι άνθρωποι, ζευγάρια με παιδιά σε καρότσια τριγυρνούν στις αίθουσες με τις πλούσιες ιστορικές συλλογές, παίρνουν μέρος σε εκπαιδευτικά προγράμματα, χαζεύουν στο πωλητήριο, συζητούν στο καφέ του μουσείου.

Η ισόγεια αίθουσα είναι διαμορφωμένη σαν σαλόνι αστικού σπιτιού, με «κλασικά» έργα Τιτσιάνο, Βελάσκεθ, Ραφαήλ, Ντα Βίντσι. Ωστόσο την παράσταση κλέβει το φετινό «χάιλαϊτ» του μουσείου, το περίφημο «Φιλί» του Ροντέν, που φιλοξενείται εκεί για λίγους μήνες. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν επίσης μια πλούσια συλλογή από Σκοτσέζους ζωγράφους, υπάρχουν όμως και υπέροχα έργα των Βαν Γκογκ, Σερό, Ντεγκά, Βερμέερ, Μονέ, Πουσέν καθώς και η εκπληκτική «Αλληγορία» του Ελ Γκρέκο.

……………………………………………………………….

ΔEN ΘΑ ΕΚΤΕΘΕΙ ΜΟΝΙΜΑ Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ

«Οποιος θέλει, ας έρθει να αντλήσει έργα»

Στα αρχικά σχέδια του Δημήτρη Δασκαλόπουλου ήταν η εξεύρεση ενός χώρου που θα στέγαζε μόνιμα τη συλλογή του. Ωστόσο, όπως φαίνεται, άλλαξε γνώμη, προφανώς και λόγω της οικονομικής κρίσης. «Βλέπω τη συλλογή σαν αποθετήριο και όποιος θέλει μπορεί να αντλήσει» τόνισε ο γνωστός επιχειρηματίας, ενώ συμπλήρωσε πως δεν κάνει εκθέσεις και πως δεν είναι συλλέκτης. Προφανώς με την κλασική έννοια του όρου, δηλαδή του ανθρώπου που μαζεύει έργα για να τα απολαμβάνει στον χώρο του και να τα δείχνει στους φίλους του.

Μετά την έκθεση στο Εδιμβούργο, συγκεντρώνει τη δραστηριότητά του στην Αθήνα. Τον Ιούνιο θα ανακοινώσει το πρόγραμμα του πολιτιστικού ιδρύματός του ΔΗΜΕΡΓΟΝ, που θα δώσει ιδιαίτερη έμφαση στη σχέση της τέχνης με την πόλη και με την εκπαίδευση. Πρόθεσή του είναι ακόμα να κεντρίσει τους δημόσιους θεσμούς για να εκμεταλλευτούν τον πλούτο της συλλογής του. Δεν κρύβει ότι επιθυμία του είναι συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, τώρα που ολοκληρώνεται η μόνιμη στέγη του στο πρώην Φιξ.

Ο 56χρονος επιχειρηματίας ανακοίνωσε επίσης ότι τον Μάιο του 2014 δεν θα είναι υποψήφιος για τη θέση του προέδρου του ΣΕΒ, οπότε υπολογίζουμε πως θα έχει αρκετό χρόνο για να αφοσιωθεί στη σημαντική συλλογή του.