Του Δημήτρη Αγγελίδη

^[1]Πολλοί το σκέφτονται, σχετικά λίγοι τολμούν ακόμα να το πραγματοποιήσουν. Τα λιγοστά διαθέσιμα στοιχεία για τη σημερινή αποδημία των Ελλήνων, την αποδημία της κρίσης, επιβεβαιώνουν αυτό που ακούμε όλο και συχνότερα: φίλοι και γνωστοί που το σκέφτονται ν' αναζητήσουν την τύχη τους σε ξένες πατρίδες, άλλοι που το πήραν πια απόφαση και κάποιοι που ήδη έφυγαν γι' αλλού. Ενα νέο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων, το τρίτο στην Ιστορία μας, αρχίζει να διαμορφώνεται.

Ανάμεσα στους λίγους που έχουν κάνει την επιθυμία τους πραγματικότητα είναι και ο Λεωνίδας. Αποφάσισε στα 58 του να αφήσει το ιατρείο του στην επαρχία και την οικογένειά του. Μεγάλος για να αλλάξει δουλειά, μικρός για να βγει στη σύνταξη, βρήκε τη λύση στη Γαλλία. «Τόλμη χρειάζεται και θάρρος. Είναι θέμα αποφασιστικότητας. Αλλοι στη θέση μου δεν το κάνουν. Εγώ νιώθω μεγάλη δύναμη μέσα μου. Εχουμε δέκα παραγωγικά χρόνια μπροστά μας. Εχουμε τη δύναμη, έχουμε το κουράγιο να τραβήξουμε μπροστά», είπε στον Χαράλαμπο Κασσίμη, καθηγητή Αγροτικής Οικονομίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, που παρουσίασε την ιστορία του Λεωνίδα και άλλων δύο Ελλήνων μεταναστών της κρίσης στην ομιλία του πριν από λίγο καιρό κατά την παρουσίαση του βιβλίου «Η Ελληνική διασπορά στην Αυστραλία» (επιμ. Αντ. Κόντης, Νικ. Τάτσης , Εκδόσεις Παπαζήση).

Πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα; «Οσο μεγαλύτερη είναι η ένταση και η διάρκεια της οικονομικής κρίσης τόσο υψηλότερη είναι και η ροπή για μεταναστευτική εκροή από την πληττόμενη χώρα», είπε στην ίδια εκδήλωση ο καθηγητής Αντώνης Κόντης, διευθυντής του Εργαστηρίου Μελέτης της Μετανάστευσης και της Διασποράς του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Για του λόγου το αληθές, σε πρόσφατη έρευνα του ελληνικού τμήματος του οργανισμού παροχής υπηρεσιών ανθρώπινου δυναμικού Adecco, σχεδόν οι μισοί ερωτώμενοι (49%) δήλωσαν ότι ψάχνουν δουλειά στο εξωτερικό και περισσότεροι από τους μισούς (53%) δήλωσαν αποφασισμένοι να φύγουν αμέσως μόλις βρεθεί θέση εργασίας έξω.

Εχουν πάρει φωτιά οι ιστοσελίδες που απευθύνονται σε όσους αναζητούν εργασία στην Ευρώπη, όπως η EURES (της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) και η Europass. Οι αριθμοί μιλούν: το 2007 συμπληρώθηκαν 3.369 ελληνικά βιογραφικά στο Europass, το 2010 ανέβηκαν στις 46.432 και το 2012, μέχρι τον Σεπτέμβριο, ήταν ήδη 115.187.

Υπάρχουν όμως και πολλοί μύθοι για τη μετανάστευση της κρίσης. Για παράδειγμα, η Αυστραλία. Υποτίθεται ότι έχει γίνει το καταφύγιο χιλιάδων Ελλήνων μέσα στην κρίση. Ομως, η πρέσβειρα της Αυστραλίας στην Ελλάδα Τζένη Μπλούμφιλντ, που μίλησε στην παρουσίαση, ήταν κατηγορηματική: «Ο αριθμός των μεταναστών από την Ελλάδα στην Αυστραλία παραμένει σταθερός εδώ και πολλά χρόνια και είναι ελάχιστος – 200 με 300 άτομα ετησίως». Μύθος είναι επίσης η αυξημένη μετανάστευση στον Καναδά (το έχει διαψεύσει ο Καναδός πρέσβης στον Τύπο), ακόμα και στις ΗΠΑ. Φαίνεται πως τα κριτήρια υψηλής ειδίκευσης και υψηλού εισοδήματος που ισχύουν σ' αυτές τις χώρες αποτρέπουν μεγάλο μέρος των δυνάμει Ελλήνων μεταναστών.

Η Γερμανία φαίνεται να αποτελεί σήμερα τον πρώτο προορισμό των Ελλήνων μεταναστών: δέχτηκε περισσότερους από 25 χιλιάδες Ελληνες το 2011 και άλλους 15.800 το πρώτο εξάμηνο του 2012, αύξηση 80% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο της προηγούμενης χρονιάς (σύμφωνα με τους γερμανικούς «Financial Times» και τη γερμανική Στατιστική Υπηρεσία).

Σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα ελληνικά μεταναστευτικά ρεύματα που αποτελούνταν κυρίως από αγροτικό πληθυσμό (το πρώτο από το 1897 μέχρι τη δεκαετία του 1930 με κύριο αποδέκτη τις ΗΠΑ, το δεύτερο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 μέχρι το 1974 με αποδέκτη υπερπόντιες και βορειοευρωπαϊκές χώρες), σήμερα οι μετανάστες προέρχονται από δύο κατηγορίες: άτομα με οικογενειακό ιστορικό μετανάστευσης, που διαθέτουν δίκτυα υποστήριξης στις χώρες προορισμού, και άτομα υψηλής ειδίκευσης, για τα οποία υπάρχει υψηλή ζήτηση στην αλλοδαπή, ιδίως στους κλάδους της υγείας, των μηχανικών και της πληροφορικής. Η μαζική έξοδος αυτής της ομάδας αυξάνει τον κίνδυνο του brain drain, της αποστράγγισης, δηλαδή, της Ελλάδας από άτομα με υψηλή εξειδίκευση.

Αλλος δρόμος δεν φαίνεται στον ορίζοντα. «Η εκτεταμένη αποδημία θα καμφθεί μόνο με τη μείωση της ανεργίας και τη σχετική εξισορρόπηση της προσφοράς και της ζήτησης ειδικοτήτων. Ομως, έστω και αν η ελληνική οικονομία μεταβεί σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, για κάθε μονάδα μείωσης του ποσοστού ανεργίας απαιτείται τρεις φορές υψηλότερος ρυθμός ανάπτυξης, επειδή οι νέες θέσεις εργασίας θα είναι περισσότερο έντασης κεφαλαίου/τεχνολογίας, παρά έντασης εργασίας», είπε ο κ. Κόντης. Οπως φαίνεται, το ζήτημα θα μας απασχολεί πολύ καιρό…

………………………………………………………………………

Αγνωστος ο πληθυσμός της «άλλης Ελλάδας»

Την ονομάζουν «άλλη Ελλάδα» και φουσκώνουν από εθνική υπερηφάνεια. Αλλά πόσος είναι ο πληθυσμός της; Τον έχουν προσδιορίσει διάφοροι: από 1,5 εκατομμύριο έως 7,5 εκατομμύρια. Η τεράστια απόκλιση απηχεί τις ανυπέρβλητες δυσκολίες προσδιορισμού του αριθμού των Ελλήνων της διασποράς, όπως τις προσδιόρισε στην παρουσίαση ο καθ. Αντώνης Κόντης.

Πρώτη δυσκολία: η Ελλάδα έχει σταματήσει από το 1977 να κρατά στοιχεία μετανάστευσης και παλιννόστησης. Δεύτερη δυσκολία: είναι μύθος ότι τα προξενεία μας γνωρίζουν πόσοι Ελληνες μένουν στη χώρα τους – συνάγουν τον αριθμό κατά προσέγγιση από στοιχεία επαγγελματικών και πολιτιστικών σωματείων.

Τρίτη δυσκολία: οι ανά δεκαετία απογραφές πληθυσμού στην αλλοδαπή και τα στατιστικά στοιχεία κατοίκων, που μπορούν να δώσουν μια κατά προσέγγιση εικόνα, δεν διακρίνουν μεταξύ πρώτης, δεύτερης, τρίτης γενιάς, ούτε καταγράφουν πόσο Ελληνες αισθάνονται οι ερωτώμενοι. Μια αυστηρή καταγραφή μάλλον θα κατέγραφε αριθμούς προς το χαμηλό άκρο των εκτιμήσεων. Αλλά η ασάφεια επιτρέπει στους αριθμούς να φουσκώνουν, τροφοδοτώντας άλλον ένα εθνικό μύθο.