Του Γιώργου Γιαννουλόπουλου

Ο τρόπος που αποτιμούμε τα κόμματα και γενικότερα τις πολιτικές παρατάξεις είναι απλός και σε όλους μας γνωστός: ακούμε τι λένε, βλέπουμε τι κάνουν, και με βάση τη δική μας άποψη για το τι πρέπει να γίνει αποφασίζουμε ποιον θα ψηφίσουμε. Υπάρχει όμως και μια διαφορετική προσέγγιση που δεν υποκαθιστά αυτήν τη λογική, αλλά νομίζω ότι την εμπλουτίζει: προσπαθούμε να μαντέψουμε το είδος του λάθους προς το οποίο ρέπει το κάθε κόμμα. Και το περίεργο είναι, όπως θα διαπιστώσουμε, ότι τα μεγάλα λάθη τους συνδέονται άμεσα με μια κεντρική θέση που αποδεικνύεται σωστή.

Για να μιλήσουμε συγκεκριμένα, ας πάρουμε για παράδειγμα δύο πολιτικά όμορες και άκρως ανταγωνιστικές παρατάξεις: την Κεντροαριστερά ή καλύτερα τη Σοσιαλδημοκρατία (εννοώ τη ΔΗΜΑΡ, πολλούς κομματικά ανένταχτους εκσυγχρονιστές, και δεν συμπεριλαμβάνω το ΠΑΣΟΚ) κι από την άλλη μεριά την πιο αμιγή –θα έλεγαν οι ίδιοι– εκδοχή της Αριστεράς, δηλαδή τον ΣΥΡΙΖΑ.

H ΔΗΜΑΡ και γενικά οι σοσιαλδημοκράτες πιστεύουν –ορθότατα κατά τη γνώμη μου– ότι στους δύσκολους καιρούς μας αναλαμβάνεις την ευθύνη μιας πολιτικής την οποία θεωρείς καλύτερη δυνατή υπό τις ισχύουσες συνθήκες. Και η εν λόγω πολιτική ακούει στο όνομα «δημοσιονομικό νοικοκύρεμα», δηλαδή τέλος στα δανεικά, στις σπατάλες και στις κάθε λογής λαμογιές για να επιτευχθεί μια πιο υγιής σχέση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνατότητες και στο βιοτικό επίπεδο. Μέχρι εδώ τα πράγματα φαίνονται απλά, αλλά τα φαινόμενα, ως συνήθως, κρύβουν ανομολόγητες ιδεολογικές επιλογές. Γιατί πολλοί, όχι στη ΔΗΜΑΡ αλλά στον λεγόμενο εκσυχρονιστικό χώρο, τείνουν προς την άποψη ότι το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα (γνωστό ως λιτότητα) είναι κάτι αυτονόητα ορθό και αξιακά ουδέτερο. Και αυτό δεν ισχύει.

Για να το πω διαφορετικά, το δημοσιονομικό νοικοκύρεμα δεν αποτελεί ενσάρκωση της κοινής λογικής επειδή έχει μια ανεξίτηλη και επίμαχη κοινωνική διάσταση: ο τρόπος με τον οποίο υλοποιείται δημιουργεί κερδισμένους και χαμένους αναπαράγοντας έτσι την ανισότητα και την εκμετάλλευση που η σοσιαλδημοκρατία υποτίθεται ότι θέλει να μειώσει. Η λιτότητα μπορεί να είναι αναπότρεπτη εδώ που φτάσαμε στην Ελλάδα και δεδομένου του συσχετισμού δυνάμεως που ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά το συγκεκριμένο είδος της λιτότητας έχει μια κοινωνικά επίμαχη διάσταση, εφόσον δεν είναι η μόνη λύση αλλά μια ιδεοληπτική γερμανική εμμονή, όπως λένε στο εξωτερικό πολλοί και σοβαροί, οι οποίοι δεν έχουν τίποτα κοινό με τον ΣΥΡΙΖΑ. Κοντολογίς, δεν είναι εκ θεού.

Από εδώ ξεκινάει η κριτική που ασκεί η άλλη Αριστερά, αυτή είναι η μεγάλη της αλήθεια. Και το μεγάλο της σφάλμα είναι η ροπή προς τη δημαγωγία, που δεν κρίνεται μόνο ηθικά καταδικαστέα επειδή στο ουσιαστικό, πολιτικό επίπεδο εμπλέκεται με την ορθή αρχική εκτίμησή της και την αναιρεί. Εξηγούμαι: μετά την πρώτη αντίδραση να υποτιμήσει τις αντίξοες συνθήκες με μια ανεύθυνη ρητορική που έφερε ψήφους αλλά δημιούργησε προσδοκίες που προσπαθούν τώρα να μαζέψουν, το μεγάλο σφάλμα προς το οποίο ρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο σύνθετο: ενώ σωστά τονίζει τον ιδεολογικό –ή, για να χρησιμοποιήσω τη φρασεολογία του ΚΚΕ, τον ταξικό χαρακτήρα του υποτιθέμενου αυτονόητου νοικοκυρέματος– επιλέγει ταυτόχρονα να προσδώσει στην «αντίσταση» μια καθαρά λαϊκίστικη διάσταση που θα κάνει τον Μαρξ να γυρνάει σαν σβούρα στον τάφο του. Για τον ΣΥΡΙΖΑ, όποιος δηλώνει δυσαρεστημένος έχει δίκιο. Ακόμα και οι εστιάτορες της Υδρας που δεν κόβουν αποδείξεις. Και για να στηρίξει αυτή την ψηφοθηρική τακτική, ενεργοποιεί ένα από τα χειρότερα ανακλαστικά της νεοελληνικής ιδεολογίας: αν κάποιοι φταίνε πολύ –και τέτοιοι είναι πάντα οι κακοί ξένοι–, όλοι οι άλλοι είμαστε αθώοι. Σήκω Ανδρέα Παπανδρέου να μας δεις!

Το ξέρω ότι είναι δύσκολο, αλλά μήπως θα πρέπει κάπως να συνδυάσουμε την αντίσταση στη νεοφιλελεύθερη λιτότητα με μια αίσθηση της πραγματικότητας και κυρίως χωρίς να αποποιηθούμε το μέρος της ευθύνης που μας ανήκει, δηλαδή χωρίς να χαϊδεύουμε αυτιά;