Του Τάσου Παππά

Για να αποπειραθεί κανείς να απαντήσει στο ερώτημα: «έχει μέλλον στην Ελλάδα η σοσιαλδημοκρατία;», πρέπει προηγουμένως να αναμετρηθεί μ’ ένα άλλο ερώτημα: «υπήρχε ποτέ στην Ελλάδα κλασικού τύπου σοσιαλδημοκρατία;».

Στο δεύτερο ερώτημα η απάντηση είναι όχι. Κάποιες δειλές προσπάθειες πριν από τον πόλεμο, των Παπαναστασίου, Σοφιανόπουλου, έμειναν ανολοκλήρωτες και σαρώθηκαν από το ρεύμα του Βενιζελισμού.

Ανάλογα σκιρτήματα είχαμε μέσα στην κατοχή και, αμέσως μετά, στην περίοδο του εμφυλίου και του μετεμφυλιακού καθεστώτος. Η οξεία ταξική πόλωση δεν επέτρεψε στα λιλιπούτεια σοσιαλδημοκρατικά σχήματα να επιβιώσουν.

Απορροφήθηκαν στην πρώτη φάση από το πανίσχυρο ΚΚΕ (διά του ΕΑΜ), αργότερα από την Ένωση Κέντρου και την ΕΔΑ. Φτάνουμε έτσι στο 1974 με το ΠΑΣΟΚ να οργανώνει την παρουσία του γύρω από τον στόχο του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού.

Από την πρώτη μέρα ο ιδρυτής του τράβηξε μια σαφή διαχωριστική γραμμή από την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, αρνούμενος να ενταχθεί στη Σοσιαλιστική Διεθνή.

Σύμφωνα με τον Α. Παπανδρέου της περιόδου 1974-77, χρειαζόταν μια «ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση με τη σοσιαλδημοκρατία του Βορρά που, αντί να προσφέρει μια σοσιαλιστική αλτερνατίβα, προσφέρει το πλαίσιο για τη συντήρηση του μονοπωλιακού καπιταλισμού» [από την παρέμβαση του στη συνδιάσκεψη των σοσιαλιστικών κομμάτων της Μεσογείου στη Μάλτα 20-6-1977].

Ηταν η εποχή των μεγάλων λόγων και των παχυλών υποσχέσεων για ρήξεις με τον καπιταλισμό.

Κυρίαρχο ρόλο τότε στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έπαιζε το SPD, το μαζικότερο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Δ. Ευρώπης. Επικεφαλής του ήταν ο Βίλι Μπραντ, για τον οποίο ο Α. Παπανδρέου δεν είχε καλή γνώμη: « η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία -και ιδιαίτερα η γερμανική- είναι φορέας του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Το είπε ξεκάθαρα ο Βίλι Μπραντ όταν κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στη συμμαχία των κομμουνιστικών κομμάτων στη Δ. Ευρώπη. Και δέχτηκε γι αυτό τα θερμά συγχαρητήρια του Κίσινγκερ» [ομιλία στη Ρώμη 21-1-1976].

Τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ εκείνα τα χρόνια προτιμούσαν να αναφέρονται στους Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν , Τρότσκι, Σουίζι, Σαμίρ Αμίν, Πέτρας.

Ο «πάπας του ρεφορμισμού» Μπέρνσταϊν (ο εκτελεστής της διαθήκης του Ενγκελς) και ο Κάουτσκι (ο αποστάτης του σοσιαλισμού, κατά τον Λένιν) δεν ήταν αξιοσέβαστα πρόσωπα για ένα κόμμα που, τουλάχιστον μέχρι το 1977, συζητούσε στις οργανώσεις του για το αν πρέπει να πάρει την εξουσία με τα όπλα ή διά της κοινοβουλευτικής οδού.

Η αντιπαλότητα του ΠΑΣΟΚ με το SPD είχε να κάνει με το γεγονός ότι, ενώ το ΠΑΣΟΚ αυτοπροσδιοριζόταν ως μαρξιστικό κόμμα, το SPD είχε προ πολλού ξεκόψει από τον μαρξισμό (στο συνέδριο του 1959 στο Μπαντ Γκόντεσμπεργκ).

Περνώντας στη φάση της ενηλικίωσής του το ΠΑΣΟΚ έριξε μπόλικο νερό στο κρασί του. Οι επιθετικοί τόνοι κατά της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας μειώθηκαν, οι επιθέσεις στους ηγέτες της περιορίστηκαν, και ένα χρόνο μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», ο Α. Παπανδρέου έκανε αίτηση να μπει το ΠΑΣΟΚ στη Σοσιαλιστική Διεθνή.

Οι σχέσεις με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία εξομαλύνθηκαν, την οκταετία του Κ. Σημίτη έγιναν πιο στενές , ενώ προσπάθεια ιδεολογικού εκσυγχρονισμού έκανε και ο Γ. Παπανδρέου (σημερινός πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς).

Ακολούθησε για λίγο τα χνάρια του «τρίτου δρόμου» (τον έχει εγκαταλείψει πια και ο εμπνευστής του, Α. Γκίντενς), ερωτοτρόπησε με παράγοντες του νεοφιλελευθερισμού, επιχείρησε να σκαρφιστεί έναν «τέταρτο δρόμο προς τον σοσιαλισμό», χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τα μνημόνια «σακάτεψαν» το ΠΑΣΟΚ, το οποίο σήμερα παραπαίει.

Στην ίδια περιοχή κινούνται η ΔΗΜΑΡ, διάφορες μικρές σοσιαλιστικές ομάδες, καθώς και άστεγοι πολιτικοί που προέρχονται από την Κεντροαριστερά.

Εκπρόσωποι όλων των φορέων και των κινήσεων θα συναντηθούν την Τετάρτη στο Γκάζι προκειμένου να διερευνήσουν τις δυνατότητες χάραξης μιας νέας και ενωτικής πορείας της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας σε μια εξαιρετικά δύσκολη γι' αυτούς συγκυρία, με τον ΣΥΡΙΖΑ να προβάλλει ως ισχυρός διεκδικητής του κατακερματισμένου χώρου.