Εκλεισε το Σάββατο το ιστορικό βιβλιοπωλείο ύστερα από 128 χρόνια λειτουργίας στην Αθήνα

Θύμα της κρίσης; Θύμα του ανταγωνισμού και της αδυναμίας του να εκσυγχρονιστεί; Ευτυχώς οι εκδόσεις της «Εστίας» συνεχίζουν την παρουσία και προσφορά τους

Tης Παρής Σπίνου

^[1]Οι άνθρωποι του χώρου του βιβλίου γνώριζαν ότι τον τελευταίο καιρό το βιβλιοπωλείο της Εστίας αντιμετώπιζε προβλήματα` στην ουσία, υπολειτουργούσε. Κανείς όμως δεν πίστευε ότι θα έφτανε στο σημείο να κλείσει. Το περασμένο Σάββατο το ιστορικό βιβλιοπωλείο κατέβασε οριστικά τα ρολά στην οδό Σόλωνος 60, έπειτα από 128 χρόνια συνεχούς λειτουργίας. Σημεία των καιρών. Eνα ακόμη θύμα της οικονομικής κρίσης, που πλήττει ιδιαίτερα τον χώρο του πολιτισμού; Ισως όμως και της αδυναμίας του -ή της απροθυμίας του- να εκσυγχρονιστεί και να επιβιώσει σε έναν ανταγωνιστικό κλάδο, όπου κυριαρχούν οι μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων, που περιλαμβάνουν από χώρους εκδηλώσεων και καφε-εστιατόρια μέχρι τμήματα με cds και multimedia.

Κι όμως, το βιβλιοπωλείο του εκδοτικού οίκου της Εστίας, ο οποίος συνεχίζει απρόσκοπτα τη δραστηριότητά του, υπήρξε επί δεκαετίες μια εστία πνευματική. Οι φιλόξενοι χώροι του αποτέλεσαν στέκι λογοτεχνών, πολιτικών, δημοσιογράφων και βιβλιόφιλων. Από την περίφημη γενιά του ’30 μέχρι τον Φρέντυ Γερμανό, που πολλοί τον θυμούνται να κάθεται και να ξεφυλλίζει βιβλία με τις ώρες, κουβεντιάζοντας με όποιον τον πλησίαζε. Ηταν το δεύτερο «σπίτι» του, όπως έλεγε -το πρώτο, το κανονικό βρισκόταν λίγα μέτρα πιο πάνω. Για τον λόγο αυτόν, με πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων έξω από το βιβλιοπωλείο υπάρχει σχετική μαρμάρινη αναμνηστική πλάκα.

Και οι νεότεροι όμως, ο Πέτρος Τατσόπουλος, ο Φαίδων Ταμβακάκης, ο Χρήστος Χωμενίδης, ο Αύγουστος Κορτώ, έβρισκαν πάντα ανοιχτή την πόρτα της εκδότριας Μάνιας Καραϊτίδη και οι «ανεπίσημες» συζητήσεις, λογοτεχνικές και πολιτικές, άναβαν σ’ αυτό το τελευταίο φιλολογικό στέκι της Αθήνας.

Το περίφημο Βιβλιοπωλείον της Εστίας άνοιξε το 1885 ο Γεώργιος Κασδόνης, στην οδό Σταδίου 32, ενώ πριν από 21 χρόνια μεταφέρθηκε στη Σόλωνος. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την άφιξή του στην περιοχή άρχισαν να ανοίγουν κι άλλα βιβλιοπωλεία και εκδοτικοί οίκοι εκεί κοντά, δημιουργώντας μια γειτονιά ιδανική για τους «ψαγμένους» βιβλιόφιλους. Με νεανικό κοινό, μάλιστα, καθώς προσείλκυε τους φοιτητές από τα γύρω πανεπιστήμια.

Η Εστία φημιζόταν για την πληρότητα των τίτλων που γέμιζαν ασφυκτικά τα ξύλινα ράφια και τους πάγκους στο ισόγειο, καθώς και για το θρυλικό υπόγειο, όπου μπορούσε να βρει κανείς παλιές, σπάνιες εκδόσεις κάθε είδους. Η ευγένεια αλλά και οι γνώσεις των υπαλλήλων ήταν επιπρόσθετα στοιχεία της επιτυχίας της. Αξέχαστος παραμένει ο αρχετυπικός, επί 77 χρόνια, βιβλιοπώλης της Εστίας, Νίκος Παντελάκης, «κινητή βιβλιοθήκη» όπως τον χαρακτήριζαν καθώς θυμόταν εξώφυλλο, συγγραφέα, μεταφραστή και θέμα κάθε βιβλίου που είχε περάσει από τα χέρια του.

Ο Γεώργιος Κασδόνης, δάσκαλος και δημοσιογράφος στο Βουκουρέστι, ίδρυσε το Βιβλιοπωλείον της Εστίας στα τέλη του 19ου αιώνα με διπλό όραμα: ένα πλήρες βιβλιοπωλείο και την έκδοση βιβλίων που να είναι «αξιόλογα, καλαίσθητα και σε προσιτές τιμές», ώστε να διαμορφώσουν τις μελλοντικές γενιές του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Εξέδωσε περισσότερους από 11.000 τίτλους, με έμφαση στους Ελληνες πεζογράφους και ποιητές της εποχής: Παλαμά, Kάλβο, Bαλαωρίτη, Προβελέγγιο, Bικέλα, Bιζυηνό, Παπαδιαμάντη, Kαρκαβίτσα, Mητσάκη, Ξενόπουλο, Nιρβάνα, Θεοτόκη κ.ά.

Το 1890 ο ανιψιός του, Iωάννης Δημητρίου Kολλάρος, τον διαδέχεται. Αρχίζει να κυκλοφορεί το Πανελλήνιον Bιβλιογραφικόν Δελτίον, πρωτοβουλία ιδιαίτερης σημασίας σε μια εποχή με μηδαμινή υποδομή για την ελληνική βιβλιογραφία. Εξακολουθεί να υπηρετεί τη νεοελληνική λογοτεχνία -ο Nίκος Kαζαντζάκης τον είχε χαρακτηρίσει «ευεργέτη των Eλληνικών Γραμμάτων».

Ο γαμπρός του, Κωνσταντίνος Σαραντόπουλος, εταίρος από το 1925, με τη σειρά του θα προωθήσει τη γενιά του ’30 (Bενέζης, Θεοτοκάς, Kαραγάτσης, Mυριβήλης, Πετσάλης, Πρεβελάκης, Pώμας κ.ά.), ενώ ιδρύει τη «Νέα Εστία», το παλαιότερο λογοτεχνικό περιοδικό της χώρας με διευθυντή τον Γρηγόριο Ξενόπουλο και στη συνέχεια τους Πέτρο Χάρη, Ευάγγελο Μόσχο, Σταύρο Ζουμπουλάκη.

Το 1972 αναλαμβάνει τον εκδοτικό οίκο η κόρη του Σαραντόπουλου, Μάνια Καραϊτίδη, η οποία δημιουργεί νέες σειρές ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, ενώ η κόρη της, Εύα Καραϊτίδη, συνεχίζει σήμερα την παράδοση. Την ευθύνη για το γενικό βιβλιοπωλείο είχε ο Γιάννης Καραϊτίδης.

Σε παλαιότερη συνέντευξή της στη «Lifo», η Μάνια Καραϊτίδη ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο πατέρας μου έλεγε πάντα “να χαίρεσαι που ανοίγουν βιβλιοπωλεία. Οσο πιο πολλά βιβλιοπωλεία υπάρχουν τόσο καλύτερα πάει η δουλειά μας. Πάει να πει ότι πάει καλά το βιβλίο”». Αραγε, ποια θα ήταν η γνώμη του, σήμερα, που έπεσαν οι τίτλοι τέλους για το αγαπημένο του πνευματικό παιδί;