Του Γρηγόρη Ποταμιάνου*

Οπως έχω τονίσει και σε προηγούμενη αρθρογραφία μου, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον γενικό πληθυσμό είναι πλέον δεδομένες. Μελέτες από τη διεθνή βιβλιογραφία τεκμηριώνουν την αύξηση της ψυχιατρικής συμπτωματολογίας σε όλες τις χώρες που έχουν περάσει ή διανύουν περίοδο οικονομικής κρίσης. Εκτός βέβαια των θεμάτων Υγείας (ΠΟΥ, 2009), αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα ενδιαφέροντα των «ερευνητών της οικονομικής κρίσης» ποικίλλουν από τις «στάσεις» του πληθυσμού απέναντι στην αντίληψη της οικονομικής ύφεσης (The TNS Global Financial Crisis Study, 2009) και τις αντιδράσεις των καταναλωτών σχετικά με την αύξηση των τιμών σε καταναλωτικά αγαθά και τις… προτιμήσεις τους στη μουσική και τις σωματικές διαστάσεις των νεαρών μοντέλων που εμφανίζονται στο… «Playboy»!!! (Pettijohn & Jungerberg, 2004).

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Στις 19 Ιανουαρίου 2009 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) παρουσίασε μια έκθεση με τον τίτλο «The Financial Crisis and Global Health». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι στόχοι που έθεσε η ΠΟΥ προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα θέματα υγείας σε καταστάσεις κρίσεων. Δύο εξ αυτών έχουν ιδιαίτερη σχέση, κατά την άποψή μου, με το ελληνικό γίγνεσθαι και είναι οι έξης: Πρώτον, η προσπάθεια διερεύνησης και καταγραφής των τρόπων διαμέσου των οποίων η οικονομική ύφεση έχει επιπτώσεις στις δαπάνες για την Υγεία, στις υπηρεσίες της Υγείας, στον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες αναζητούν υγειονομικές υπηρεσίες και στην τεκμηρίωση της συνολικής πορείας της υγείας του πληθυσμού. Ο δεύτερος στόχος αναφέρεται στην ανάπτυξη και ταυτοποίηση εκείνων των δράσεων που θα μπορούσαν να υλοποιήσουν τα παραπάνω. Νομίζω ότι θα ήταν δύσκολο να διαφωνήσει κανείς με τους στόχους προς διερεύνηση που προβάλλει η ΠΟΥ. Το υπουργείο Υγείας οφείλει να επεκτείνει και να προσαρμόσει τις προσπάθειές του προς αυτές τις κατευθύνσεις προκειμένου να προλάβουμε τα χειρότερα. Εξίσου ενδιαφέροντα είναι βέβαια και τα πορίσματα στα οποία καταλήγουν οι συντάκτες της έκθεσης. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην πρόβλεψη ότι, εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών θα στραφεί προς τις υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας και στη σπουδαιότητα και περαιτέρω ανάπτυξη των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας.

Ως ένθερμος υποστηρικτής της Πρωτοβάθμιας Ιατρικής Φροντίδας,1 θεωρώ ότι η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού συστήματος πρωτοβάθμιας περίθαλψης και τομεοποίησης των γενικών νοσοκομείων θα έσωζε ζωές, θα βελτίωνε σημαντικά την παραμονή εκείνων των ασθενών που έχουν ανάγκη τη νοσοκομειακή φροντίδα και θα εξοικονομούσε πολλά χρήματα στο Δημόσιο. Ηδη από το 1994 η έκθεση των Εμπειρογνωμόνων για τις ελληνικές υπηρεσίες Υγείας θίγει μεταξύ άλλων και το θέμα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεκμηριωμένη αναφορά ότι μέχρι και το 90% των ασθενών μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας. Αυτό σημαίνει ότι το 10% των ασθενών που πραγματικά χρειάζεται εισαγωγή σε νοσοκομείο θα είχε την άνεση ενός κρεβατιού (όχι ράντζου), λιγότερο πιεσμένους ιατρούς και νοσηλευτές και ίσως… την πολυτέλεια ενός ψυχολόγου υγείας που θα μπορούσε να στηρίξει τους ασθενείς και τους οικείους του σε δύσκολες στιγμές της ζωής τους.

Είναι γεγονός ότι τα επιστημονικά περιοδικά, ιδιαίτερα αυτά που σχετίζονται με τις κοινωνικές επιστήμες, βρίθουν μελετών οι οποίες διερευνούν και εντέλει ερμηνεύουν την ανθρώπινη συμπεριφορά τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Σ' ένα ενδιαφέρον και διασκεδαστικό άρθρο του Dmitri Davydov (όχι του ποδοσφαιριστή !) από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (20.10.2008) με τον τίτλο «Πώς η κοινωνία αντιδρά στην οικονομική κρίση», ο προαναφερθείς εστιάζει το ενδιαφέρον του σε μια σειρά από δημοσιεύματα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον… για τους δεινοπαθούντες. Για παράδειγμα, αναφέρεται σε μελέτη η οποία διερεύνησε το ενδιαφέρον των καταναλωτών σχετικά με τις προτιμήσεις τους στο είδος της μουσικής που ακούν. Ο συγκεκριμένος ερευνητής βρήκε ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι ερωτηθέντες προτιμουν τραγούδια με αργό ρυθμό, μακράς διάρκειας και με βαθύτερου νοήματος στίχους όπως το «Bridge over troubled water» και το «Thats what friends are for». Βέβαια ήταν δύσκολο να εξηγήσει κάνεις πώς το τραγούδι «Macarena», το οποίο βαθμολογήθηκε μεταξύ αυτών με «ανόητους» στίχους, ήρθε πρώτο σε μια κρίσιμη για την οικονομία χρονιά! Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η θεωρία της «Περιβαλλοντικής ασφάλειας» την οποία εισήγαγε ο καθηγητής Terry Pettitjohn και οι συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο της Coastal Carolina. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, σε περιόδους κρίσης ο κόσμος αναζητά επιβεβαίωση και ασφάλεια προκειμένου να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες του. Ετσι, λοιπόν, εξηγείται γιατί σε περιόδους οικονομικής κρίσης τα μοντέλα που εμφανίζονται στο περιοδικό «Playboy» τείνουν να είναι πιο ώριμες στην εμφάνιση, δηλαδή μεγαλύτερες σε ηλικία, με περισσότερα κιλά, ψηλότερες και λιγότερο χυμώδεις, από εκείνες που παρελαύνουν σε καλύτερες περιόδους για την οικονομία.

Τι άλλο θ' ακούσουμε!!!

…………………………………………………….

* Καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας και Πρόεδρος Τμήματος Ψυχολογίας Παντείου Πανεπιστημίου

…………………………………………………..

1. Γ. Ποταμιάνος, «Κλινική Ψυχολογία και Πρωτοβάθμια Ιατρική Φροντίδα», Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2005.