ΗΠΑ Ο δήμαρχος της μικρής πόλης Σόμερβιλ -75.000 κατοίκων- στη Νέα Αγγλία παλεύει με τη βοήθεια του Χάρβαρντ και τη χρήση επιστημονικών μεθόδων να κάνει ευτυχισμένους τους συμπολίτες του

Του Δημήτρη Σ. Φαναριώτη

^[1]Σε τι συνίσταται η ευτυχία; Μπορούμε να την ποσοτικοποιήσουμε; Είναι δυνατόν να την αγοράσουμε; Η πυκνότητα των δέντρων στην περιοχή που διαμένουμε παίζει ρόλο; Και -ακόμη πιο σημαντικό- οι τοπικές αρχές μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην ευτυχία των πολιτών;

Δύσκολο να απαντήσει κάποιος σε όλα αυτά τα ερωτήματα γράφει ο «Guardian». Ωστόσο ο Τζο Κουρτατόνε, δήμαρχος της μικρής αμερικανικής πόλης του Σόμερβιλ (75.000 κάτοικοι) θεώρησε ότι είναι πολύ σημαντικό να δώσει απάντηση σ΄αυτά τα ερωτήματα. Ετσι αποφάσισε να κάνει το «πείραμα της ευτυχίας» στην κωμόπολή του και ζήτησε από ομάδα ειδικών επιστημόνων να συντάξει μια μελέτη για την ευτυχία, την οποία σκοπεύει να… φέρει στη Σόμερβιλ.

Η αλήθεια είναι ότι η μικρή αυτή κωμόπολη αποτελεί ένα ιδανικό πεδίο για το πείραμα αυτό. Οι λόγοι είναι αρκετοί: Είναι η πλέον πυκνοκατοικημένη πόλη της Νέας Αγγλίας. Βρίσκεται πολύ κοντά σε ορισμένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της χώρας και ο πληθυσμός έχει ένα εξαιρετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο (το 55% είναι απόφοιτοι πανεπιστημίων) και ασχολείται διαρκώς με κάθε λογής πολιτιστικές δραστηριότητες.

Από το 2003

Ετσι από το 2003, οπότε εξελέγη δήμαρχος, προσπαθεί να φέρει την πολυπόθητη ευτυχία στους δημότες του με τη βοήθεια μιας επιστημονικής μεθόδου. Η προσπάθεια ξεκίνησε με την εγγραφή του δημάρχου σε σεμινάρια για νέους δημοτικούς άρχοντες στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης «Κένεντι» στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στη συνέχεια, με την αρωγή της διεύθυνσης του κορυφαίου αμερικανικού πανεπιστημίου, ζήτησε από τα 2/3 των φοιτητών να βρουν τρόπους να εφαρμόσουν στην πράξη τη θεωρία της… ευτυχίας. Με τον τρόπο αυτό ο Κουρτατόνε ήθελε να «μετρήσει» τα αποτελέσματα των προσπαθειών του και να μάθει εάν αυτές κατάφεραν να καταστήσουν τη Σόμερβιλ μια πόλη που αξίζει κανείς να ζει, να δουλεύει και να μεγαλώνει τα παιδιά του.

«Δεν έχει νόημα να φυτεύεις δέντρα και δημιουργείς ποδηλατοδρόμους, εάν οι κάτοικοι δεν το επιθυμούν» διευκρινίζει. Ετσι διένειμε ένα ερωτηματολόγιο με δέκα ερωτήματα, τα οποία έφτιαξε ένας από τους καθηγητές του Χάρβαρντ. Σ΄αυτό οι μετέχοντες στην έρευνα έπρεπε να βαθμολογήσουν σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 το επίπεδο της ευτυχίας τους.

Στο ερωτηματολόγιο οι κάτοικοι δήλωσαν ευτυχισμένοι σε ποσοστό 75% και στη συνέχεια προχώρησαν -πάντοτε με επιστημονική βοήθεια- στον συσχετισμό του ποσοστού αυτού με μια σειρά καθημερινών ζητημάτων, όπως την καλή λειτουργία των μέσων μαζικής μεταφοράς, τις θέσεις παρκαρίσματος, τα σχολεία, την εγκληματικότητα, την ύπαρξη ποδηλατόδρομων και την πυκνότητα των δέντρων. Με αυτό τον τρόπο η πόλη μπόρεσε να διαπιστώσει εάν τα μέτρα που λάμβανε όντως έκαναν τους κατοίκους της πιο ευτυχισμένους.

Σύμφωνα με τον επιστημονικό επικεφαλής της έρευνας, Ντάνιελ Χάρντλεϊ, ο οποίος ανέλυσε όλα τα δεδομένα, η έρευνα επιβεβαιώνει έναν αριθμό αξιωμάτων αναφορικά με την ευτυχία. Οπως, για παράδειγμα, ότι οι παντρεμένοι είναι πιο ευτυχείς από τους ανύπαντρους και ότι το χρήμα μπορεί να φέρει ευτυχία μέχρι ενός ορισμένου σημείου.

Ομορφαίνοντας την πόλη

^[2]Οι πολίτες, οι οποίοι απολαμβάνουν τα πλέον υψηλά εισοδήματα, αισθάνονται γενικότερα ευτυχέστεροι απ΄όσους είναι λιγότερο εύποροι. Ωστόσο στην έρευνα επιβεβαιώθηκε για μια ακόμη φορά η άποψη του οικονομολόγου Ντέιβιντ Κάνεμαν, ο οποίος προ καιρού διαπίστωσε ότι όσοι έχουν εισόδημα άνω των 75.000 δολαρίων δεν αισθάνονται ιδιαιτέρως ευτυχέστεροι από τις συμπολίτες τους με χαμηλότερο εισόδημα. Το μόνο σίγουρο είναι πάντως ότι τα δέντρα και οι ποδηλατόδρομοι φέρνουν την ευτυχία.

Η έρευνα πάντως ορισμένες φορές κατέδειξε αποτελέσματα που δεν αναμένονταν. Οπως, για παράδειγμα, τους κατοίκους που διέμεναν στις γειτονιές που εφαρμόστηκε πιλοτικά πειραματικό πρόγραμμα διαλογής απορριμμάτων. Αυτοί ήταν πολύ πιο ευχαριστημένοι συνολικά από την αποκομιδή σε σχέση με τους πολίτες που ήταν υποχρεωμένοι να πετούν χαρτί, πλαστικό και σκουπίδια σε διαφορετικούς κάδους. Ενισχυμένες από την πληροφόρηση οι δημοτικές αρχές εφάρμοσαν σε όλη την πόλη το πειραματικό πρόγραμμα διαλογής. Αλλος σημαντικός παράγοντας καθορισμού της ευτυχίας είναι το περιβάλλον. Ετσι ο δήμαρχος προσέλαβε μια ομάδα κηπουρών, με μοναδικό στόχο όχι τη φροντίδα αλλά την όσο το δυνατόν πιο καλαίσθητη κατανομή του πράσινου.

Αυτό που επιβεβαιώνει συνολικά η μελέτη είναι ότι η πρωτοβουλία του δημάρχου είχε θετικότατη ανταπόκριση από το σύνολο των πολιτών. Και μάλιστα, έπειτα από τα μείζονα ζητήματα, όπως η καθαριότητα και η ασφάλεια άρχισαν να επιλύονται και ήσσονος σημασίας, πάντα μετά τις υποδείξεις των πολιτών, όπως η επανάληψη παραδοσιακών γιορτών, οι οποίες είχαν καταργηθεί χωρίς προφανή λόγο και κυρίως χωρίς να έχουν ερωτηθεί οι άμεσα ενδιαφερόμενοι που είναι οι πολίτες, οι οποίοι δήλωσαν ενθουσιασμένοι για την επανάληψή της.

Τα συμπεράσματα

Εάν θελήσει κάποιος να εξάγει ένα συμπέρασμα ουσιαστικό συμπέρασμα από το πείραμα της Σόμερβιλ δεν είναι άλλο από το γεγονός πώς δυο χρόνια μετά την πρώτη επιστημονική έρευνα για την ευτυχία των δημοτών η ζωή για τους κατοίκους βρίσκεται κοντά στο τέλειο. Επειδή όμως θέλουν να την κάνουν τέλεια ξεκίνησαν και δεύτερη ανάλογη έρευνα προκειμένου να την συγκρίνουν με την πρώτη. Κι όπως είπε χαρακτηριστικά ο Κουρτατόνε «το κυνήγι για την απόλυτη ευτυχία» μόλις άρχισε…