Tρίτη ματιά

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Η νέα ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Γεωργουδή με τον λιτό, ρητόν όμως κι εμβληματικό τίτλο «Πέραν», είναι βαθιά βουτηγμένη σε μια φιλοσοφία κοινωνική, σε μια φιλοσοφία της Πολιτείας, του πολίτη' συμπορεύεται θαυμαστά με τον ελεύθερο άλλοτε κι άλλοτε έμμετρο στίχο. Υμνος στο Αιγαίο των Προσωκρατικών:

Στίχοι-πρόκες, αλλά και στίχοι-βέλη (το ενταύθα και το επέκεινα, το εδώ και το άπειρον) παρατίθενται με τόλμη, ακόμη κι όταν δεν μπορούν να δαμάσουν την παιδαγωγικότητά τους. Παραμένει ως μείζων σημασία το πάθος του ποιητή που χαλιναγωγείται από τη μεγαλόπνοη θέλησή του να συνθέσει ένα τεράστιο έργο που θα μιλάει για την Ελλάδα (του), να είναι η Ελλάδα (του).

Μεγάλη η τόλμη του, μεγάλη όμως και η βεβαιότητά του ότι θα αντεπεξέλθει. Και, όντως, τούτο αποδεικνύεται στη μεγάλη του σύνθεση που χάρισε και τον τίτλο στη συλλογή «Πέραν». Για να φτάσουμε, όμως, στο «Πέραν» πρέπει να σταθούμε σε μερικά μικρά αριστουργήματα, που σαφώς προδιαθέτουν για την είσοδό μας σε μια μεγάλη ποιητική γιορτή, στην πανδαισία των ποιητών και των φιλοσόφων που παλεύουν για ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα, αδερφοσύνη, στο «καύκαλο των ελεύθερα στοχαζόμενων ανθρώπων».

Στο «Αρχιπέλαγος ιδεών», «Τα κύματα του Αιγαίου υδάτινες περγαμηνές ανασυνθέτουν με τον παφλασμό τους τη χαμένη γνώση των βιβλιοθηκών της Αθήνας της Περγάμου και της Αλεξάνδρειας… Αιγαίο, ρευστό αέτωμα στον Παρθενώνα του Λόγου, σμιλεύεις τις απελευθερωτικές ζωφόρους στη σκέψη του μέλλοντος».

Εξαιρετικό το «Εκτελέσεις» όπου οι λέξεις, μετά τις τόσες πληγές που δέχονται, αποφασίζουν να απεργήσουν, τα ρήματα να αυτοκτονήσουν, τα επίθετα να διαμελιστούν, τα ουσιαστικά να πετάγονται σε κάδους απορριμμάτων.

Στη «Συζήτηση», «Το νερό διηγείται στον θάνατο το νόημα της ζωής» και «Ο Θαλής κράτησε ανάμεσα στα δάχτυλά του τον βαθύ πόθο της μυστικής σοφίας του νερού». Στίχοι, που παραπέμπουν στις ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις του Μπασελάρ, μόνο που στον Γάλλο στοχαστή ο πόνος του νερού είναι απέραντος, ενώ στον Ελληνα ποιητή «μια βαθειά σοφία κατοικεί στη σιωπή του»… (Η χαρά του Αιγαίου υπέρ και σε αντιδιαστολή με την ομίχλη της Εσπερίας).

Στις «Μεταμοντέρνες Αντιστροφές» ο ποιητής βρίσκει την ευκαιρία να αποδομήσει τη νέα δομή που επιχειρούν να χτίσουν στην Ιστορία οι μοντέρνοι «ιστορικοί» μας, αυτοί που βαφτίζουν τον Εφιάλτη φρόνιμο και προνοητικό ή αποκαλούν τη σφαγή των Ελλήνων στη Σμύρνη «συνωστισμό»!

Ετσι ο Παναγιώτης Γεωργουδής' άκρως πολιτική η φιλοσοφία του, αμετανόητος εραστής τούτης της φιλοσοφίας. Αμείλικτος εχθρός του δήθεν των νεοφιλοσόφων, των νεοορθολογιστών, των σχεδόν εκτελούντων διατεταγμένη υπηρεσία ώστε να επέλθει η ομοιοστασία, να πάψει να υπάρχει πια το ατίθασον και ανατρεπτικόν των ανθρώπων απέναντι στις εξουσίες.

Εχει πλήρη επίγνωση του ρόλου του ποιητή ως κοινωνικού αγωνιστή. Ως εκ τούτου δεν διστάζει να αντιμετωπίσει τον σκοταδισμό και την αυθαιρεσία των εξουσιών με μόνα του όπλα το αλεξικέραυνο της ποίησης και του στοχασμού, τον αληθέστατο της επιστήμης λόγο, το αείζωον φως του Παρθενώνα και του έρωτα.

Με αυτά τα όπλα επιχειρεί τη μεγάλη του σύνθεση «Πέραν», εννοώ την επιτυγχάνει. Κατ' αρχάς είναι μια ανασύνθεση της χώρας με γνήσια συστατικά ετούτη τη φορά, με άγνωστα για την πλειονότητα πρόσωπα. Εκτός από τους Προσωκρατικούς εμφανίζονται οι φιλόσοφοι του Αιγαίου, του Ιονίου, της Μονεμβασιάς και του Χάντακα, ο ελληνικός ήγουν διαφωτισμός, άγνωστος στους πλείστους, εντούτοις.

Εντυπωσιάζει ο τρόπος της ανασύνθεσης. Από τον ελεύθερο, παρεμβατικό στίχο αίφνης μεταπηδάει με περισσήν άνεση στον δεκαπεντασύλλαβο' από τον Καβάφη στον Σολωμό, από τον Ηράκλειτο στους Καντ και Χέγκελ. Αλλά και ο Διόνυσος πάντα παρών' αγόγγυστα κουβαλά τους ταραξικάρδιους σπασμούς του ποιητή' με ηρεμία επισκέπτεται τον υπεράνθρωπο του Νίτσε και τον μεταμορφώνει σε Ηνίοχο. Πανταχού παρόν το κοσμοείδωλο του ποιητή, που δεν θέλει να το κρύψει άλλωστε: ο στοχασμός, που οδηγεί στο Δίκαιο και την Ελευθερία, η ποίηση που αμφισβητεί, παιδαγωγεί, εξεγείρει. Εγερσίνους και εγερσίθυμος ο ίδιος, ζυμώνει το πλαγκτόν της χώρας, ελευθερώνει το δημοτικό τραγούδι και πλάθει με τον απόηχό του τη ζύμη για τους αναγνώστες «Εθώπευσε ο Δημόκριτος τα σωθικά της ύλης / Τα μόρια ερωτεύονται. Τ' άτομα κελαηδάνε / Και ο πυρήνας τραγουδά για την αθανασία».

Επίσης: «Με τον Μπρετόν τραγουδιστή, λυράρη τον Καβάφη. / Τον Σολωμό αρχιβιολιστή, τον Ρίτσο λαγουτιέρη. / Κεντά ο Κορνάρος έρωτες στην παρθενιά του Λόγου / Τα σωθικά μας καίγονται, πελάγη πυρπολούνται».

[email protected]