Του Τάσου Τσακίρογλου

^[1]«Η περισσότερο ανεπτυγμένη χώρα δείχνει στη λιγότερο ανεπτυγμένη απλώς την εικόνα τού μέλλοντός της» έλεγε ο Μαρξ στον πρόλογο του «Κεφαλαίου» το 1867, αναφερόμενος στην ανοδική σπείρα της βιομηχανικής ανάπτυξης με όλες τις ψευδαισθήσεις περί της «αναγκαστικής» προόδου που η ερμηνεία αυτής της ρήσης γέννησε στο πλαίσιο μιας εποχής διαφωτισμού, επιστημονισμού, τεχνοκρατίας και συλλογικής αυτοπεποίθησης.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Εποχή» (7/4/13) ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, Μάρκο Ρέβελι, απαντώντας στην ερώτηση πώς τού φάνηκε το τελευταίο του ταξίδι στην Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο, λέει: «Είδα την Ελλάδα σαν προθάλαμο της Ιταλίας. Είδα το κέντρο της πρωτεύουσας με τα μαγαζιά κλειστά, τις βιτρίνες άδειες και τις κίτρινες και κόκκινες ενδείξεις των ενοικιαστηρίων και των πωλητηρίων στις πολυκατοικίες. Είδα το μέλλον μας»!

Εδώ φυσικά πρόκειται για μια πλήρη αντιστροφή της ιστορικής προοπτικής, αυτή τη φορά με τη σπείρα της Ιστορίας να έχει καθοδικό πρόσημο. Με πυξίδα όχι την αισιοδοξία για το μέλλον που θα κυριαρχείται από την αέναη υλική και πνευματική πρόοδο, αλλά τις μαύρες προοπτικές και την παραζάλη που δημιουργεί η περιδίνιση μέσα σε μια βαθιά οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση. Η αντιστροφή αυτή έχει επιβάλλει στην περισσότερο ανεπτυγμένη χώρα να βλέπει τη λιγότερο ανεπτυγμένη «ως εικόνα του μέλλοντός της». Ο βυθισμένος στην κρίση Νότος της Ευρώπης δείχνει στον αλαζονικό Βορρά «σκηνές προσεχώς», από τις οποίες, δυστυχώς μέχρι σήμερα, οι ηγετικές του ελίτ αρνούνται να βγάλουν το όποιο συμπέρασμα. Γιατί; Διότι έως τώρα έχουν καταφέρει στο εσωτερικό των χωρών τους να μετακυλίσουν τις βαριές συνέπειες της κρίσης στη βάση της κοινωνίας. Η Γερμανία των Μέρκελ-Σόιμπλε έχει ήδη ακρωτηριάσει σε μεγάλο βαθμό το περίφημο μεταπολεμικό κράτος Πρόνοιας και έχει καταδικάσει οκτώ εκατομμύρια εργαζομένων να δουλεύουν για μισθούς των 400-450 ευρώ.

Η σημερινή πνευματική σύγχυση και η έλλειψη οργανωμένης διανοητικής αντίστασης στα όποια φιλοσοφικά και πολιτικά προτάγματα μιας εκφυλισμένης εκδοχής του φιλελευθερισμού είναι απόρροια της κοινωνικής και πολιτικής προσαρμογής της ιστορικής σοσιαλδημοκρατίας στα κελεύσματα του πλέον επιθετικού τομέα του αστισμού, με την πλέον κοντόφθαλμη ιστορική αίσθηση, αυτή του χρηματοπιστωτικού τομέα. Η σχεδόν πλήρης γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στην επιθυμία για κέρδος και στην υλοποίηση του κέρδους, μέσω των άυλων χρηματιστηριακών συναλλαγών και των επενδυτικών παιγνίων, κατέστησε αυτό το μοντέλο άκρως ελκυστικό και δημιούργησε ένα κανιβαλικό ανθρωπολογικό χαρακτήρα, όντως homo homini lupus.

Η αντίσταση σ' αυτό το συλλογικό διανοητικό συρμό των ηγετικών ελίτ μπορεί να έχει μόνο συλλογικό χαρακτήρα τόσο θεωρητικό όσο και πρακτικό. Η καθημερινή κοινωνική καταστροφή που συντελείται σε δεκάδες χώρες καθιστά ορατή μια πραγματικότητα κοινωνικού δαρβινισμού και ταξικής μεροληπτικότητας που μπορεί να γίνει η βάση για την ενοποίηση της θεωρητικής της κατανόησης και της αναζήτησης πρακτικών που θα την αλλάξουν προς όφελος της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Ηic Rhodus, hic saltus!