Του Γιώργου Στόγια

^[1]«Ρουφούσαμε ο ένας τα δάχτυλα του άλλου, λιγάκι φοβισμένοι, σαν παιδιά που γλείφουν γλειφιτζούρια ενώ παρακολουθούν μια αγωνιώδη καταδίωξη με αυτοκίνητα στην οθόνη».

Το 1964 ήταν μια καλή χρονιά για να είσαι νέος, χαρισματικός και λευκός στην Αμερική. Η πολιτιστική επανάσταση και η σεξουαλική απελευθέρωση είχαν μπει στις ράγες, μερικοί μάλιστα έκαναν λόγο για κοινωνική ανατροπή.

Ο Κοέν, παρά τη σχετική επιτυχία των ποιητικών του συλλογών στον Καναδά και το πλασάρισμά του στην εξωτερική στοιβάδα της αυλής του Αντι Γουόρχολ στη Νέα Υόρκη, έβλεπε το τρένο της εποχής να φεύγει και να τον αφήνει.

Αυτόν, που θα έπρεπε να είναι ο οδηγός του, η φωνή της γενιάς του, το λογοτεχνικό ισοδύναμο των Rolling Stones!

Προκειμένου να πηδήξει, θα βγει εκτός «σκηνής» και θα πάρει μια τεράστια φόρα, τόσο σε φυσικές διαστάσεις όσο και σε μεταφυσικές: στη διάρκεια δύο οχτάμηνων παραμονών στην Υδρα, θα γράψει το μυθιστόρημα «Υπέροχοι απόκληροι», το έργο που είτε θα τον καθιέρωνε ως συγγραφέα είτε θα τον αποτελείωνε. Everybody knows τι από τα δύο συνέβη…

«Μερικές φορές, αμέσως μετά τον οργασμό ή λίγο πριν με πάρει ο ύπνος, νομίζω ότι το μυαλό μου ακολουθεί ένα μονοπάτι που έχει πάχος κλωστής και άπειρο μήκος˙ είναι μια κλωστή που έχει το ίδιο χρώμα με τη νύχτα».

Σε σημεία, το κείμενο δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι αποτελεί αποκλειστικά προϊόν μιας διαδικασίας αυτόματης γραφής. Αντίθετα, μια προσεκτική ανάγνωση φανερώνει πως ο Κοέν συνδέει, απρόβλεπτα αλλά αριστοτεχνικά, όλα τα στοιχεία του υλικού του.

Δυο αδελφικοί φίλοι και εραστές από το ορφανοτροφείο βρίσκονται σε σχέση έντονου αλλά κρυφού ανταγωνισμού, με τον μυστηριώδη Φ. να παίζει τον Σατανά, και τον αφηγητή να υποκύπτει πάντα στον Πειρασμό.

Ανάμεσά τους θα συνθλίψουν την Κατρίν, μια δεκαεξάχρονη ινδιάνικης καταγωγής, στην οποία προβάλλουν αντεστραμμένα την αγιοσύνη μιας προσήλυτης προγονής της που έζησε τον 17ο αιώνα.

Για να μην παρέμβει η Εκκλησία, ο εισαγγελέας ή κάποια φεμινιστική οργάνωση…, δεν μπαίνω σε περισσότερες λεπτομέρειες.

Σας υπενθυμίζω όμως ότι το κείμενο γράφτηκε σε καιρούς που η αναζήτηση της ουτοπίας με κάθε μέσο δεν είχε πληγεί από τους Hell’s Angels, την πολιτική ορθότητα και την πετρελαϊκή κρίση…

«Ωστε η Εντίθ ξέρει ότι είμαστε αδερφές;»

Μια εξοργιστική σπατάλη γλώσσας. Από το ιερό στο βέβηλο και πίσω, μέσα σε μια πρόταση. Μια μηχανή της φαντασίας που παράγει εμπνευσμένες μεταφορές. Ατελείωτο σεξ και ακόρεστη πείνα για περισσότερο (δίχως απαιτήσεις εξωραϊσμού).

Απεγνωσμένη αναζήτηση του Θείου (τελικά, η διασάλευση της φυσικής τάξης επιτυγχάνεται από έναν δονητή). Καθαρτήριο χιούμορ (συγκρίνετε το κεφάλαιο περί δυσκοιλιότητας με το αντίστοιχο στο «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» του Φίλιπ Ροθ).

Προκλητικές παραδοξολογίες περί μιας πλειάδας ζητημάτων – της Θεωρίας της Τέχνης, της αποικιοκρατίας και της ψυχολογίας των μαζών συμπεριλαμβανομένων. Μικρές δόσεις φλυαρίας για διάλειμμα (οι βλαβερές συνέπειες των αμφεταμινών και της νηστείας). Κυρίως όμως, μεθοδικά, απανωτά χτυπήματα στον αναγνώστη, μέχρις αναφλέξεως.

«Εχω κουραστεί από τα γεγονότα, έχω κουραστεί από τις εικασίες, θέλω να με καταπιεί το παράλογο».

Στο τέλος, λίγο πριν ο Φ. τρελαθεί και χάσει επαφή με τον κόσμο, συμβουλεύει τον αφηγητή να «γίνει όπως θα ήθελε να είναι».

Η χλιαρή υποδοχή της πρώτης έκδοσης, το 1966, απογοήτευσε τον Κοέν ως συγγραφέα. Μεταμορφωμένος όμως σε άγγελο, σε έναν αρχετυπικό Damiel των βεντερικών «Φτερών του Ερωτα», έμελλε σύντομα να μπει στις δισκοθήκες και τις καρδιές μας.

Οι αναγνώστες των «Υπέροχων απόκληρων», που για πρώτη φορά κυκλοφορούν στα ελληνικά, θα γίνουν μάρτυρες των αιτίων αυτής της καλλιτεχνικής πτώσης, από τη Λογοτεχνία στη Μουσική.

Ο Αλέξης Καλοφωλιάς αποτέλεσε την ιδανική επιλογή για την μετάφραση, τόσο λόγω της έκθεσής του στη ροκ κουλτούρα όσο και λόγω επαγγελματικής πληρότητας.

«Τι θα συμβεί όταν τα Επίκαιρα αποδράσουν και βρεθούν στην Ταινία;»

Λέοναρντ Κοέν. Υπέροχοι απόκληροι.

Mετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς, Κέδρος, 2012, σελ. 328.