BΙΒΛΙΟ

«Αστραπές», μια ακόμα μυθιστορηματική βιογραφία από τον Ζαν Εσνόζ

Ο Γάλλος συγγραφέας, μετά τον Ραβέλ και τον Ζάτοπεκ, γοητεύτηκε από την αντιφατική, σχεδόν ψυχωτική προσωπικότητα του ανθρώπου που ανακάλυψε το εναλλασσόμενο ρεύμα, αλλά πέθανε φτωχός και κατεστραμμένος

Της Βένας Γεωργακοπούλου

^[1]Ο Νικόλα Τέσλα (1856-1943), ο ιδιοφυής φυσικός και εφευρέτης, δεν είναι από τα ιστορικά πρόσωπα που θα περίμενε κανείς να τραβήξουν την προσοχή του Ζαν Εσνόζ, αυτού του τόσο σημαντικού αβαν-γκαρντ και στιλίστα Γάλλου μυθιστοριογράφου, ιδιαίτερα αγαπητού στην Ελλάδα.

Κι όμως. Μετά τα βιβλία του «Ραβέλ» (2006), που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2007 από τις εκδόσεις Πόλις, και «Δρόμος αντοχής» (2008), που το διαβάσαμε το 2010 (από τον ίδιο οίκο), ο Εσνόζ αποφάσισε να ψάξει σε εντελώς διαφορετικούς χώρους γι' αυτές τις μίνι μυθιστορηματικές βιογραφίες του. Κι ας επιμένει: «Εγώ δεν γράφω βιογραφίες».

Το «Ραβέλ» ήταν μια ελεύθερη παραλλαγή πάνω στα τελευταία χρόνια της ζωής του δανδή και εκκεντρικού συνθέτη, τη δόξα, την παρακμή και τη μοναξιά του. Ο «Δρόμος αντοχής», ένα ακόμα πιο συναρπαστικό πορτρέτο του Τσέχου δρομέα μεγάλων αποστάσεων Εμίλ Ζάτοπεκ, τρις ολυμπιονίκη στο Ελσίνκι (1952), ένα χρονικό των αθλητικών αλλά και πολιτικών περιπετειών του – μετά την Ανοιξη της Πράγας από εθνικός ήρωας έγινε αποδιοπομπαίος τράγος και κατέληξε στα ορυχεία.

^[2]Τώρα ήρθαν οι «Αστραπές» («Des eclairs», 2010), πάντα από τις εκδόσεις «Πόλις» και πάντα σε μετάφραση του μετρ Αχιλλέα Κυριακίδη. Μεταφέρουν τους φανατικούς του Εσνόζ στον χώρο της επιστήμης. Δεν ήταν εύκολη η επιλογή. Οπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «έψαχνα ένα πρόσωπο με διαφορετικές διαστάσεις. Δεν θα μου άρεσε να επαναλάβω τα δύο προηγούμενα βιβλία μου και είχα αποφασίσει να πάρω περισσότερες συγγραφικές ελευθερίες». Στην αρχή προσανατολίστηκε στον χώρο της πολιτικής. Κανένα αποτέλεσμα. Σκεφτόταν και τον τομέα της επιστήμης.

Παθιάστηκε με τον ηλεκτρισμό

Τον Νικόλα Τέσλα τού τον πρότεινε ένας καλός του φίλος, ο πρώτος Αμερικανός που μετέφρασε έργα του. «Τον ήξερα σαν όνομα», λέει ο συγγραφέας, «αλλά μέχρι εκεί, όχι πολλά πράγματα. Βρήκα μια βιογραφία του, νομίζω τη μόνη που υπάρχει. Εντυπωσιάστηκα από το πόσο λίγα κείμενα υπήρχαν γι' αυτόν. Εντυπωσιάστηκα και από τον ίδιο. Ηταν ένας άνθρωπος έξω από τα κοινά. Είχε την περίεργη πορεία ενός ευφυούς εφευρέτη, που πάντα κάποιος άλλος τού έκλεβε τις ιδέες ή κατάφερνε πρώτος να τις εκμεταλλευτεί εμπορικά».

Ο Εσνόζ αποφάσισε να ακολουθήσει τον νέο του ήρωα, που τον βαφτίζει απλώς Γκρέγκορ, από την πρώτη μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής του, κάτι που είχε αποφύγει στον Ραβέλ και τον Ζάτοπεκ. Και είναι αλήθεια ότι οι πρώτες σελίδες, αυτές που περιγράφουν τη γέννηση ενός ανθρώπου που ταυτίστηκε (και παθιάστηκε) με τον ηλεκτρισμό και ανακάλυψε το εναλλασσόμενο ρεύμα, είναι, ίσως, οι καλύτερες του βιβλίου. «Μια αστραπή γιγάντια, παχιά και διακλαδούμενη, στήλη λοξή καμένου αέρα που θυμίζει δέντρο, ρίζες δέντρου ή νύχια αρπακτικού, καταγαύζει την εμφάνισή του στον κόσμο…».

Ο Τέσλα γεννήθηκε από Σέρβους, χριστιανούς ορθόδοξους γονείς σε ένα χωριό της Αυστροουγγαρίας (στη σημερινή Κροατία). Μετά τις σπουδές του, το 1884, μετανάστευσε στις ΗΠΑ και ξεκίνησε τη μεγάλη του περιπέτεια στον κόσμο της επιστήμης. Εγινε αντίπαλος του Τόμας Εντισον. Εκανε να θησαυρίσουν οι βιομήχανοι (Western Union) που εκμεταλλεύτηκαν το εναλλασσόμενο ρεύμα για την εξάπλωση της ηλεκτροδότησης σε όλη τη χώρα. Μετατράπηκε σε σόουμαν, οργανώνοντας εντυπωσιακά θεάματα μεταξύ μαγείας και επιστήμης, χρησιμοποιώντας τις πηγές ηλεκτρικής ενέργειας. Κατέβαζε από το μυαλό του τη μία εφεύρεση μετά την άλλη. Εκανε παρέα με τον Μαρκ Τουέιν. Ζούσε μέσα στην πολυτέλεια και την κοινωνικότητα. Και την ίδια στιγμή…

Εδώ υπεισέρχονται οι «ιδιαιτερότητες» του Τέσλα, που τόσο γοήτευσαν τον Ζαν Εσνόζ. Η μανία του με τον αριθμό 3. Ο τρόμος του για τα μικρόβια και οι είκοσι μία άσπιλες πετσέτες που χρειαζόταν σε κάθε γεύμα του. Η πλήρης απουσία γυναικών από τη ζωή του, ακόμα κι αν η Εθελ Αξελροντ, σύζυγος του μόνο φίλου που ίσως απέκτησε στην Αμερική, του είχε μια ανομολόγητη αδυναμία – και της είχε κι αυτός. Το άρρωστο περιστέρι, στο οποίο αφιερώθηκε με πάθος και τρυφερότητα, σαν να ήταν μια ερωμένη, μια σύντροφος. Η πίστη του ότι θα μπορούσε να έρθει σε επαφή με τους Αρειανούς…

«Δεν θα τον έλεγα ψυχωτικό, είναι πολύ σκληρή λέξη», λέει ο Εσνόζ. «Ηταν όμως αντιφατικός. Μοναχικός και συγχρόνως κοσμικός. Απορροφημένος στη δουλειά του, αλλά αδιάφορος για τα οικονομικά του. Μέσα στην τρέλα του παρήγε συνεχώς ένα σωρό χρήσιμες εφευρέσεις, που προκαλούσαν τον θαυμασμό και την αποδοχή, αλλά παρέμενε πάντα απόλυτα αντιπαθητικός».

Ο Τέσλα τελείωσε τη ζωή του κατεστραμμένος και ολομόναχος. Διαβάστε το βιβλίο και μπείτε στο Ιντερνετ να βρείτε όσο περισσότερα στοιχεία μπορείτε γι' αυτόν. Θυμάμαι αμυδρά τον Ντέιβιντ Μπάουϊ να τον υποδύεται στην ωραία ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν «The Prestige» (2006) για δύο άλλους μάγους της βικτοριανής εποχής που μάχονται ανελέητα ο ένας τον άλλον.

Ο 66χρονος Ζαν Εσνόζ εγκατέλειψε πάντως τις μυθιστορηματικές του βιογραφίες. Στο νέο του βιβλίο («14») πέντε νέοι Γάλλοι φεύγουν για τα χαρακώματα τού Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Και ξαναβρίσκει, όπως έγραψε η «Μοντ», «όλη του την αγάπη και κατανόηση για ανθρώπους που παρασύρονται από μια μοίρα που δεν διάλεξαν». Ας ελπίσουμε ότι θα κυκλοφορήσει σύντομα στην Ελλάδα.

[email protected]

INFO: Κυκλοφορούν αρκετά βιβλία του, ανάμεσά τους και το «Φεύγω» (εκδόσεις Πόλις), βραβευμένο τo 1999 με Γκονκούρ.