Η κατάργηση των κοινωνικών σπουδών συνιστά σοβαρό πλήγμα όχι μόνο για την εκπαίδευση αλλά κυρίως για τα δικαιώματα παιδιών, νέων και κοινωνικά ευάλωτων ομάδων

Της Θεανώς Καλλινικάκη

^[1]Η απουσία σχεδίου ανάπτυξης, επεξεργασμένων ακαδημαϊκών στόχων και εν τέλει αυτονομίας σε κάθε ένα από τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ επέτρεψε την εισβολή του σχεδίου «ΑΘΗΝΑ» μάλλον ως εκκαθαριστή παρά ως μεταρρυθμιστή του τοπίου τους. Οι φωνές απόρριψης των πράγματι πρόχειρων και ατεκμηρίωτων προτεινόμενων αλλαγών, μαζί με αυτές υπέρ της διατήρησης των ισχυόντων στα τμήματα, δεν συνοδεύτηκαν από υπεράσπιση άρτιων προτάσεων για το ακαδημαϊκά ορθό και το ευκταίο ανά γνωστική περιοχή.

Ετσι η μέχρι σήμερα εξέλιξη του «ΑΘΗΝΑ» είναι εξίσου άτακτη όσο και η εισβολή του, με παρατεινόμενη την αβεβαιότητα και τη σύγχυση των υποψηφίων, των φοιτητών, ακόμη και των τοπικών κοινωνιών. Ευελπιστούμε πως οι συμβολισμοί που εγκλείονται στην επωνυμία του θα παρακινήσουν τους συντάκτες του να αναστοχαστούν επί των προθέσεων και του περιεχομένου του.

Εγνωσμένη επανεκτίμηση χρειάζεται μια από τις άλογες επιλογές τους που πλήττει ευθέως τις εφαρμοσμένες κοινωνικές επιστήμες, Κοινωνική Πολιτική και Κοινωνική Εργασία στο ακριτικό Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με 1.390 φοιτητές, ενώ συρρικνώνει τη δεύτερη και σε επίπεδο ΤΕΙ, καθώς κλείνει και το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Πάτρας λόγω υποστελέχωσης, παρότι έχει 850 ενεργούς φοιτητές. Πρόκειται για έωλη επιλογή, αντίθετη με τα κριτήρια που το ίδιο το σχέδιο έχει θέσει. Πλήττει σπουδές με υψηλή επιλεξιμότητα από υποψήφιους, ισχυρή σύνδεση με τοπικές κοινωνίες, θεσμοθετημένα επαγγελματικά δικαιώματα και με εστίαση στην έρευνα και την ανάπτυξη παρεμβάσεων στις επιβαρημένες από την κρίση σύγχρονες συνθήκες ζωής. Οι σπουδές στην κοινωνική εργασία οδηγούν σε άδεια άσκησης συγκεκριμένου επαγγέλματος, του κοινωνικού λειτουργού με ισχύ στις χώρες της Ε.Ε. και διεθνώς, και σε επάγγελμα με απορροφητικότητα σε ποσοστό 80%, σύμφωνα με τον Σύλλογο των Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας (ΣΚΛΕ).

Ειδικότερα, η συγχώνευση του Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης που από το 1996 παρέχει τις μοναδικές σε Ελληνικό Πανεπιστήμιο προπτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικού επιπέδου σπουδές Κοινωνικής Εργασίας, στερεί εφεξής από κοινωνικούς λειτουργούς ΠΕ και την πρόσβαση κοινωνικών λειτουργών και άλλων ενδιαφερόμενων σε μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο γνωστικό αντικείμενο της κοινωνικής εργασίας.

Με πρόδηλη την έλλειψη ακαδημαϊκών κριτηρίων στο νέο μηχανογραφικό εμφανίζεται, ένα τρισυπόστατο Τμήμα, το οποίο συνθέτουν τρεις διακριτές επιστημονικές περιοχές, η Πολιτική Επιστήμη (το «ορφανό» από ΔΕΠ Τμήμα), η Δημόσια Διοίκηση, νεόκοπη αυτή αφού δεν προσφέρεται στο ΔΠΘ, και η Κοινωνική Διοίκηση (βλ. «Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, Δημόσιας Διοίκησης και Κοινωνικής Διοίκησης», στο 1ο επιστημ. πεδίο: Α/Α 85 και 86). Ετσι το νεοσύστατο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών (2009), με μηδέν μέλη ΔΕΠ, εγκλείει ένα νέο γνωστικό αντικείμενο (Δημόσια Διοίκηση) και απορροφά το παλαιότερο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης (1996), το οποίο έχει 24 μέλη ΔΕΠ, 1.321 ενεργούς προπτυχιακούς, 40 μεταπτυχιακούς φοιτητές (οι 24 στο διατμηματικό-διαπανεπιστημιακό ΠΜΣ των ΔΠΘ και ΕΚΠΑ) και 45 υποψήφιους διδάκτορες, χωρίς καμιά μνεία στα θεραπευόμενα γνωστικά αντικείμενα «Κοινωνική Πολιτική» και «Κοινωνική Εργασία», θεσμοθετημένες ειδικεύσεις του πτυχίου και των μεταπτυχιακών σπουδών που παρέχει.

Ωστόσο παραβλέπει ότι τα χορηγούμενα πτυχία θα στερούνται πρόσβασης σε μεταπτυχιακές σπουδές και σε επαγγελματικά δικαιώματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό λόγω έλλειψης ταυτότητας του γνωστικού αντικειμένου σπουδών τους. Ειδικά, οι πτυχιούχοι της (υπο-)κατεύθυνσης Κοινωνικής Εργασίας της κατεύθυνσης Κοινωνικής Διοίκησης του εν λόγω τμήματος δεν θα λαμβάνουν άδεια άσκησης του επαγγέλματος του κοινωνικού λειτουργού, αφού η χορήγηση της απαιτεί πτυχίο «μιας αναγνωρισμένης από το Κράτος Σχολής Κοιν. Εργασίας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης» (άρθρο 1, Π.Δ. 23/1992).

Επιπλέον οι καταργούμενες σπουδές είναι ισχυρά συνδεδεμένες με τις τοπικές κοινωνίες, εν προκειμένω με τις Περιφέρειες Αχαΐας και Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης, αφού μέσω της υποχρεωτικής πρακτικής άσκησης οι φοιτητές εργάζονται ως ασκούμενοι κοινωνικοί λειτουργοί σε υπηρεσίες πρόνοιας, μονάδες εκπαίδευσης, υγείας, ψυχικής υγείας, δικαιοσύνης και κοινωνικές υπηρεσίες αυτοδιοικήσεων και ΜΚΟ. Μόνο το τρέχον εξάμηνο 198 φοιτητές είναι τοποθετημένοι σε περισσότερες από 60 υπηρεσίες στη Θράκη, την Ανατ. Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη, καθώς και σε πιλοτικά προγράμματα κλινικής και κοινοτικής παρέμβασης που οργανώνει το Εργαστήριο Κοινωνικής και Κοινοτικής Εργασίας και Συμβουλευτικής του ΔΠΘ.

Η συρρίκνωση των σπουδών κοινωνικής εργασίας συνάδει μόνο με τη λογιστική λογική του «ΑΘΗΝΑ», λόγω του κόστους της υποχρεωτικής εποπτευόμενης πρακτικής άσκησης, που εγκλείουν (200 ημέρες σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια (www.ifsw.org) και τη συνθήκη της Μπολόνια). Έτσι απελευθερώνονται οι θέσεις εποπτών του Π.Δ. 407, της υπεύθυνης του γραφείου πρακτικής άσκησης (που στην περίπτωση του ΔΠΘ από τον Απρίλη 2012 έχει μετακινηθεί στη γραμματεία), και το κόστος μετακίνησης των φοιτητών ασκούμενων κοινωνικών λειτουργών στους τόπους πραγματοποίησης της άσκησής τους και στα Τμήματα τους για εποπτεία.

Ομως, σήμερα ο αντίκτυπος της κατάργησης σπουδών στην κοινωνική πολιτική και την κοινωνική εργασία ξεπερνά τα όρια της ακαδημαϊκής κοινότητας και του υπ. Παιδείας. Συνιστά σοβαρό πλήγμα όχι μόνο για την εκπαίδευση αλλά κυρίως για τα δικαιώματα παιδιών, νέων και κοινωνικά ευάλωτων, που βρίσκονται σε άμεσο κοινωνικό κίνδυνο και έχουν την ανάγκη ποιοτικών κοινωνικών υπηρεσιών.

Ενας μεγάλος αριθμός ακαδημαϊκών, επαγγελματιών, φοιτητών κοινωνικής εργασίας, συλλογικών οργάνων και κοινωνικών οργανισμών από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ε.Ε. εξακολουθεί να καταθέτει ομόφωνο αίτημα στον υπουργό, καθηγητή κ. Αρβανιτόπουλο, το ΥΠΘΠΑ, το ΔΠΘ τη διαρκή επιτροπή εκπαιδευτικών υποθέσεων της Βουλής και στα κόμματα να τοποθετήσουν ευκρινώς στο μηχανογραφικό σπουδές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην κοινωνική εργασία.

Είναι στο χέρι τους να ανατρέψουν τη συγχρονισμένη εξώθηση στο περιθώριο της επιστήμης που σπουδάζουν οι κοινωνικοί λειτουργοί μαζί με τις πολλαπλά δοκιμαζόμενες, ευάλωτες ομάδες πολιτών με τους οποίους εκείνοι εργάζονται.

Είναι στο χέρι τους να διατηρήσουν θώκους έρευνας και μελέτης νέων μεθόδων, κατάλληλων για την κατανόηση και παρέμβαση στις σύγχρονες ανάγκες όπως προκύπτουν από τη βίαιη φτωχοποίηση και απαξίωση μεγάλης μερίδας πολιτών, την ανασφάλεια των νέων ανέργων, την απόγνωση που προκαλούν η κατάρρευση του εθνικού συστήματος υγείας, και ο αφανισμός της κοινωνικής πρόνοιας και του δικαιώματος στην εργασία.

Ομως στα χέρια της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι να επεξεργαστεί τα ακαδημαϊκά κριτήρια της κοινωνικής εντολής για μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας και να υπερασπιστεί αταλάντευτα την ισοτιμία των επιστημονικών πεδίων και το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ και ΤΕΙ, που αποδομείται συστηματικά με τροπολογίες, υπουργικές αποφάσεις και Προεδρικά Διατάγματα.

………………………………………………………

* Καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας ΔΠΘ