Ο «Ουρανός κατακόκκινος» στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας

Το αριστούργημα της Λούλας Αναγνωστάκη σκηνοθετεί ο Θοδωρής Γκόνης με την Ελένη Ουζουνίδου στον μοναδικό γυναικείο ρόλο της Σοφίας Αποστόλου, μιας πρώην αστής, καθηγήτριας και αλκοολικής, που τελειώνει τις μέρες της ατενίζοντας τον Κορυδαλλό όπου είναι κλεισμένος ο γιος της

Της Εφης Μαρίνου

^[1]«Ιδού εγώ». Και η παράσταση αρχίζει. Ο μονόλογος μιας γυναίκας που «δεν ανήκει στον μέσο όρο», «δεν ρίχνει νερό στον μύλο των ισχυρών», που τώρα «κάνει τη δική της επανάσταση». Το αριστούργημα της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο ουρανός κατακόκκινος» σκηνοθετεί ο Θοδωρής Γκόνης στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας με ερμηνεύτρια την Ελένη Ουζουνίδου.

^[2]Η Σοφία Αποστόλου είναι αστικής καταγωγής, καθηγήτρια γαλλικών στο Δημόσιο, απ' όπου όμως απολύεται γιατί πίνει μέσα στην τάξη. Συνεχίζει στο σπίτι με ιδιαίτερα, αφού έχει κόψει το ποτό, αλλά γρήγορα τα παρατάει. Τώρα βλέπει τηλεόραση και πλήττει. Πάντα έπληττε. Ο άντρας της, «κομμουνιστής αλλά τσαχπίνης», πέθανε πριν ακόμα κλείσει τα σαράντα. Ο γιος της ο Γιαννάκης είναι «άσχημος, άτυχος, ούτε κοπέλα, ούτε λεφτά, ούτε γράμματα, ούτε τίποτα». Κι όταν αποφασίζει να κυνηγήσει το όνειρο, τον περιμένουν της φυλακής τα κάγκελα. Η Σοφία Αποστόλου νοικιάζει ένα διαμέρισμα στον Κορυδαλλό με θέα στο πίσω μέρος των φυλακών. Κάθε μέρα μαγειρεύει και πηγαίνει φαγητό σ' αυτό τον βλάκα και άσχημο γιο που είναι εκεί, μαζί με τους Αλβανούς και τους πρεζάκηδες.

«Αυτό που σε αιφνιδιάζει στο κείμενο είναι ο τρόπος που αναφέρεται στο σήμερα χωρίς να προδίδει καμιά πρόθεση», λέει ο Θοδωρής Γκόνης. «Η Αναγνωστάκη γράφει έμμεσα για πράγματα πικρά, σκληρά. Με τρυφεράδα προς τα «μέσα», με οξύτητα προς τα «έξω». Κάθε λέξη είναι παγίδα. Το έργο μού θυμίζει την ίδια ως προσωπικότητα. Γι' άλλα μιλάει, άλλα εννοεί και κάτι τρίτο είναι αυτό που σε πιάνει, σε γοητεύει. Ενώ ο λόγος της αφορά το βουνό, νομίζεις συνεχώς ότι έχει τη θάλασσα στα πόδια της. Γι' αυτό σκηνοθέτες και ηθοποιοί την αγαπούν με πάθος».

Ο Θοδωρής Γκόνης «άνοιξε» το έργο και η παράσταση από είκοσι πέντε λεπτά άγγιξε τη μία ώρα. Κομμάτια της αφήγησης αναπτύχθηκαν σε σκηνές όπως αυτή που η Σοφία Αποστόλου συνευρίσκεται με τον κομμουνιστή σύζυγό της υπό τους ήχους της Τρίτης Διεθνούς, το μάθημα γαλλικών στο αλλοδαπό κορίτσι του γιου της, το τραγούδι της Διεθνούς στα ρώσικα ενώ παρελαύνει.

Mε υπανικτική γραφή

«Αλλά και στο τέλος, όταν τραγουδάει τον επικό κομμουνιστικό ύμνο, η παράσταση επιχειρεί μια δική της μελοποίηση. Τα λόγια, συγκινητικά και αδικαίωτα -μην ξεχνάμε ότι έχουν μεταφραστεί από τον Κώστα Βάρναλη- ακούγονται σαν μια προσευχή, που αναζητεί καινούργια χείλη για να ειπωθεί. Ενα σπουδαίο τραγούδι από μια φωνή εσωτερική, ραγισμένη, χαμηλότονη. Πρέπει να έχεις το αυτί τεντωμένο για να καταλάβεις. Ακούει αυτός που θέλει ν' ακούσει», λέει ο Θοδωρής Γκόνης.

Το έργο, στην υπαινικτική γραφή της Λούλας Αναγνωστάκη, μέσα σε ελάχιστες σελίδες δημιουργεί κόσμους, χαρακτήρες, εποχές, απουσίες, εικόνες, συνειδήσεις. Η ιστορία της ηρωίδας ξετυλίγεται απλά, ήσυχα με σύντομες αλλά περιεκτικές αναφορές σε γεγονότα του παρελθόντος και μέσα από πολλές αποσιωπήσεις. Το εκλεπτυσμένο χιούμορ της συγγραφέως είναι απολαυστικά παρόν.

Το σκηνικό είναι ένας τοίχος από ουρανό -αφορμή στάθηκε ένας στίχος του Μίλτου Σαχτούρη «όλοι διψάμε για ουρανό»- που συντίθεται και αποσυντίθεται. Η ηθοποιός αποσπώντας απ' αυτόν κομμάτια, δημιουργεί σκάλες, καθίσματα, ντουλάπια.

«Είναι τύχη να δουλεύεις με την Ελένη Ουζουνίδου», λέει ο σκηνοθέτης. «Μετά την εμπειρία του «Ορέστη» ξεκινήσαμε τις πρόβες για τον «Ουρανό» λέγοντας: Πού είχαμε μείνει;.. Ο «Ουρανός κατακόκκινος» είναι έργο τόσο μικρό και τόσο μεγάλο.

Αποδοχή της ζωής

Η Αναγνωστάκη, όταν αναφέρθηκα στη διάρκειά του, μου είπε: «Δεν είναι μικρό. Ετσι το διαβάζουν. Είναι κανονική παράσταση». Εχει δίκιο. Μου είπε επίσης ότι αν ήθελε ποτέ να παίξει η ίδια ένα ρόλο από τα έργα της, της Σοφίας Αποστόλου θα διάλεγε. Οσο σκέφτομαι ότι για να καταλήξει σ' αυτό το κείμενο έχει πετάξει άπειρες σελίδες, ίσως κι ένα κανονικό τρίπρακτο έργο, τη θαυμάζω. Η οικογένεια των Αναγνωστάκηδων, έτσι κι αλλιώς, είναι πολύ σπουδαίοι Ελληνες».

Ο Θοδωρής Γκόνης πιστεύει ότι σκόπιμα η ηρωίδα ονομάζεται Σοφία. «Τίποτα δεν είναι τυχαίο στην Αναγνωστάκη. Η Σοφία Αποστόλου είναι μια γυναίκα που αποδέχεται τη ζωή, όχι από αδυναμία, αλλά από σοφία, ένα είδος περήφανης δύναμης. «Τα πράγματα δεν μπορούσαν να έρθουν αλλιώς» λέει, και μετά ξέρει καλά τι θα κάνει».

[email protected]

INFO: ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας/Θέατρο «Αντιγόνη Βαλάκου». Σκηνικά-Κοστούμια: Ράνια Υφαντίδου-Αλεξάνδρα Μπουσουλέγκα.