ΒΙΒΛΙΟ

Ο Ζαν Ματέρν παρουσίασε το μυθιστόρημά του «Από μέλι και γάλα»

Είναι υπεύθυνος της σειράς ξένης λογοτεχνίας του Γκαλιμάρ, ενός οίκου που έχει
εκδώσει Ρίτσο, Βασιλικό και Ν. Παναγιωτόπουλο. Ως συγγραφέας γράφει για να
συμπληρώσει τα λευκά κενά της οικογενειακής του ιστορίας

Tης Παρής Σπίνου

^{[1] [2]}Ο Ζαν Ματέρν, υπεύθυνος της σειράς ξένης λογοτεχνίας του γαλλικού εκδοτικού οίκου Gallimard, που στο παρελθόν έχει εκδώσει Γιάννη Ρίτσο, Βασίλη Βασιλικό και τελευταία Νίκο Παναγιωτόπουλο, αποφάσισε στα 43 του χρόνια να περάσει στην αντίπερα όχθη και να εκτεθεί, να γίνει συγγραφέας. Με αυτήν άλλωστε την ιδιότητα τον σύστησε στο ελληνικό κοινό, προχθές βράδυ στον «Ιανό», η εκδότρια και μεταφράστριά του Εύα Καραϊτίδη από την «Εστία» και ο επίσης έμπειρος στη μετάφραση και στην επιλογή ξένων τίτλων Ανταίος Χρυσοστομίδης.

«Η συγγραφή μού εκδηλώθηκε με βίαιο τρόπο, ως κάτι κατεπείγον. Ηθελα να βγάλω από μέσα μου ιστορίες, πρόσωπα, διαλόγους», τόνισε ο Ματέρν. «Δεν είχα ονειρευτεί, δεν είχα αποφασίσει να γίνω συγγραφέας. Πολύ μικρός, όταν ήμουν έξι ετών, ήθελα να κάνω βιβλία, αλλά τότε δεν ήξερα τι σημαίνει αυτό. Τώρα κάνω βιβλία με δύο τρόπους, ως εκδότης και ως συγγραφέας».

Ο 48χρονος, σήμερα, ρουμανικής καταγωγής Γάλλος πεζογράφος πρωτοεμφανίστηκε με «Τα λουτρά του Κιράλι», ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά, πάντα από την «Εστία», το δεύτερο μυθιστόρημά του «Από μέλι και γάλα». Σαν δύο κρίκοι που ενώνονται, τα δύο βιβλία συνδέουν την Ιστορία της Κεντρικής Ευρώπης σε μια κρίσιμη καμπή με τις ιστορίες των απλών ανθρώπων. Στο πρώτο, ο ήρωάς του, Γκαμπριέλ, ζει από μικρός τη σιωπή των γονιών του γύρω από τα μεγάλα θέματα της ζωής, κυρίως γύρω από τον θάνατο. Χτίζει έναν κόσμο παρατήρησης και λέξεων, που εξελίσσεται με την ενήλικη περιπλάνησή του, ως μεταφραστής, στον κόσμο των γλωσσών και της λογοτεχνίας. Ταυτόχρονα, περιπλανιέται ανάμεσα στη Γαλλία, την Αγγλία και την Ουγγαρία, προσπαθώντας να πιστέψει στην ευτυχία.

Στο δεύτερο βιβλίο τη σκυτάλη παίρνει ο πατέρας του Γκαμπριέλ, ο οποίος ζει το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τις μετακινήσεις των πληθυσμών στην Ευρώπη και μια διπλή εξορία. Ο ίδιος φεύγει από τη Ρουμανία το 1944 για να εγκατασταθεί στη γαλλική Καμπανία και να κάνει οικογένεια με μια θεληματική γυναίκα, η οποία έχει αφήσει πίσω της τη Βουδαπέστη και την επανάσταση που χάθηκε.

Ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι μέσα από τις σελίδες ξεδιπλώνεται η οικογενειακή ιστορία του Ματέρν. Ο ίδιος όμως απεχθάνεται τον όρο «επιστροφή στις ρίζες» – «δεν είμαστε φυτά», τονίζει. «Δεν ήθελα να γράψω για την ιστορία της οικογένειάς μου, αλλά να εντοπίσω αυτό που κρυβόταν πίσω από τα γεγονότα, την αλήθεια πίσω από τις λέξεις ταυτότητα, εξορία, αφομοίωση, ενοχές, πένθος… Στην πραγματικότητα, έγραψα για να συμπληρώσω τα λευκά κενά στις ιστορίες που μου είχε διηγηθεί η οικογένειά μου».

Η ιστορία μάς προλαβαίνει πάντα

Για τον ίδιο η συγγραφή περνάει μέσα από τις φωνές των ηρώων του, που γίνονται αφήγηση: «Τα παιδιά μου μου λένε ότι ακούω φωνές, όπως η Ιωάννα της Λωραίννης. Οταν ολοκληρώνω ένα βιβλίο, σταματώ να ακούω φωνές και επιστρέφω στην πραγματικότητα. Εδώ έγκειται η αμφισημία της λογοτεχνίας, από τη μια μας απομακρύνει από το πραγματικό και από την άλλη μας φέρνει πιο κοντά σε αυτό». Οταν γράφει, τον απασχολούν ιδιαίτερα «όλα όσα μεταδίδουμε στα παιδιά μας: ιστορίες, αξίες εμπειρίες. Τα μεταφέρουμε με αυτά που λέμε και με όσα αποσιωπούμε. Ο δεύτερος τρόπος γίνεται ασυνείδητα, γι' αυτό είναι πιο δύσκολος και ισχυρός. Η ιστορία μάς προλαβαίνει πολλές φορές στη δεύτερη και την τρίτη γενιά».

Για το «Από μέλι και γάλα» ο Ζαν Ματέρν τιμήθηκε με το βραβείο «Grandes Ecoles», που απονέμεται από τους σπουδαστές πανεπιστημίων σε βιβλία που ασχολούνται με κοινωνικά προβλήματα. Ο τρόπος που θίγει τα προβλήματα των μεταναστών, αλλά και την υποδοχή τους σε μια ξένη χώρα, θεωρήθηκε από τους σπουδαστές ως απάντηση στην πολιτική Σαρκοζί απέναντι στους Ρομά. «Δεν είχα σκεφτεί ότι υπήρχε αυτή η προέκταση», είπε ο δημοφιλής συγγραφέας. «Αισθάνομαι πάντως περήφανος για τον τρόπο που υποδέχτηκε στο παρελθόν η Γαλλία τις διάφορες κοινότητες, τους Πολωνούς, τους Ρουμάνους, τους Ρώσους. Ωστόσο, σήμερα η ανασφάλεια και ο φόβος έχουν δημιουργήσει μια εντελώς διαφορετική κατάσταση για τους μετανάστες».

Ο Ζαν Ματέρν διαχωρίζει τις ιδιότητες του συγγραφέα και του υπεύθυνου της ξένης σειράς λογοτεχνίας. «Οταν γράφω, οι άλλοι συγγραφείς φεύγουν από το μυαλό μου», επισημαίνει. «Δεν τοποθετώ τον εαυτό μου σε κάποιο λογοτεχνικό ρεύμα. Απλώς, γράφω στη γλώσσα μου, στα γαλλικά». Οσο για το «πού πάει» η σύγχρονη λογοτεχνία, θα συμφωνήσει με τον φίλο του Αντόνιο Ταμπούκι: «Οπου θέλει». Κατά την άποψή του, «σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μεγάλες σχολές και ρεύματα, αλλά μέσα από την ποικιλία μπορεί ο καθένας να βρει και να επιλέξει ό,τι του αρέσει. Υπάρχει τροφή για όλους. Η λογοτεχνία πάει καλά, η ανάγνωση δεν πάει».

[email protected]