Υποσημειώσεις

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Καλό είναι, πού και πού, να θυμόμαστε τι έχουν πει ή γράψει άνθρωποι που έζησαν άλλες εποχές, που ενδιαφέρονταν πραγματικά για το είδος άνθρωπος, για το πνεύμα του, το νόημά του, το στιλ του ακόμη' άνθρωποι που δεν απέκλειαν τη δυνατότητα ο κόσμος (η καθεμέρα περισσότερο) να περικλείει άπειρες ερμηνείες. Η λεπτότητα και η δύναμη της συνείδησης, σύμφωνα με κάποια εικασία του Νίτσε, ήταν πάντα ανάλογη με την ικανότητα ενός ανθρώπου για επικοινωνία και αυτή η ικανότητα ήταν με τη σειρά της ανάλογη με την ανάγκη για επικοινωνία (Χαρούμενη Επιστήμη, 354). Προχωρώντας λίγο στην εικασία του τραύλισε (εννοώ μίλησε ευγενικά) ότι η συνείδηση γενικά αναπτύχθηκε μόνο κάτω από την πίεση της ανάγκης για επικοινωνία. Η συνείδηση είναι ένα μόνο δίκτυο επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους' «ένας μοναχικός άνθρωπος, που θα ζούσε σαν σαρκοβόρο θηρίο, δεν θα τη χρειαζόταν» θα επιμείνω λίγο σ' αυτήν την παράγραφο (ανατρέχω συχνά σ' αυτήν, δεκαετίες τώρα). «Ο άνθρωπος σκέφτεται συνεχώς, αλλά χωρίς να το ξέρει' η σκέψη που γίνεται συνειδητή είναι μόνο το μικρότερο μέρος απ' όλα αυτά -το επιφανειακότερο και χειρότερο μέρος- γιατί μόνο αυτή η συνειδητή σκέψη παίρνει τη μορφή λέξεων, δηλαδή σημείων επικοινωνίας, και το γεγονός αυτό αποκαλύπτει την καταγωγή της συνείδησης. Με λίγα λόγια, η ανάπτυξη της γλώσσας και η ανάπτυξη της συνείδησης (όχι του λογικού, αλλά του τρόπου με τον οποίο γίνεται συνειδητό το λογικό) πάνε χέρι χέρι. Σ' αυτό πρέπει να προστεθεί ότι ως γέφυρα μεταξύ των ανθρώπινων όντων δεν χρησιμεύει μόνο η γλώσσα, αλλά και το βλέμμα, η πίεση, η χειρονομία».

Για τη διεισδυτική και τολμηρή σκέψη του Γερμανού στοχαστή η συνείδηση δεν ανήκει πραγματικά στην ατομική ύπαρξη του ανθρώπου, αλλά μάλλον στην κοινωνική και αγελαία φύση του. Οταν λέει κάποιος ότι θέλει να γνωρίσει τον εαυτό του, απλώς αναφέρεται στη συλλογικότητα, στον μέσο όρο.

Αναγκάζεται κανείς να ανατρέχει σε παλιά κείμενα γιατί βλέπει ότι ακόμη και σήμερα, στην έξαρση και κορύφωση της πληροφορίας (της γνώσης… χαιρετίσματα), η αναγνωστική ικανότητα πολλών εξ ημών είναι προβληματική. Ο καθένας ερμηνεύει τα κείμενα κατά πώς γουστάρει, ό,τι τον προστάζει η γκλάβα του κατανοεί, εννοώ η «συνείδησή» του, η απόφασή του, η ιδεολογία του, το γνωστικό του επίπεδο. Πέραν τούτων, ουδέν. Και σπάνια βλέπουμε την εύθυμη διάθεση του συγγραφέα, την αγαπησιάρικη ακόμη και όταν δεν την κρύβει. Δύσκολο πράγμα η επικοινωνία, όπως και το βάδισμα εξάλλου… Οι αναγνώστες δεν λαθεύουν ποτέ' εύκολα αντιλαμβάνονται εάν ένα κείμενο είναι γραμμένο με εμπάθεια ή με αγάπη (ειλικρινή, εάν αυτό δεν είναι πλεονασμός…). Αυτά για την εσωτερική ειρήνη της εφημερίδας. Σε ό,τι αφορά συνεργάτιδά τινα (όχι συνάδελφο), που δυσφορεί κάπως κορακίστικα απεχθανόμενη τους καθρέφτες, αδιαφορώ παγερά. Για προσωπικά, ούτε μάτα.

[email protected]