Του Βαγγέλη Πισσία*

Η συγκυβέρνηση ισχυρίζεται πως η παραμονή στην ευρωζώνη, όποιο κι αν είναι το κοινωνικό κόστος, είναι ουσιαστικά μη διαπραγματεύσιμη και πως μόνο το ευρωπαϊκό άρμα, αργά ή γρήγορα, μπορεί να δώσει στη χώρα βηματισμό και να τη βγάλει από την κρίση. Γι’ αυτό και διαπραγματεύεται με κατεβασμένα χέρια.

Η αξιωματική αντιπολίτευση διεκδικεί τη ριζική αναδιαπραγμάτευση του χρέους και των μνημονιακών συμφωνιών, θεωρεί όμως και αυτή αναγκαία συνθήκη την παραμονή στην ευρωζώνη.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Ε.Ε. αντιμετωπίζεται ως ο κύριος χρηματοπιστωτικός παράγοντας που πρέπει -με ή χωρίς τη θέλησή του- να στηρίξει τις δανειακές ρυθμίσεις και τις δημοσιονομικές πολιτικές εξόδου της χώρας από την κρίση.

Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση, με τον τρόπο που θέτουν το ζήτημα της κρίσης, κάνουν γνωστό αυτό που οι ίδιες θέλουν και αυτό που θεωρούν ότι είναι η Ε.Ε. Δεν μας κάνουν ωστόσο γνωστό αυτό που είναι, θέλει, σχεδιάζει και μπορεί από εδώ και μπρος να πραγματοποιήσει η Ε.Ε.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της τελευταίας έκθεσης του ΟΟΣΑ («Looking to 2060»), η κατανομή του Παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος, μεταξύ 2011-2030, θα μεταβάλλεται με γοργούς ρυθμούς και η σημερινή διάταξη των οικονομικών δυνάμεων θα ανατραπεί ριζικά.

Οι ΗΠΑ, οι οποίες το 2011 διέθεταν μερίδιο 23% (σε PPPs)2 θα υποχωρήσουν το 2030 στο 18% και η Ε.Ε. από το 17% θα περιοριστεί στο μόλις 12%. Αντίθετα, οι οικονομίες της Κίνας και της Ινδίας θα αυξήσουν τα μερίδιά τους από 17% σε 28% και από 7% σε 11% αντίστοιχα.

Οι τάσεις αυτές επιβεβαιώνονται και από τις εκτιμήσεις όλων σχεδόν των διεθνών οργανισμών και κέντρων μελέτης τα οποία, με κάποιες μικρές αποκλίσεις, προβλέπουν αύξηση του μεριδίου της ομάδας των αναδυόμενων χωρών ΒRΙC από 14% το 2010 στο 40% το 2050, υποχώρηση των ΗΠΑ από το 26% στο 16% και της Ε.Ε. από το 29% στο 15% την ίδια περίοδο (σταθερές τιμές MERs).

Αυτή λοιπόν είναι η τάση, αν όλα πάνε σύμφωνα με τα «nobody cares» σενάρια, αν δεν τα προλάβουν, σαν άλλοτε, ο πόλεμος κι οι μεγάλες κοινωνικές ή κλιματικές ανατροπές.

Καλοδεχούμενη σε κάποιες χώρες και λαούς αυτή η εξέλιξη, κακοδεχούμενη, μάλλον ψυχρή κι ανάποδη, σε άλλες χώρες κι άλλους λαούς… Είναι όμως γνωστή η ρήση «και οι τελευταίοι έσονται (κάποτε) πρώτοι» που δεν μπορεί να βρίσκει, εκ προοιμίου τουλάχιστον κάποιους από εμάς αντίθετους.

Αυτός είναι ο αναδυόμενος διεθνής καταμερισμός εργασίας. Ενας νέος καταμερισμός των παραγωγικών δυνατοτήτων ο οποίος μεταβάλλει ριζικά τις υπάρχουσες δομές, διατάξεις, σχέσεις και ρόλους των οικονομικών και πολιτικών υποκειμένων.

Η μεγάλη κρίση που συγκλόνισε τη χώρα, που σήμερα αγκαλιάζει τον ευρωπαϊκό Νότο και αύριο θα συμπαρασύρει τον ευρωπαϊκό Βορρά, γεννήθηκε στον παραγωγικό πυρήνα της ίδιας της Ευρώπης πριν από 30 περίπου χρόνια.

Είχαν δίκιο τότε, όπως φαίνεται, οι ευρωσκεπτικιστές. Κι ας μην αποτελούσαν ενιαίο πολιτικό ρεύμα ή ενιαία σχολή οικονομικής σκέψης. Αυτοί, που τότε θεωρητικά ηττήθηκαν, σκέφτηκαν βαθύτερα από αυτούς που τελικά πολιτικά επικράτησαν.

Ηταν τότε που το ευρωπαϊκό σχέδιο μίκρυνε. Τότε που άρχισε να επικρατεί o «καζινοκαπιταλισμός» όπως αναφερόταν ακόμη και σε μελέτες της επιστημονικής έκδοσης της DSTI (Δ/ση Επιστήμης, Τεχνολογίας, Βιομηχανίας) του νεοφιλελεύθερου, ωστόσο, ΟΟΣΑ. Τότε που η σφαίρα της ευρωπαϊκής (και αμερικανικής) παραγωγής υπέκυπτε απόλυτα στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική σφαίρα. Τότε που πολλοί πίστευαν πως αρκούσε το εργαλείο του κοινού νομίσματος για να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Τότε που η εφαρμογή ενός επιτελικά διευθυνόμενου, ευρωπαϊκού, ολοκληρωμένου, επιστημονικού – τεχνολογικού – βιομηχανικού σχεδίου υποβαθμίστηκε.

Τότε που η ευρωπαϊκή παραγωγική, κυρίως η βιομηχανική, δραστηριότητα μετανάστευσε στις χώρες που υποδέχονταν ασμένως το προπολεμικό φορδικό της παράδειγμα (έντασης εργασίας) στη σκληρότερη εκδοχή του, χώρες που άρχισαν όμως να οικοδομούν και το δικό τους μεταφορδικό παράδειγμα (προηγμένων τεχνολογιών), αφήνοντας την ευρωπαϊκή οικονομία να φουσκώνει αμέριμνη στον τζόγο των χρηματαγορών και στην «ευπρεπέστερη» άυλη οικονομία ή οικονομία των υπηρεσιών…

Τότε που η επικαθοριστική λογική του κοινωνικού συμβολαίου αγνοήθηκε. Τότε που οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ακόμη και αυτές που ενσωμάτωναν υψηλή τεχνολογική πυκνότητα στις μεθόδους και τα προϊόντα τους στρέφονταν η μία εναντίον της άλλης υπακούοντας στις λογικές του διεθνούς ολιγοπωλιακού ανταγωνισμού και όχι στις λογικές ενός ενιαίου ευρωπαϊκού παραγωγικού βιομηχανικού χώρου.

Τότε που ο επίτροπος Βιομηχανίας και Ερευνας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ετιέν Νταβινιόν αναζητούσε την «ανεύρετη ευρωπαϊκή επιχείρηση», λέγοντας «οι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες χρησιμοποιούν την τεχνολογική καινοτομία περισσότερο για να ανταγωνίζονται μεταξύ τους παρά για να συνεργαστούν για κοινό σκοπό».

Τότε, τέλος, που όλες οι βάσεις δεδομένων για τις high-tech joint ventures αποδείκνυαν ότι η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης ενσωμάτωνε τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις των high-tech παραγωγικών τομέων με υψηλότερους ρυθμούς απ’ ό,τι η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Τέλος εποχής;… Η Ε.Ε. που μόλις σκιαγραφήσαμε είναι οργανισμός που υποβάλλεται στη δοκιμασία της σύγχρονης σκληρής παγκοσμιοποίησης αλλά, προπαντός, καθορίζεται από το οικονομικό-κοινωνικό του DNA.

Είναι αυτό που συντηρεί τα υπάρχοντα κέντρα απόφασης, που ορίζει τη χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική της λειτουργία, που της επιβάλλει να αντιμετωπίσει τη σημερινή δομική κρίση ανταγωνιστικότητας με συγκεκριμένες λογικές και εργαλεία αύξησης της παραγωγικότητας, επικεντρώνοντας στην συντριβή της υπάρχουσας ευρωπαϊκής (και, σε ότι μας αφορά, της ελληνικής) αγοράς εργασίας και την αντικατάστασή της με μία άλλη, απολύτως εύπλαστη, ανίσχυρη και φτηνή.

Από αυτήν την φθίνουσα Ε.Ε. εμείς θα λέγαμε πως «ουκ αν λάβοεις…».

Μπορεί όμως να αλλάξει το «DNA» αυτής της Ε.Ε.; Μπορεί η Ε.Ε. να μεταλλαχθεί μέσα από την κρίση σε μια, όπως λένε, ευρωπαϊκή ένωση των εθνών και των λαών; Οποια απάντηση κι αν δοθεί σε αυτά τα ερωτήματα προηγείται μια άλλη που αφορά άμεσα τη χώρα μας και στη σχέση της με τη σημερινή πραγματική –και όχι μια ιδεατή- Ε.Ε.

Μια απάντηση που αντιλαμβάνεται τη διαπραγμάτευση με τους εξωτερικούς παράγοντες – ως πρωταρχικά εσωτερική μας υπόθεση, που τη συναρτά με την κοινωνική δυναμική, με ένα συνεκτικό και καλοδουλεμένο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, με την αναθεώρηση του γεωοικονομικού της πεδίου και με τον γεωπολιτικό της αναπροσανατολισμό.

1. Δρ Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, συντονιστής αποστολών «Στολίσκου της Ελευθερίας – Ενα καράβι για τη Γάζα».

2. Purchasing Power Parities του 2005.