Υποσημειώσεις

Του Γιώργου Σταματόπουλου

Λένε τα κιτάπια πως οι βόρειοι αρχαίοι λαοί είχαν βαθιά έθιμα για την πρώτη μέρα του Μαΐου και της απέδιδαν ριζική σημασία τοποθετώντας την (ή διαπιστώνοντας) πώς τούτη η μέρα κείται μεταξύ εαρινής ισημερίας και θερινού ηλιοστάσιου, είναι δηλαδή η πρώτη μέρα της Ανοιξης. Αλλες προχριστιανικές, παγανιστικές κοινωνίες την εόρταζαν ως πρώτη μέρα του Καλοκαιριού. Ηρθε ύστερα ο χριστιανισμός και τα κατάργησε όλα ή τα επικάλυψε με δικές του θρησκευτικές τελετουργίες.

Τούτη η σημαδιακή μέρα συνέπεσε με το ημερολόγιο του 1886 στο Σικάγο, με την εξέγερση των εργατών. Εκατόν είκοσι επτά έτη από τότε και εκατόν είκοσι από τον πρώτο εορτασμό στην Ελλάδα, από το τότε σοσιαλιστικό κόμμα.

Λοιπόν, σαν να μην πέρασε μια μέρα (και ας διατείνονται αρκετοί μαρξιστές ότι όλα υπόκεινται στην ορμή ή στη βία του γίγνεσθαι. Μάλλον έχουν δίκιο, όπως και ο Ηράκλειτος εξάλλου…). Εάν είχαν χρέη στην «Εφορία» οι άνθρωποι του τέλους του 19ου αιώνα και αδυνατούσαν να πληρώσουν (ή αρνούνταν για να ξαναθυμηθούμε τον Χ.ΝΤ. Θόρο) πήγαιναν στη φυλακή! (Σήμερα ισχύει η προσωποκράτηση για χρέη στο Δημόσιο). Στο τέλος του 19ου αιώνα οι άνθρωποι διεκδικούσαν να δουλεύουν οκτώ ώρες τη μέρα και να 'χουν την Κυριακή επίσημη αργία. (Σήμερα έχει καταργηθεί το οκτάωρο καθώς και η αργία της Κυριακής). Στο τέλος του 19ου αιώνα οι εξεγερμένοι υφίσταντο τη βία της αστυνομίας, δέχονταν πυρά, έχαναν τη ζωή τους. (Σήμερα συμβαίνει ακριβώς το ίδιο, με λίγη αυτοσυγκράτηση, εκ μέρους της αστυνομίας, πραγματικών πυρών). Δεν είναι αφελείς συμπτώσεις ή πρόχειρη σύγκριση των σταδίων του καπιταλισμού, είναι, απλώς, η αιώνια διαμάχη εξουσίας-κοινωνίας. Βοηθούμενη από τον σοσιαλισμό, η κοινωνία κατάφερε να πετύχει πολλές μάχες. Σήμερα που ο σοσιαλισμός έχει κενό πολιτικών προτάσεων φιλεργατικής πολιτικής, η εξουσία βρίσκει την ευκαιρία να ξαναδείξει τα δόντια της, να διατρανώσει ποιος είναι τ' αφεντικό στον πλανήτη.

Παρόλα τούτα ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς ως Παγκόσμιας Ημέρας των Εργατών εξακολουθεί να προκαλεί ρίγη και να ξυπνά κοιμισμένα εξεγερτικά, επαναστατικά συναισθήματα (ίσως να φταίει και η παράδοση που κουβαλάει η μέρα από τις αρχαίες παγανιστικές λατρείες, από εωσφορικές ισημερίες). Είναι ευκαιρία να ιδωθεί σαν μέρα αυτοσεβασμού, σαν εφαλτήριο για επαναστοχασμό ή επαναδιατύπωση ιδεών που συντρέχουν την κοινωνία. Αυτό είναι και το νόημα του εορτασμού, διαφορετικά καλύτερα να πάμε για βρούβες.

Ασταμάτητα δούλευε ο πατέρας μου όλον τον χρόνο. Την Πρωτομαγιά «κατέβαζε ρολά», έπαιρνε την οικογένεια και τους φίλους και πηγαίναμε σε κάτι ωραίες πηγές. Γλεντούσαν και γελούσαν. Αργησα να καταλάβω γιατί ζούσαν τόσο έντονα εκείνη την ημέρα. Ηταν η ημέρα που τους προσέδιδε αξιοπρέπεια, που τους βοηθούσε να αντέξουν τις συνεχείς επισκέψεις από την αστυνομία. Ηταν η ημέρα των εργαζομένων. Ηταν η ημέρα των ανθρώπων. Είναι, σήμερα;

[email protected]