Του Τάσου Τσακίρογλου

«Τι έχουν άραγε τα έρμα και ψοφάνε»; Το ερώτημα της λαϊκής παροιμίας θα ταίριαζε γάντι στην απορία που εκφράζουμε πολλοί, αναρωτώμενοι για ποιο λόγο, παρά τη διαρκώς επιδεινούμενη οικονομική κατάσταση, οι πολίτες δεν εξεγείρονται.

Στο πολιτικό πεδίο η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος βρίσκεται στο ναδίρ, η διακυβέρνηση της χώρας αναδίδει αυταρχισμό, το Κοινοβούλιο λειτουργεί υπό καθεστώς εκτάκτων συνθηκών, ενώ, κάθε που χρειάζεται, η αστυνομική καταστολή και η βία συμπληρώνουν την εικόνα του γκρίζου τοπίου.

Στα οικονομικά η τακτική της «δημοσιονομικής πειθαρχίας» λειτουργεί ως ένας φορολογικός και μισθολογικός απορροφητήρας που «ρουφά» εισοδήματα από τα χαμηλά στρώματα προς τα ανώτερα, ενώ οι «επενδυτικές ευκαιρίες» και οι «αποκρατικοποιήσεις» δεν είναι παρά ο ευφημισμός για τη λαφυραγώγηση του δημόσιου πλούτου.

Κοινωνικά αυτό που βιώνει η μεγάλη πλειονότητα είναι η εκπτώχευση των κοινωνικών σχέσεων, ο δραστικός περιορισμός της πρόσβασης στον πολιτισμό της εμπειρίας, της γνώσης, της υγείας και της εκπαίδευσης, αλλά και η κατάργηση ακόμα και του μισερού δόγματος των «ίσων ευκαιριών». Αντίθετα, η ακολουθούμενη πολιτική προάγει εκβιαστικά τον «πολιτισμό» των διαχωρισμών, του κοινωνικού αυτοματισμού και της πνευματικής μιζέριας, ως προϊόντων μιας αβίωτης κατάστασης άγχους, στρες, ανασφάλειας, φόβου και ατομικού αγώνα για την ύπαρξη. Με λίγα λόγια, προάγει τον υποβιβασμό των ανθρώπων σε μια ημιζωώδη κατάσταση με μέτρο το «μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα».

Ναι, αλλά αυτά όλα δεν είναι το εκρηκτικότερο μείγμα για εξέγερση; Θεωρητικά ναι, αλλά η Ιστορία δεν κινείται ούτε ευθύγραμμα, ούτε πάντα με απολύτως ορατό τρόπο, ενώ πολλές φορές επιλέγει τον πιο μακρύ και δύσβατο δρόμο για να φτάσει στον προορισμό της, εάν υποθετικά λέγαμε ότι υπάρχει τέτοιος.

Σήμερα οι πολίτες βιώνουν μια δεύτερη τραυματική εμπειρία, καθώς δείχνει να ολοκληρώνεται η κατάρρευση των δίδυμων ουτοπιών: του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και της νεοφιλελεύθερης χίμαιρας. Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και τη δοξασία περί «τέλους της Ιστορίας», καταρρέει θεαματικά μπροστά στα μάτια μας, μέσα σε επιληπτικούς σπασμούς, και ο νικητής του Ψυχρού Πολέμου: ένας τύπος φιλελευθερισμού που μεταλλάχτηκε σε νεοφιλελευθερισμό, έχοντας ως πρότυπό του τον homo rapiens (άρπαγα άνθρωπο).

Για την υπέρβαση των σημερινών αδιεξόδων χρειάζεται να ξαναϋφάνουμε τον διαλυμένο κοινωνικό ιστό και για να γίνει αυτό πρέπει να επανεφεύρουμε τις τεχνικές της αλληλεγγύης, της αυτοοργάνωσης, των συλλογικών πρωτοβουλιών και του αναστοχασμού. Οι υπάρχουσες μορφές πολιτικής οργάνωσης πρέπει να ανασχεδιαστούν στη βάση των κοινωνικών αναγκών και όχι του κρατούντος σήμερα επικοινωνιακού μοντέλου και των δημοσίων σχέσεων. Τα καθήκοντα αυτά είναι συλλογικά και μόνο μέσω συλλογικής δράσης μπορούμε να ανταποκριθούμε. Αυτό φυσικά απαιτεί διακινδύνευση. Οχι το απατηλό εκείνο είδος που επέβαλε ο καπιταλισμός για να μας πείσει ότι ο ακρωτηριασμός του κοινωνικού κράτους οδηγούσε σε μια «κοινωνία της διακινδύνευσης» με έπαθλο δήθεν την άνθηση των ατομικών μας ικανοτήτων. Αλλά μια διακινδύνευση που θα μάς κάνει να αντιληφθούμε ότι κάθε συλλογική κατάκτηση απαιτεί ατομική διαθεσιμότητα και ρίσκο.