Του Σάκη Παπαθανασίου*

Η δημοσιονομική εξυγίανση είναι απαραίτητος όρος για την αποτροπή του κινδύνου χρεοκοπίας, τη διατήρηση της χώρας στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, τη σταθεροποίηση και την ανάκαμψη.

Στόχος της Δημοκρατικής Αριστεράς είναι αυτή η εξυγίανση να γίνει με δίκαιο τρόπο και σε σύνδεση με αναπτυξιακές πολιτικές. Στο σκέλος της αύξησης των εσόδων, πρωτίστως με την καταπολέμηση–σύλληψη της φοροδιαφυγής. Στο σκέλος της μείωσης των δαπανών, με την εξάλειψη της διαφθοράς και της σπατάλης.

Στο πλαίσιο του επικαιροποιημένου μεσοπρόθεσμου προγράμματος, για να επιτευχθούν οι προβλεπόμενοι δημοσιονομικοί στόχοι, είναι αδήριτη ανάγκη η τήρηση των οικονομικών προβλέψεων σε σχέση με τα έσοδα και τις δαπάνες.

Η πράξη νομοθετικού περιεχομένου που αναφέρεται στους δημοσιονομικούς κανόνες που θα διέπουν αυτήν την προσπάθεια υπηρετεί αυτήν την αναγκαιότητα. Βεβαίως, ως πρακτική, η προσφυγή σε πράξη νομοθετικού περιεχομένου οφείλει να παραμείνει μια εξαιρετική διαδικασία ανταποκρινόμενη σε επείγουσα ανάγκη.

Επί της ουσίας, με την πράξη αυτή επιχειρείται η καθιέρωση ενός ισχυρού ελέγχου στις δαπάνες του κράτους (υπουργείων, ΔΕΚΟ, ΝΠΙΔ, ΟΤΑ), με εμφανή τον κατασταλτικό χαρακτήρα για την αποτροπή τυχόν αποκλίσεων.

Ετσι, ασκείται αποτρεπτική πίεση σε όλο τον κρατικό μηχανισμό υπέρ της τήρησης των αρχικών στόχων και διασφαλίζεται το οικονομικό αποτέλεσμα.

Ελλοχεύει όμως ο κίνδυνος περικοπής δαπανών που είναι αναγκαίες για τη διατήρηση των προβλέψεων που υπάρχουν σε σχέση με την έκταση και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος αλλά και να δοθεί μια δομική λύση στην αντιμετώπιση χρόνιων παθογενειών της διαχείρισης δημόσιων δαπανών και εσόδων, η Δημοκρατική Αριστερά επαναφέρει την πρόταση που είχε διατυπώσει στο εκλογικό της πρόγραμμα για θέσπιση προϋπολογισμού απόδοσης.

Είναι γεγονός πως παλαιότερα υπήρξαν πρωτοβουλίες σε σχέση με τον τρόπο κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού, που όμως δεν συγκρότησαν την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης.

Ο τρόπος κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού αποτελεί βασικό πολιτικό και όχι απλώς τεχνικό εργαλείο. Η μετάβαση σε έναν προϋπολογισμό απόδοσης αποτελεί μια επιτελική μεταρρύθμιση με πολλά πλεονεκτήματα.

Ο προϋπολογισμός απόδοσης βασίζεται σε πολυετείς προβλέψεις και στην αξιολόγηση της απόδοσης των χρηματοδοτούμενων πολιτικών, την ιεράρχηση των αναγκών και των προτεραιοτήτων.

Με τον προϋπολογισμό απόδοσης αναβαθμίζεται η ποιότητα άσκησης δημόσιων πολιτικών, καθώς ενισχύεται ο στρατηγικός σχεδιασμός, ελέγχονται οι χρηματοδοτικές ροές και υπάρχει σύνδεση με το παραγόμενο αποτέλεσμα.

Επίσης δίδεται και η απαραίτητη ευελιξία καθώς καταρτίζεται με βάση πεδία πολιτικής που επιτρέπουν μια σχετική ευχέρεια αλλαγών ανά πεδίο, χωρίς να αναιρούν την ανάγκη αποτροπής των αποκλίσεων από τις αρχικές προβλέψεις ούτε να επηρεάζουν τη συνολική εικόνα.

Ο προϋπολογισμός απόδοσης διασφαλίζει την εξέταση από μηδενική βάση της σκοπιμότητας και του μεγέθους κάθε δαπάνης και ως εκ τούτου μας προφυλάσσει από μια «αυτοματοποιημένη μείωση δαπανών» για την αποτροπή αποκλίσεων.

Υπερβαίνει θετικά το περιεχόμενο της πράξης νομοθετικού περιεχομένου και επηρεάζει θετικά ολόκληρη τη λειτουργία του κράτους.

Με την καθιέρωση του προϋπολογισμού απόδοσης θα ενισχυθεί ο ρόλος της Βουλής σε ό,τι αφορά την κατάρτιση του προϋπολογισμού, καθώς η κοινοβουλευτική συζήτηση θα αναβαθμιστεί σε μια διαδικασία προγραμματισμού του κυβερνητικού έργου με σαφές στρατηγικό περιεχόμενο και δεν θα περιορίζεται σε απλή παρουσίαση κατανομής κονδυλίων και σε άγονες αντιπαραθέσεις κομματικών μονολόγων.

Θα ενισχυθεί έτσι η επί της ουσίας πολιτική αντιπαράθεση και οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου θα έχουν την υποχρέωση παρουσίασης ενός πολιτικού σχεδίου που θα βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και ρεαλιστικές αποτιμήσεις.

Πιθανές αμφιβολίες σε σχέση με την ικανότητα εφαρμογής μιας τέτοιας μεταρρύθμισης αίρονται και αποκρούονται. Υπέρ αυτής της πρότασης συνηγορούν πλείστα όσα παραδείγματα χωρών που κατάφεραν να υλοποιήσουν φιλόδοξα μεταρρυθμιστικά προγράμματα υιοθετώντας τον προϋπολογισμό απόδοσης.

Χώρες όπως ο Καναδάς, η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Νέα Ζηλανδία έχουν εφαρμόσει με επιτυχία αρχές του προϋπολογισμού απόδοσης σε υπουργεία, δημόσια διοίκηση, ακόμη και σε ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.

Πιστεύω πως εάν κατορθώσουμε να υλοποιήσουμε αυτή τη μετάβαση, θα στοχεύσουμε στον πυρήνα του προβλήματος και θα σπάσουμε τον κρίκο της αλυσίδας της ελληνικής διαχειριστικής κακοδαιμονίας. Η επίδραση αυτής της μεταρρύθμισης θα είναι καταλυτική και θα συμπαρασύρει όλη τη λειτουργία του κράτους.

*Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής και υπεύθυνος πολιτικού σχεδιασμού της ΔΗΜΑΡ