«Ουσιαστικά η μισή δύναμη της Ν.Δ. λάκισε προς απολιτικές ή ακροδεξιές λύσεις. Τώρα από πού θα ψαρέψει; Το κέντρο έχει λεηλατηθεί. Το ΠΑΣΟΚ πιστεύω ότι θα εξαφανιστεί, ωστόσο δεν θα εξαφανιστεί ο πολιτικός χώρος που αντιπροσωπεύει

Της Ιωάννας Σωτήρχου

Να παραδέχεται κάποιος που έχει περάσει από κορυφαίες θέσεις της δημόσιας ζωής ότι έχει αποτύχει, δίνει διαφορετικό εκτόπισμα στα λόγια του, όσο δυσάρεστα κι αν ακούγονται. Ο Κωνσταντίνος Σοφούλης απογοητεύτηκε από την απόφασή του να πάει στη Σάμο για να αποθέσει τον καρπό των εμπειριών του στην ιδιαίτερη πατρίδα του «για την οποία είχα μια μυθική αγάπη. Δεν πίστευα ποτέ ότι μπορείς να βρεις μια κοινωνία κωφών, η οποία είναι κλεισμένη στον εαυτό της, παίρνει όλη την πληροφορία που θέλει διαμορφωμένη, κυρίως από την τηλεόραση, που δεν της αφήνει κανένα περιθώριο να προβληματιστεί, έχει έτοιμες προσχηματικές απαντήσεις, αλλά δεν είναι σε θέση να εξηγήσει ποιο είναι το πρόβλημα. Εδώ ουσιαστικά διαμορφώνεται καθαρά το παιχνίδι των μέσων ενημέρωσης».

Θεωρεί την «εμπορευματικοποίηση της πληροφορίας και της γνώσης τον μεγαλύτερο κίνδυνο», αλλά δεν έχει απορρίψει την ιδιωτικοποίηση. «Κατ’ αρχήν είναι μια παραδοχή ότι υπό δημόσιο έλεγχο δεν μπορεί να πάει μπροστά αυτό που ιδιωτικοποιείς. Στη Σάμο υπάρχουν νερά, αλλά έχει λειψυδρία. Εχεις λοιπόν μια ανώριμη κοινωνία πολιτών που, αντί να κουβεντιάζει πώς θα κάνει μια ολοκληρωμένη διαχείριση των πλούσιων νερών του νησιού για να μη διψάει, βγάζει ψηφίσματα για το νερό ως κοινωνικό αγαθό το οποίο δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί. Και τους λέω ότι όλοι πίνετε εμφιαλωμένο από ιδιωτικές επιχειρήσεις, αυτό δεν είναι ιδιωτικοποίηση; Για να έχεις μπουκάλια, κάτι συμβαίνει με τη δημόσια διαχείριση. Είμαι οπαδός του κινεζικού ρητού, άσπρη γάτα, μαύρη γάτα αρκεί να πιάνει ποντίκια. Το πρόβλημα είναι ότι λόγω διάσπασης των δήμων έχεις πολλά τιμολόγια, άλλο χωριό πληρώνει, άλλο δεν χρεώνεται και έχεις 40-70% απώλειες από το δίκτυο. Αυτά είναι πρακτικά προβλήματα. Αν μπορεί ο δήμος, ας τα λύσει. Αν δεν μπορεί, ας βρεθεί μια λύση να έχουμε νερό και να μας έρχεται οικονομικά».

Τολμά να μιλήσει και για την ήττα του, μετά από 35 χρόνια στο πανεπιστήμιο, ότι θα δουλεύει με ένα μειοψηφικό ποσοστό φοιτητών που ενδιαφέρονται. Θεμελιωτής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, δεν μασάει τα λόγια του για το εκπαιδευτικό σύστημα: «Η ποιότητα της παιδείας είναι τι μαθαίνει το παιδί, τι κουλτούρα διαμορφώνει και πώς προετοιμάζεται για να κοινωνικοποιηθεί ως ενεργός πολιτης… Γιατί υπάρχουν ορισμένα σκληρά ερωτήματα, όπως γιατί να είναι αναγκαία λόγου χάρη τα φροντιστήρια; Είτε τα σχολεία δεν προετοιμάζουν σωστά για τις εξετάσεις ή οι πανελλήνιες δεν είναι σωστές. Ας λυθεί όμως αυτό το θέμα. Ποια δωρεάν παιδεία; Το φροντιστήριο είναι διπλά διαστροφικό. Η χρησιμοθηρική αντίληψη της εκπαίδευσης, προετοιμασία μόνο για τις εξετάσεις, την έχει διαλύσει ενώ στο λύκειο τα δυο τελευταία χρόνια πάνε για να μην έχουν απουσίες… Το πρόβλημα δεν είναι να κάνεις μάθημα σε 35 ανθρώπους ή δύο ώρες παραπάνω. Το πρόβλημα είναι τι μάθημα κάνεις…»

Δίνει στον αντιαμερικανισμό μια νέα νοηματοδότηση «ενάντια σε μια κοινωνία μη ενεργών πολιτών. Με την έκρηξη στον μαραθώνιο είχαν κλειστεί στα σπίτια τους και πανηγύριζαν όταν έπιασαν τους δράστες. Η ίδια κοινωνία όταν γίνονται οι εκατόμβες σε όλον τον κόσμο δεν αντιδρά καθόλου, ούτε όταν στην ίδια την Αμερική έχουν σκοτωθεί τόσα παιδιά από το εμπόριο όπλων. Αυτό πρέπει να αντιμετωπίσουμε ειδικά αυτήν την περίοδο που γίνονται σεισμικές αλλαγές οι οποίες δικαιολογούν και βία και εξέγερση και θυμό, γιατί είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο όπου ανακατανέμεται το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής που σημαίνει ρύθμιση δυνάμεων, επιρροών και ρύθμιση του επιπέδου ζωής».

Σε κάθε περίπτωση, «δεν ξέρω αν είναι για λόγους επαγγελματικής διαστροφής, αλλά πιστεύω ότι η αλλαγή σε μια χώρα μπορεί να γίνει μέσα από την εκπαίδευση. Αν δεν γίνει κάτι το επαναστατικό μέσα στην εκπαίδευση, να συνδυαστεί σαν ένα ζεύγμα χρήσιμης γνώσης για να αποκτήσεις επάγγελμα και παιδεία, που είναι η διαμόρφωση φιλοσοφίας ζωής, δεν υπάρχει κανένας λόγος αισιοδοξίας».

Στο βιβλίο του που κυκλοφορεί τώρα, «Το πανεπιστήμιο ως σχολείο, ιχνηλατώντας το παιδαγωγικό υπόδειγμα των πανεπιστημίων» (εκδόσεις Gutenberg), διαπιστώνει ότι «τουλάχιστον στην ανωτάτη παιδεία η τάση είναι όμοια σε όλη τη Δύση, δηλαδή επαγγελματοποίηση των σπουδών, εμπορευματοποίηση ουσιαστικά της γνώσης και παραμέρισμα όλης αυτής της μαγείας που ήταν η παιδεία παλιότερα, οι ανθρωπιστικές επιστήμες και η ανθρωπιστική συνειδητοποίηση γιατί ο ανθρωπισμός δεν είναι γνώση, είναι συνειδησιακή επεξεργασία και ενσωμάτωση: δεν μαθαίνεις, συνηθίζεις να είσαι ανθρωπιστής». Τι έκαναν οι Φινλανδοί; «Αποφάσισαν να αλλάξουν ζωή και έκαναν ένα εκπαιδευτικό σύστημα-διαμάντι. Ολοι λένε, καλά εκεί τους δίνουνε καλούς μισθούς. Ναι, αλλά στη Φινλανδία πιο εύκολα γίνεσαι πρωθυπουργός παρά δάσκαλος. Είναι τέτοια η δοκιμασία για να οριστικοποιηθείς ως εκπαιδευτικός που μονάχα η ελίτ των ελίτ μπορεί να περάσει… Οχι το κατάντημα το δικό μας, όπου το 80-90% των παιδιών πάνε για να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι. Και βγαίνουν παιδιά που έχουν κάνει 10-12 χρόνια ελληνικά και δεν έχουν διαβάσει ένα ολοκληρωμένο διήγημα»…

Δεν φείδεται κριτικής, συγκεκριμένων προτάσεων, παραδειγμάτων από την πλούσια εμπειρία του. «Δεν θα αλλάξουν τα πράγματα αν δεν αλλάξει πλήρως το σύστημα και αυτό θέλει μια αποφασιστικότητα να ξέρεις τι θέλεις και κυρίως να ξέρεις υπέρ τίνος δουλεύεις. Η παιδεία δεν είναι για τους καθηγητές αλλά για τους μαθητές. Αυτή η ισορροπία μεταξύ των διαφόρων συντεχνιών είναι μια μεγάλη ζημιά που έκανε ο λαϊκισμός του παλιού ΠΑΣΟΚ, ότι διαμόρφωσε σωστά συστήματα τα οποία εμπιστεύτηκε σε λάθος χέρια και τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα».

Οσο για την κρίση; «Είχαμε κάνει το 1995 ένα υπόμνημα οι τότε τραπεζίτες στο Παπανδρέου για τις προεκτάσεις του δημόσιου χρέους, ότι σε 15-20 χρόνια θα είμαστε εκτός αγορών. Βγήκε τότε και είπε αυτήν την περίφημη κουβέντα, ότι «το χρέος ή θα μας φάει ή θα το φάμε». Και μας έφαγε…»

*Διέξοδος υπάρχει;

«Υπό προϋποθέσεις. Αυτή η περίοδος σοβαρότητας του Σαμαρά, παρ΄ότι έχω και διαφωνίες, αλλά κατά βάση βλέπω ότι έχει έναν τρόπο χειρισμού του θέματος. Αν αρχίσει και αποδίδει, που δεν αποκλείεται γιατί η τελευταία συμφωνία προβλέπει ότι εφόσον τηρηθούν τα προαπαιτούμενα θα υπάρξει σημαντική ελάφρυνση του χρέους, έχουμε μια προοπτική αναδιάταξης του συστήματος προς τα δεξιά. Δεν είναι πρωτοφανές, σχεδόν παντού οι δημοσιονομικές κρίσεις έφεραν τη Δεξιά. Οποιαδήποτε ανάκαμψη θα πιστωθεί σε εκείνον που έχει αυτή τη στιγμή την εξουσία. Αυτό που με απασχολεί είναι ότι δεν είναι η συντηρητική μεσοαστική Δεξιά που νομίζαμε όλοι, είχε μεγάλο κομμάτι από βαρίδια τύπου Χρυσής Αυγής και Ανεξάρτητων Ελλήνων. Δηλαδή, ουσιαστικά η μισή δύναμη της Ν.Δ. λάκισε προς απολιτικές ή ακροδεξιές λύσεις. Τώρα από πού θα ψαρέψει; Το Κέντρο έχει λεηλατηθεί, άρα αυτό που έκανε ο παλιός Καραμανλής δεν είναι εύκολο να το κάνει ο Σαμαράς. Το ΠΑΣΟΚ πιστεύω ότι θα εξαφανιστεί, ωστόσο δεν θα εξαφανιστεί ο πολιτικός χώρος που αντιπροσωπεύει, ένα σοσιαλδημοκρατικό, δυτικού τύπου μεταρρυθμιστικό κόμμα. Τώρα αν δημιουργηθεί ένας τέτοιος σχηματισμός, τότε μπορεί να ισορροπήσει ένα σύστημα με αυτόν τον σοσιαλδημοκρατικό κεντροαριστερό χώρο και να συνεχιστεί μια συμμαχία με κυβερνήσεις Δεξιας και σοσιαλδημοκρατίας μέχρις ότου ξεκαθαρίσει λιγάκι το τοπίο».

*Δεν βλεπετε ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση;

«Το βλέπω σαν πιθανότητα, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση θα τα κάνει μούσκεμα για δύο λόγους: αν μεν ακολουθήσει την πολιτική που δείχνει τώρα, πάμε για πτώχευση, αν δεν ακολουθήσει αυτήν την πολιτική πάει για διάλυση, γιατί, αν μετασχηματιστεί, θα χάσει την εκλογική βάση του…»

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ, πρώην βουλευτής ΠΑΣΟΚ,  ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου