Της Εφης Μαρίνου

^[1]«Ο «Πατέρας» είναι άνθρωπος της επιστήμης, πολιτισμένος, με υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό του στη συμβίωση. Για μένα εκπροσωπεί έναν ανδρισμό που έχουν προσπαθήσει να μειώσουν, να μας κλέψουν και να τον μεταφέρουν στο τρίτο φύλο.

Μόνο μπροστά στη γυναίκα είναι λιγότερο άντρας και τούτο γιατί αυτή τον θέλει έτσι και ο νόμος της προσαρμογής μάς υποχρεώνει να παίζουμε τον ρόλο που μας ορίζει η ερωμένη». Αυτά σημείωνε για το έργο του «Πατέρας» ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ, καταγεγραμμένος ως μαχητικός «μισογύνης»…

Ενας άντρας και μια γυναίκα αγωνίζονται για την κατάκτηση της εξουσίας μέσα στον γάμο, μέσα στη σχέση τους. Το διακύβευμα σ’ αυτόν τον πόλεμο είναι ο έλεγχος, η κυριαρχία πάνω στην κόρη τους. Θα νικήσει η γυναίκα και η μέθοδός της. Η Λάουρα, όταν ενσταλάξει «με επιμονή και σύστημα» στο μυαλό του άντρα της την αμφιβολία της πατρότητας, θα τον έχει εξοντώσει ολοκληρωτικά.

Ο Γιάννης Φέρτης υποδύεται τον Πατέρα στην παράσταση που ανεβαίνει σήμερα στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης. Η πρώτη του αντίδραση όταν η Λίλλυ Μελεμέ τού πρότεινε τον ρόλο ήταν ο φόβος.

«Η σκηνοθέτις είναι νέα αλλά ικανή, διαβασμένη, δουλευταρού. Τον δύσκολο ρόλο του Πατέρα τον καθιστά δυσκολότερο η συγκεκριμένη μετάφραση του Ν. Γκάτσου. Η ποιητικότητα που έχει το κείμενο μπορεί να οδηγήσει τους ηθοποιούς σε παγίδες τύπου απαγγελίας. Επίσης, κάποιες λέξεις που δεν χρησιμοποιούνται πια απαιτούν ορθή χρήση. Γενικώς αφιερώνω πολύ χρόνο στην εκμάθηση. Οπως και να το κάνουμε, δεν μαθαίνω πια τόσο εύκολα…».

- Τις περισσότερες φορές το έργο ανεβαίνει παρουσιάζοντας τη Λάουρα ως στενόμυαλη, εγωίστρια, αδίστακτη και σατανική. Ο θεατής, με το θυμικό, ταυτίζεται με τον Ιλαρχο.

«Κατ’ εμέ η Λάουρα δεν είναι τόσο σκληρή όπως συνήθως παρουσιάζεται. Πρέπει να δούμε τις συνθήκες, τα πρόσωπα και τις αντιδράσεις τους μέσα από τα μάτια της εποχής. Το οικογενειακό δίκαιο τότε ήταν πολύ αυστηρό.

Ο νόμος σκληρός, ήθελε τις γυναίκες να παραχωρούν όλα τα δικαιώματά τους στον άντρα. Εκείνος αναλάμβανε την οικονομική τους συντήρηση καθώς και των παιδιών. Η Λάουρα είναι μια τέτοια γυναίκα, η σύζυγος που έχει συνθλιβεί κάτω από το βάρος της αντρικής εξουσίας».

- Κι εκείνος όμως καταπιέζεται από ένα πλήθος γυναικών μέσα στο σπίτι: τη σύζυγο, την πεθερά, τη γριά παραμάνα του, την γκουβερνάντα της κόρης, τις υπηρέτριες.

«Οι γυναίκες που τον περιτριγυρίζουν κουβαλούν ένα κομμάτι από τα προσωπικά βιώματα του Στρίντμπεργκ, ο οποίος θεωρείται φανατικός μισογύνης. Επαθε πολλά στους τρεις γάμους που είχε κάνει αλλά και ο ίδιος πρέπει να προκάλεσε πόνο αφού ήταν άνθρωπος με έντονα ψυχολογικά προβλήματα.

Υποστηρίζω τον ήρωα που υποδύομαι αλλά ομολογώ ότι δεν ταυτίζομαι μαζί του στις απόψεις του για το γυναικείο φύλο. Και την τερατώδη συμπεριφορά της Λάουρα, ώς ένα βαθμό, την κατανοώ».

- Η επιθυμία του Ιλαρχου να στείλει την κόρη του να σπουδάσει δεν απηχεί μια φιλελεύθερη έως και φεμινιστική άποψη για εκείνη την εποχή;

«Η Λάουρα δεν μπορεί να το δει αυτό. Μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στα 1886. Το κυρίαρχο στοιχείο στον μεταξύ τους πόλεμο είναι ποιος θα έχει την εξουσία στον γάμο και ποιος θα επικρατήσει πάνω στο παιδί. Υπάρχουν σκηνές στο έργο όπου αυτό είναι ξεκάθαρο. Μήπως και σήμερα δεν υπάρχουν γονείς που εμποδίζουν τα παιδιά τους να πάνε στο εξωτερικό ακόμα και για μεταπτυχιακό;

Ο Πατέρας είναι ορθολογιστής, λάτρης της επιστήμης. Κάποια στιγμή λέει στη γριά παραμάνα του: Σκέφτεσαι ποτέ τι θα μπορούσα να κάνω αν δεν είχα αυτήν και το παιδί; Αν δεν σπαταλούσα τα καλύτερά μου χρόνια στον στρατό; Ναι, πρόκειται για τη μάχη ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό η οποία, τηρουμένων των αναλογιών που έφερε η κοινωνική πρόοδος, επικρατεί και σήμερα».

- Μα η γυναίκα δεν έχει πια κατακτήσει ισότιμη σχέση με τον άντρα στην οικογένεια, στην κοινωνία;

«Κι όμως, ο ανταγωνισμός υφίσταται παρά τις μεγάλες θεσμικές αλλαγές που έγιναν στο δίκαιο, παρά τη χειραφέτηση και την ελευθερία που απέκτησαν οι γυναίκες στην προσωπική και στην επαγγελματική τους ζωή.

Μην ξεχνάμε ότι η απελευθέρωση των γυναικών στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων οδήγησε σε ακρότητες και εμμονικές συμπεριφορές. Γυναίκες τεκνοποιούν στα σαράντα δύο τους ή επιθυμούν παιδί χωρίς πατέρα, βάζοντας μάλιστα το τελευταίο ως όρο για την… κατάθεση σπέρματος».

- Σας ταιριάζει το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης. Εχετε φοιτήσει εδώ, έχετε παίξει από πολύ νέος.

«Γενικώς νιώθω καλά. Δεν έχω απαιτήσεις όπου κι αν βρίσκομαι, με όποιους κι αν συνεργάζομαι. Το μόνο πράγμα που μ’ ενοχλεί είναι να μην κάνουμε καλά τη δουλειά μας. Τότε παθαίνω πανικούς. Δεν είμαι υπέρ των βασανισμών στις πρόβες.

Γνωρίζουμε όλοι περιπτώσεις εξαιρετικών σκηνοθετών που βασανίζονται και βασανίζουν μέσα σε μια κατάσταση τρέλας. Ισχυρίζονται μάλιστα ότι αν δεν τσακωθούν στις πρόβες, δεν θα παραχθεί κάτι σπουδαίο. Εγώ διαφωνώ. Από παιδί 14 χρόνων βγήκα στο θέατρο από την ανάγκη μου να περνάω καλά, να χαίρομαι. Δεν σκεφτόμουν ούτε την καριέρα ούτε την επιτυχία ως αυτοσκοπό».

- Είστε από τους πλέον παρόντες ηθοποιούς της γενιάς σας στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση και μάλιστα σε σημαντικούς ρόλους. Ευχαριστημένος;

«Ποτέ δεν ήθελα να παίξω κάτι συγκεκριμένο, ποτέ δεν πρότεινα κάτι σε κάποιον παραγωγό. Δεν έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου – ειδικά όταν βλέπεις ξένους ηθοποιούς προσγειώνεσαι μια χαρά. Είμαι ευγνώμων γιατί μου δόθηκαν ευκαιρίες. Στο «Γλυκό πουλί της νιότης» βρέθηκα σχεδόν από λάθος. Ηταν να παίξει ο Δ. Παπαμιχαήλ.

Ο Κουν με έριξε μπροστά στη Μελίνα –με φώναξε στο γραφειάκι του θεάτρου όπου βρίσκονταν οι δυο τους για να μου πει δήθεν να του αγοράσω τσιγάρα-, εκείνη με είδε και πήρα τον ρόλο. Μετά έπεσα στη χρυσή εποχή της διαφήμισης. Εβγαλα λεφτά από εκεί. Τα έριχνα στο θέατρο. Συχνά έμπαινα μέσα. Και μετά ξανά πάλι…».

- Η παρατεταμένη κρίση που βιώνουμε σε όλα τα επίπεδα πώς σας επηρεάζει;

«Δεν βλέπω γύρω μου κανέναν καλά. Εγώ αισθάνομαι λίγο καλύτερα γιατί ακόμα δεν έχω πρόβλημα επιβίωσης. Αλλά είμαι απίστευτα μπερδεμένος. Πώς βγαίνουμε από το αδιέξοδο; Ποιος έχει δίκιο; Ποια είναι η σωστή στάση; Πότε νομίζω ότι είναι των μεν και πότε των δε. Βρίσκομαι σ’ έναν συνεχή προβληματισμό, μια ταλάντευση ανάμεσα σε αντίθετες γνώμες.

Πότε λέω ότι δεν έχει τελειωμό αυτή η επίθεση που γίνεται στους πολίτες και πρέπει κάπως να ανακοπεί και πότε η λογική μου λέει ότι δεν πρέπει να διακινδυνεύσουμε την έξοδό μας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Να κάνουμε υπομονή, να περάσουμε δύσκολα και κάποτε θα τα καταφέρουμε. Στο τέλος παραιτούμαι και λέω ας γίνει ό,τι είναι να γίνει»…

[email protected]

Info: Σκηνή, Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης (Πεσμαζόγλου 5). Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ. Παίζουν: Γιάννης Φέρτης, Μαρίνα Ψάλτη, Ερση Μαλικένζου, Φαίδων Καστρής, Δημήτρης Μυλωνάς.