Του Τάσου Παππά

Παρά το γεγονός ότι η οικονομική κρίση έχει τσακίσει τα εισοδήματα των μεσαίων στρωμάτων και της εργατοϋπαλληλικής τάξης, παρά το γεγονός ότι η ανεργία έχει εκτιναχθεί σε επίπεδα Μεσοπολέμου, παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές των κυβερνήσεων έχουν σαρώσει το κοινωνικό κράτος, παρά το γεγονός ότι στους εργασιακούς χώρους κυριαρχούν ο φόβος της απόλυσης και η εργοδοτική αυθαιρεσία, παρά το γεγονός ότι το κόστος πληρώνουν οι φτωχότεροι και τη γλιτώνουν σκανδαλωδώς οι πλουσιότεροι, παρά το γεγονός ότι όλα δείχνουν ότι αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση θα κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενιές ερειπιώνα, η κοινωνία δεν εξεγείρεται.

Οι λόγοι είναι πολλοί: η σχέση ανάμεσα στην κρίση και την κοινωνική διαμαρτυρία δεν είναι ευθύγραμμη. Δεν προκύπτει αυτόματα με την κανονικότητα φυσικού νόμου. Τα κόμματα που ευθύνονται για την κατάντια της χώρας, αν και έχουν συρρικνωθεί, δεν εγκαταλείπουν την προσπάθεια να οργανώσουν μια νέου τύπου παραλυτική συναίνεση.

Διαθέτουν πείρα, δεξιότητες και μέσα -κράτος, μιντιακά δίκτυα, ιδεολογικούς μηχανισμούς- με τα οποία χειραγωγούν και τρομοκρατούν τους πολίτες.

Τα συνδικάτα, υπονομευμένα λόγω των κακόφημου παρελθόντος τους, αλλά και της μεθοδευμένης επιχείρησης συκοφάντησής τους από τις ελίτ της πολιτικής και του χρήματος, δεν κατάφεραν να αποκρούσουν τη νεοφιλελεύθερη επίθεση. Η συντριβή προκάλεσε απογοήτευση στους εργαζόμενους και πλήθος ερωτημάτων για την αναγκαιότητα της οργανωμένης δράσης.

Ωστόσο ο σοβαρότερος λόγος που μέχρι τώρα η οργή και η αγανάκτηση για τις επιλογές του άρχοντος πολιτικού συγκροτήματος, -πέρα από κάποιες σποραδικές εξάρσεις αγωνιστικότητας και αντίστασης-, δεν έχουν μετασχηματιστεί σε δυναμική ανατροπής έχει να κάνει με την αμφιβολία του κόσμου για το αν «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός».

Οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι αυτό το σύστημα, όπως είναι, δεν μας αρέσει και πρέπει να το αλλάξουμε. Η συμφωνία όμως σταματά εδώ. Στο ερώτημα «με τι θα το αντικαταστήσουμε;» οι απαντήσεις είναι πολλές εκφράζονται πολωτικά, διαιρούν και διχάζουν τους πολίτες, κυρίως εκείνους που αυτοτοποθετούνται στον προοδευτικό χώρο.

-Θέλουμε ένα μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης σαν κι αυτά που κατέρρευσαν το 1989; Η εκδοχή αυτή δεν έχει σήμερα πολλούς οπαδούς. Εχει ηττηθεί και τα κόμματα που την υπηρετούν, φυλλορροούν.

-Πρέπει να αγωνιστούμε για τη διόρθωση του καπιταλισμού, όπως λέει η σοσιαλδημοκρατία, γιατί η ανατροπή του είναι εκτός ημερησίας διατάξεως και γιατί, όπου επιχειρήθηκε, το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό; Στο ερώτημα «αν μπορεί να εξανθρωπιστεί ο καπιταλισμός;», η Ιστορία έχει απαντήσει καταφατικά.

Είναι όμως δυνατόν, σήμερα, σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, με τις αγορές ασύδοτες και την πολιτική σε ρόλο υπηρέτη του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, να δημιουργηθεί κάτι ανάλογο με αυτό που υπήρχε μεταπολεμικά στη Δυτική Ευρώπη και το οποίο κατεγράφη στη συλλογική συνείδηση ως «η χρυσή 35ετία της σοσιαλδημοκρατίας»;

Το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα έχουν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, προσχωρήσει στον νεοφιλελευθερισμό, καθιστά την όποια προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση εξαιρετικά δύσκολη. Χωρίς να έχουν προηγηθεί, αναγνώριση των εγκληματικών λαθών, γενναία αυτοκριτική και ουσιαστικός αναστοχασμός για την ταυτότητα της σοσιαλδημοκρατίας, οι πολίτες δεν πρόκειται να ενεργοποιηθούν και να στηρίξουν.

-Υπάρχει μήπως, ένας τρίτος δρόμος -όχι βεβαίως αυτός του Γκίντενς και του Μπλερ- μέσω του οποίου θα καταφέρουμε να φτάσουμε εκεί όπου όλοι οι μεταρρυθμιστές και όλοι οι επαναστάτες έχουν θέσει ως τελικό στόχο των προσπαθειών τους, δηλαδή σε κοινωνίες με ελευθερία, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη, αποφεύγοντας τις κακοτοπιές του «υπαρκτού» και τους σάπιους συμβιβασμούς της σοσιαλδημοκρατίας;

Η συζήτηση είναι ανοιχτή, δύσκολη, τα ερωτήματα πολλά και βασανιστικά, οι απαντήσεις για την ώρα αναιμικές. Το ζητούμενο δεν είναι η τεχνητή άθροιση των διαμαρτυριών, ούτε η όπως-όπως στέγαση του ετερόκλητου πλήθους των αγανακτισμένων. Το έκανε το ΠΑΣΟΚ το 1974 και είδαμε τα αποτελέσματα.

Το ζητούμενο είναι μια συγκροτημένη εθνική στρατηγική που θα συνθέτει, θα δίνει προοπτική, ελπίδα και όραμα. Ο εχθρός με τα πολλά ψιμυθιωμένα πρόσωπά του, είναι τραυματισμένος, αλλά όχι εξουδετερωμένος. Οσο ζει, ελπίζει.

[email protected]