ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ Art

 

Η έκθεση «Κοινότητες στη φυλακή, παράθυρο στην κοινωνία» στο Φεστιβάλ Αθηνών

 

^[1]Τα μέλη της κοινότητας στις φυλακές Κορυδαλλού μετέτρεψαν την καταστροφή της δικής τους όασης, ύστερα από μια εξέγερση, σε έναν τεράστιο καμβά. Με τη συνδρομή του εικαστικού Μανώλη Χάρου ζωγράφισαν αξιοθαύμαστες εικόνες, που μαγνητίζουν τους θεατές

 

 

 

Της Παρής Σπίνου

 

 

 

^[2]

 

 

 

 

 

 

 

 

^[3]

 

 

 

^[4]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^[5]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

H πυρκαγιά που ξέσπασε στις Δικαστικές Φυλακές Κορυδαλλού τον Σεπτέμβριο του 2012, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των κρατουμένων, είχε μια «παράπλευρη» απώλεια: την καταστροφή της Θεραπευτικής Κοινότητας ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ, που λειτουργούσε εκεί από το 2008. Υστερα από αυτό το συνταρακτικό γεγονός τα μέλη της κοινότητας χρειάστηκε να δώσουν έναν διπλό αγώνα.

 

Από τη μια, να ξεπεράσουν το πλήγμα μιας πραγματικής όασης μέσα στο πιεστικό περιβάλλον της φυλακής, που τους παρείχε σε καθημερινή βάση ένα πλαίσιο ασφάλειας, αλληλοβοήθειας και υποστήριξης, με στόχο την απεξάρτηση και την επάνοδο στην κοινωνία. Από την άλλη, να διατηρήσουν τη συνοχή και τις βασικές λειτουργίες της κοινότητάς τους, παρά τις αντίξοες συνθήκες και να μπορέσουν σταδιακά να τη στήσουν από την αρχή.

 

Κι όμως, η εικαστική δημιουργία στάθηκε αρωγός σε αυτό το δύσκολο εγχείρημα. Οι χώροι της φυλακής έγιναν εργαστήρι δημιουργίας και οι τοίχοι το τελάρο για να εκφραστούν τα μέλη της κοινότητας ελεύθερα, συλλογικά, με φαντασία. Αυτά τα ιδιότυπα έργα, 70 συνολικά, θα παρουσιαστούν τώρα στο Φεστιβάλ Αθηνών, στην έκθεση με τίτλο «Κοινότητες στη φυλακή, παράθυρο στην κοινωνία», που εγκαινιάζεται αύριο στην Πειραιώς 260. Εχει αφετηρία μια ιδέα του υπεύθυνου του ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ Βαγγέλη Κυργέτσου και την εθελοντική προσφορά του ζωγράφου Μανώλη Χάρου, ο οποίος επιμελήθηκε το εγχείρημα, ενώ στη συνέχεια φωτογράφισε και φρόντισε για την ψηφιακή επεξεργασία και αναπαραγωγή των τοιχογραφιών που παρουσιάζονται στην έκθεση.

 

^[6]«Στον χώρο της φυλακής μπήκα ως εθελοντής, αλλά έδρασα ως εικαστικός καλλιτέχνης», σημειώνει ο Μ. Χάρος, στο λεύκωμα της έκθεσης. «Θέλησα να προκαλέσω την «πράξη» από τα μέλη της Θεραπευτικής Κοινότητας και να ενεργοποιήσω τη δημιουργικότητα και την εικαστική διάθεσή τους, παραμένοντας συνεργάτης και συνομιλητής. Φρόντισα να αποκλειστεί κάθε πρόθεση ή υποψία διδασκαλίας, μαθήματος, σχέσης μαθητή-μαθητευόμενου, κι έτσι να υπάρχει απόλυτη, καθολική συμμετοχή σε ένα γεγονός -σχεδόν παιχνίδι- που συνέβαινε σε μια χαλαρή ατμόσφαιρα καλής διάθεσης. Η «χειροτεχνία» ή η εικονογραφία των φυλακών με τα γνωστά θέματα και μοτίβα δεν με ενδιέφεραν, αλλά έπρεπε να αποκλειστούν στην πράξη. Ο καθένας δηλαδή θα έπρεπε να ανατρέξει στο θέμα που ήθελε, χωρίς να νιώσει την ανάγκη να παίξει τον «ρόλο» του φυλακισμένου ζωγραφίζοντας».

 

Ο ίδιος κατάλαβε, μέσα από τη μοναδική εμπειρία, ότι αυτό που η κοινωνία ονομάζει ταλέντο είναι κάτι ασαφές και θολό. «Η δημιουργία αυτών των έργων έγινε από ανθρώπους που ουδέποτε έως τότε είχαν ανακαλύψει ή καλλιεργήσει αυτή την κλίση, και ίσως δεν θα το κάνουν ούτε στο μέλλον. Μέσα σε ιδιαίτερες συνθήκες συλλάβισαν αξιοθαύμαστες εικαστικές φράσεις, δημιούργησαν εικόνες που αιχμαλωτίζουν το ενδιαφέρον όλων μας. Ανέσυραν από τους καμένους τοίχους και από τις ψυχές τους εικόνες που μαγνητίζουν τους θεατές».

 

Πάνω στους κατεστραμμένους σοβάδες, που απέκτησαν μια ιδιαίτερα εικαστική υφή, προβάλλουν πρόσωπα με έντονο βλέμμα, άλλοτε αναποδογυρισμένα, μοναχικές φιγούρες, πολλά ζώα -λεοπαρδάλεις, λιοντάρια, σκύλοι, καρχαρίες- αλλά και αέρινα πλάσματα, όπως μάγισσες και φαντάσματα.

 

 

«Μέσα στα αποκαΐδια, κι ενώ τα βλέμματά μας έψαχναν για κάτι γνώριμο, βρήκαμε τον τρόπο να μετουσιώσουμε τον πόνο σε ελπίδα», επισημαίνει ο Β. Κυργέτσος. «Η φωτιά κατάπιε τα πάντα εκτός από την πίστη μας, γιατί η κοινότητα δεν είναι τα ντουβάρια ή τα αντικείμενα, αλλά οι ψυχικοί δεσμοί των ανθρώπων που την αποτελούν, και αυτούς τους δεσμούς τέτοια γεγονότα τούς σφυρηλατούν. Μέλη του προγράμματος, θεραπευτικό προσωπικό και εθελοντές μαζέψαμε τα κουράγια μας και συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για τον στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το δικαίωμα των ανθρώπων στη θεραπεία και στην αλλαγή, ακόμα και μέσα από τη φυλακή».

 

«Μια γενναιόδωρη δόση ελπίδας», χαρακτηρίζει το εγχείρημα και ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, όπου η έκθεση είχε αρχικά φιλοξενηθεί. «Ο τρόπος με τον οποίο τα μέλη επεμβαίνουν μέσα από εικαστικές σημειώσεις στους τοίχους, διαβάζοντας ανάμεσα στα αποκαΐδια μορφές και κινήσεις, πρόσωπα και σώματα, βιώματα και όψεις, απηχεί σίγουρα ένα μέρος της καθημερινής διαδρομής στον εσωτερικό κόσμο όποιου έχει αποφασίσει ότι μπορεί να ελπίσει, ότι μπορεί να ξαναδιαβάσει τον χαμένο χρόνο, την καμένη γη, την ερειπωμένη ζωή του με άλλη αίσθηση της δύναμης, της χαράς, της φαντασίας, της ελπίδας, της προοπτικής…», υπογραμμίζει, δίνοντας αισιόδοξο μήνυμα.

 

«Οταν η τύχη που αφορά τη ζωή των ατόμων και η τύχη που αφορά τη ζωή των θεσμών μπορούν να διαβαστούν μαζί, τότε η πολιτεία μπορεί να ελπίζει. Η καμένη γη των σωφρονιστικών ιδρυμάτων δεν είναι λιγότερο άπελπις από την καμένη γη των ανθρώπων που τα κατοικούν. Η ελπίδα και η συμμετοχή των ατόμων που μετράνε τον χαμένο χρόνο της ζωής τους προσφέρει πολύ καλύτερες προοπτικές αντίληψης από τα αφηρημένα σχέδια επί χάρτου. Από κοινού τα βιώματα και οι σημειώσεις πάνω στον ίδιο τοίχο της έγκλειστής τους ζωής μπορούν να ορθώσουν μια τοιχογραφία μέσα στην οποία οι ρωγμές των ανθρώπων και οι ρωγμές των θεσμών συναντιούνται και συνδιαλέγονται, προσφέροντας μια εικόνα του μέλλοντος ως ελπίδα κι έμπνευση όχι μόνο μιας καλύτερης ζωής, αλλά μιας καλύτερης κοινωνίας. Γιατί καμία κοινωνία δεν μπορεί να προοδεύσει μέσα από καταδίκες και ποινές, αν δεν καταφέρει παράλληλα να εμπνεύσει ελπίδα και εμπιστοσύνη στο δίκαιο. Και αποτελεί αναφαίρετο δίκαιο να μπορεί να μαθαίνει κανείς συνεχώς μέσα από τον πόνο και το πάθος, να ανασκευάζει αδιάκοπα την αδικία και να κάνει το πάθος μάθος».

 

[email protected]

 

INFO: Εκθεση «Κοινότητες στη φυλακή, παράθυρο στην κοινωνία», 1 Ιουνίου-17 Ιουλίου, Πειραιώς 260, Αποθήκη (19.00-20.45), είσοδος ελεύθερη.