Της Εφης Μαρίνου

^[1]«Οι Ζωές των Αλλων» ξανάρχονται. Αυτή τη φορά μέσω της θεατρικής σκηνής. Το έργο του Αλμπερτ Οστερμάιερ «Οι Ζωές των Αλλων», βασισμένο στην ομότιτλη πολυβραβευμένη ταινία τού Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ ανεβαίνει την Παρασκευή στο θέατρο «Θησείο» σε σκηνοθεσία της Αλίκης Δανέζη- Knutsen και δική της θεατρική προσαρμογή μαζί με τον Μανώλη Δούνια.

Ανατολικό Βερολίνο 1984. Οι κάτοικοι βρίσκονται στο μικροσκόπιο εκατό χιλιάδων υπαλλήλων και διακοσίων χιλιάδων κατασκόπων της Στάζι. Ενας απ’ αυτούς είναι ο Γκερτ Βίσλερ, αθόρυβος, μοναχικός, συστηματικός, αποτελεσματικός. Μια αποστολή θα σημάνει το τέλος όχι μόνο της καριέρας του αλλά την απόλυτη μεταστροφή του από όσα πίστευε και υπηρετούσε με ζήλο ώς τότε.

Οταν θα αναλάβει την παρακολούθηση του θεατρικού συγγραφέα Γκεόργκ Ντρέιμαν, φερόμενου να περνάει στη Δύση πληροφορίες για το τυραννικό καθεστώς της Αν. Γερμανίας, θα γοητευτεί από αυτόν και τη γυναίκα του και σταδιακά θα συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος είναι το μεγαλύτερο θύμα ενός αποτρόπαιου μηχανισμού.

Πριν από μερικά χρόνια η Αλίκη Δανέζη είχε ανεβάσει στο θέατρο ακόμη μία κινηματογραφική επιτυχία, το «Festen» («Οικογενειακή Γιορτή») του Τόμας Βίντεμπεργκ. Σκηνοθέτις και στον κινηματογράφο –η τρίτη της ταινία «Chinatown-Τα τρία Καταφύγια» βρίσκεται στο τελικό στάδιο του μοντάζ- πιστεύει ότι θέατρο και κινηματογράφος συνδιαλέγονται.

«Μπορεί να αναπτυχθεί ένας ωραίος διάλογος μεταξύ τους, μια διαδικασία που φωτίζει διαφορετικά στοιχεία. Η θεατρική σύμβαση έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, ο θεατής μπορεί πια να κατανοήσει μια άλλη σκηνική γλώσσα, τον διαφορετικό τρόπο προσέγγισης ενός έργου, τη δράση με άλλους όρους» λέει.

Αλλά πώς αποτυπώνεται στη σκηνή το εσωτερικό σύμπαν του ήρωα, έτσι όπως καταγράφηκε στα περίφημα γκρο πλαν της ταινίας;

«Οι μονόλογοι του θεατρικού βοηθούν να γίνουν «κοντινά» στον βασικό ήρωα», λέει η σκηνοθέτις. «Είναι ρίσκο να αναμετριέσαι με σπουδαίες ταινίες. Το θέμα είναι τι διαφορετικό τονίζει ή προσθέτει το θέατρο ανταποκρινόμενο στις προσδοκίες του σύγχρονου θεατή.

Το έργο είναι βασισμένο σε άρτια δομημένους χαρακτήρες, που απαιτούν δυνατές ερμηνείες. Η αγάπη, το μίσος, η προδοσία, ο έρωτας, τρέχουν μέσα σ’ ένα ιστορικό πλαίσιο δημιουργώντας μια ιστορία με ενδιαφέρουσα πολιτική και κοινωνική άποψη».

Στη μέση της αίθουσας του »Θησείου», ένας διάδρομος συμπυκνώνει όλους τους χώρους δράσης του έργου, ασφυκτικά γεμάτος έπιπλα και δεκάδες πράγματα ανακατεμένα. Συνυπάρχουν το διαμέρισμα του συγγραφέα, τα εξωτερικά μέρη, τα αρχεία της Στάζι με τους άπειρους φακέλους. Μοιάζει οι άνθρωποι να έχουν εκθέσει τη ζωή τους στο πεζοδρόμιο…

«Η προσποίηση για το σοσιαλιστικό όνειρο, τον καλύτερο κόσμο που ευαγγελιζόταν αυτή η κοινωνία, κάνει τη βία τρομακτικότερη» λέει η σκηνοθέτις. «Ο Γκερτ είναι ένας καλός άνθρωπος. Καθήκον του να παρακολουθεί τους «εχθρούς» της μεγάλης σοσιαλιστικής πατρίδας, να καταγράφει επιμελώς, να ενημερώνει ευσυνείδητα. Κι όταν έρχεται η ώρα να υποκλέψει τη ζωή του συγγραφέα κλονίζεται. Ξαφνικά βλέπει την άλλη πλευρά, το αληθινό πρόσωπο του σοσιαλισμού».

Η μισή Αν. Γερμανία ήταν ανεπίσημος πληροφοριοδότης της Στάζι. Οταν επιτράπηκε η πρόσβαση στα αρχεία της, αποκαλύφθηκαν τραγικές ιστορίες. Γυναίκες μάθαιναν ότι τις κάρφωσε ο άντρας τους, γιοι ότι είχαν δώσει στοιχεία οι ίδιοι ο γονείς τους. Αρκετοί αρνούνται ακόμα και σήμερα να μάθουν, να βρεθούν μπροστά σε τέτοιες αποκαλύψεις.

Η Αλίκη Δανέζη δεν είδε, όμως, το έργο ως πολιτικό θρίλερ, αλλά επικεντρωμένο στις σχέσεις των ανθρώπων: «Δεν εξαντλείται στο πολιτικό σκέλος, παρ' όλο που υπογραμμίζει μια επικαιρότητα άλλου τύπου: την απόγνωση στην οποία έχουμε περιέλθει λόγω της κρίσης. «Οι Ζωές των άλλων» καθρεφτίζουν τη δική μας ζωή όπως καταδιώκεται από όσους, ύπουλα, διαχειρίζονται τη μοίρα μας. Το καθεστώς Χόνεκερ ήταν απολυταρχικό. Τι να πούμε για όσα συμβαίνουν στις Δημοκρατίες;»

Η πτώση του τείχους του Βερολίνου ήταν μια έντονη εμπειρία για την Κύπρια Αλίκη Δανέζη: «Σκέφτηκα τότε ότι η μόνη διαιρεμένη πόλη που απέμεινε είναι η Λευκωσία -μεγάλωσα δίπλα στο τείχος. Δυστυχώς είναι ακόμα εκεί. Και τώρα η Κύπρος κατέφυγε στο ΔΝΤ. Ελπίζω να τα καταφέρει γιατί η χώρα είναι μικρή και μάλιστα μισή. Ας μείνει κάτι απ’ όσα δεν έχουν αγοράσει οι Γερμανοί, οι Αγγλοι και οι Ρώσοι…»

Στην Ελλάδα της κρίσης επενδύει στη δουλειά της: «Δεν ξέρω αν έχουμε διάθεση ν’ αλλάξουμε ό,τι κακό μας περιβάλλει, αν υπάρχει κάτι για να πιστέψουμε, αν έχουμε το θάρρος να διεκδικήσουμε την ελευθερία μας ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο.

Ας βρούμε εναλλακτικούς τρόπους δράσης. Οι καλλιτέχνες έχουμε αγκαλιάσει το ρίσκο. Αυτό όλο που συμβαίνει είναι εγκληματικό, αλλά μέσα σε αντίξοες συνθήκες δεν αναπτύσσεται η τέχνη;»

[email protected]

INFO: Μετάφραση: Ερι Κύργια. Σκηνικά: Κική Πίττα. Κοστούμια: Αγγελος Μέντης. Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος. Σχεδιασμός ήχου – επιμέλεια μουσικής: Κενάν Ακάουι. Βοηθός σκηνοθέτη: Μανώλης Δούνιας. Παίζουν οι Αννα Μάσχα (Κρίστα-Mαρία Ζίλαντ), Μανώλης Μαυροματάκης (Γκερντ Βίσλερ), Φάνης Μουρατίδης (Γκεόργκ Ντράιμαν), Κώστας Μπερικόπουλος (Μπρούνο Χεμπφ), Γιώργος Συμεωνίδης (Γκρούπιτζ / Πάουλ Χάουζερ / βοηθός του Βίσλερ / Αλμπερτ Γέρσκα / διευθυντής του Spiegel / κρατούμενος / ταμίας στο βιβλιοπωλείο).