ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Αrt

Πήγαμε στο οne man show του μεγάλου καλλιτέχνη, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

^[1]Μόνος του στη σκηνή, με τη βοήθεια διαφανειών κι ενός πίνακα όπου σχεδίαζε, μας ταξίδεψε στη διαδικασία της δουλειάς του. Eξήγησε -πολύ αναλυτικά- αυτά που τον επηρέασαν στο έργο του. Αναφέρθηκε στις μεγάλες του επιτυχίες, από το «Βλέμμα του κωφού» μέχρι το «Einstein on the beach». Μίλησε για τα ιδιαίτερα, αλλά χαρισματικά παιδιά, που τον ενέπνευσαν. Αλλά και για τη γιαγιά του, που την κουβάλησε στο Παρίσι από το Τέξας για να λέει πάνω στη σκηνή για τα… χάπια της.

Της Εφης Μαρίνου

^[2]

Ο 71χρονος σκηνοθέτης και εικαστικός Ρόμπερτ Ουίλσον «έπαιξε» την περασμένη εβδομάδα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών -εκεί φιλοξενείται και η έκθεσή του έως τις 7 Ιουλίου- αλλά όχι με τα φώτα, τις σκιές και τα σχήματα. Τουλάχιστον όχι άμεσα. Εμεινε όμως κάμποσα λεπτά ακίνητος μπροστά στο αναλόγιο πριν ξεκινήσει να μιλά, κυρίως, για το βουβό έργο της νιότης του, τις πρώτες παραστάσεις. Αυτές που έκανε όχι με επαγγελματίες ηθοποιούς αλλά με παιδιά, ηλικιωμένους, άρρωστους. Αλλά και τις μεταγενέστερες. Εργα που διακρίνονται για την αυστηρή φόρμα, τις αργές κινήσεις, τις ακραίες κλίμακες στον χώρο και τον χρόνο.

* Ο χορός σαν αποκάλυψη: «Μου άρεσε η συμπεριφορά κάποιων χορευτών κυρίως προς τον εαυτό τους παρά προς το κοινό. Που δεν έκαναν κάτι για να το προσελκύσουν. Εβλεπα τη δομή χώρου-χρόνου. Μια αυτόνομη αρχιτεκτονική, απελευθερωμένη από ψυχολογικά φορτία».

* Υιοθεσία: Πριν από πολλά χρόνια περπατούσε στο Νιου Τζέρσι όταν είδε αστυνομικό να κυνηγάει ένα 13χρονο παιδί και να ετοιμάζεται να το κτυπήσει με κλομπ. Επενέβη. Το παιδί ήταν κουφό, αλλά όλοι νόμιζαν ότι είναι καθυστερημένο. Ο 27χρονος λευκός Ουίλσον κατάφερε να υιοθετήσει το μαύρο αγόρι. Το 1967 έγινε πατέρας τού Ρέιμοντ. Η ζωή και των δύο άλλαξε.

* «Το βλέμμα του κωφού». «Προσπαθώντας να επικοινωνήσω με τον Ρέιμοντ κατέφυγα σε ειδικούς. Εκείνος σχεδίαζε, ζωγράφιζε ό,τι φανταζόταν, παρατηρούσε, ονειρευόταν. Συγκέντρωσα αυτό το υλικό και το 1970 δημιούργησα μια 7ωρη παράσταση. Την παρουσιάσαμε στο λοφτ μου στη Ν. Υόρκη. Επαιξαν φίλοι, άνθρωποι από φτωχές γειτονιές του Χάρλεμ. Κι αργότερα στη Γαλλία, για δυόμισι μήνες, όπου συμμετείχαν και Γάλλοι, ηλικιωμένοι ή με άνοια. Ετσι ξεκίνησε η καριέρα μου. Μου πρότειναν σκηνοθεσίες. “Μα εγώ δεν ξέρω τίποτα για θέατρο, μη σας πω δεν μ’ αρέσει κιόλας” έλεγα».

*Πώς προέκυψε το έργο «Επιστολή για τη βασίλισσα Βικτόρια»: «Κάποιος δάσκαλος μου έφερε ένα κείμενο με λέξεις φαινομενικά ακατάληπτες, ενός παιδιού, του Κρίστοφερ, που προοριζόταν για εγκλεισμό. Εξι μήνες, επί δώδεκα ώρες την ημέρα, δούλευα ένα έργο χωρίς ήχο, με 128 ανθρώπους στη σκηνή. Τηλεφώνησα στους γονείς του παιδιού και το κάλεσα στην παράσταση. Το βράδυ της πρεμιέρας με την πινακίδα “μην ενοχλείτε” στην πόρτα του καμαρινιού, άκουσα να χτυπούν. Θεέ μου! Είναι τότε που δεν θέλω να βλέπω και να ακούω τίποτα… Ανοίγω και βλέπω τον Κρίστοφερ. Και τότε, εγώ που είχα ρυθμίσει μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια της παράστασης, είπα: “Κρις, θέλεις απόψε να παίξεις;” Αυτός σιωπούσε. Εγώ επέμενα: “Κρις, θέλεις;” Ετσι ανέβηκε στη σκηνή. Επισκέφτηκα το σχολείο του μερικές φορές. Οι δάσκαλοι τον διόρθωναν συνεχώς. Ο Κρις στις σύντομες φράσεις του κι αλλάζοντας τη σειρά των γραμμάτων δημιουργούσε ένα σύμπαν που μπορούσε να αποκωδικοποιηθεί. Αποφασίστηκε να έρθει να μείνει μαζί μου στη Ν. Υόρκη. Το δεύτερο βράδυ είπε: “Αγαπητή μου κυρία, είμαι περιχαρής κ.λπ.” Τι ήταν αυτό; Επιστολή στη βασίλισσα! Χωρίς να έχει διαβάσει ποτέ τίποτα, χρησιμοποιούσε τέλεια μια ξεπερασμένη γλωσσική διάλεκτο του 19ου αιώνα! Οργάνωνε τη σκέψη του με βάση τη γεωμετρία, τα μαθηματικά».

* «Η ζωή και η εποχή του Ζίγκμουντ Φρόιντ» σε τρεις πράξεις: Στον ρόλο του Φρόιντ ένας μπογιατζής που ο σκηνοθέτης τον συνάντησε τυχαία στον σιδηροδρομικό σταθμό της Ν. Υόρκης. «Μια γυναίκα με βικτοριανό φόρεμα στην παραλία, μια χελώνα που χρειάζεται 23 λεπτά να διασχίσει τον δρόμο, ένας δρομέας αθλητής, μια αιωρούμενη συρμάτινη καρέκλα που κατεβαίνει αργά και σταθερά όσο διαρκεί η παράσταση. Ενα παιδί ξαπλωμένο στο τραπέζι, μια καρέκλα με τεράστια πλάτη και πίσω της ένα τέρας. Ενα γυαλί που πέφτει και σπάει. “Πού είναι ο Φρόιντ;” απορούσαν κάποιοι. Ο Φρόιντ σε ηλικία 68 χρονώ έχασε τον 4χρονο εγγονό του, που ήλπιζε ότι θα τον διαδεχόταν στο έργο του. “Περνάω κατάθλιψη” είχε πει τότε στην κόρη του Αννα. Ασχολήθηκα μ’ αυτήν την υποσημείωση, αδιάφορη στους βιογράφους του».

* Μήδεια. Ντυμένη με μαύρο βικτοριανό φόρεμα. Πηγαίνει ένα ποτήρι γάλα στο παιδί που διαβάζει εικονογραφημένα περιοδικά, επιστρέφει το ποτήρι στο τραπέζι. Παίρνει ένα μαχαίρι της κουζίνας, πλησιάζει το παιδί και το σφάζει. Επαναλαμβάνει την ίδια κίνηση με το άλλο παιδί, στην άκρη της σκηνής. «Αντρες ή γυναίκες, όλοι είμαστε ικανοί για όλα. Η τέχνη θέτει μόνο ερωτήματα, αλλιώς δεν υπήρχε λόγος ενασχόλησης».

*«KA MΟUNTain and GUARDenia Terrace»: Ενα έργο επτά ημερών που ανέβηκε για επτά μέρες σε επτά λόφους στο Ιράν, από τις οκτώ το πρωί μέχρι τις 12 τα μεσάνυχτα! Συμμετείχαν πέντε χιλιάδες Πέρσες στρατιώτες, έγιναν μάχες με Ινδιάνους και καουμπόηδες. Οι ογδόντα έγκυες γυναίκες που ήθελε ο Ρέιμοντ δεν βρέθηκαν, αλλά αντικαταστάθηκαν από ισάριθμες στρουθοκαμήλους… «Η τελευταία σκηνή παίχτηκε γύρω στις 5.30 το πρωί, όπου οι περισσότεροι κοιμούνταν…».

* Grandmother. Και ξαφνικά ο Γουίλσον μάς δείχνει τη φωτογραφία μιας ηλικιωμένης γυναίκας ντυμένης με φόρεμα βικτοριανής εποχής. «Είναι η γιαγιά μου, έπαιζε στην “Επιστολή στη Βασίλισσα”… Ενενήντα χρονώ και δεν είχε βγει ποτέ από το Τέξας. Της τηλεφώνησα από το Παρίσι ζητώντας της να παίξει. Μου είπε: “Αν δεν πάρω ένα χάπι για τον σάκχαρο, ένα χάπι για την καρδιά, ένα χάπι για το συκώτι, καταρρέω. Αλήθεια, τι θα λέω στο έργο σου;”… “Αυτά μου μόλις είπες” της απάντησα. “Α ωραία” συμφώνησε. Ηρθε κι έπαιξε λέγοντας ακριβώς αυτά. Μόνο που φορούσε σκούρα γυαλιά γιατί την τύφλωναν τα φώτα…».

* Φως. «Το θέατρο είναι αρχιτεκτονική. Δεν ξέρω γιατί στις δραματικές σχολές δεν διδάσκεται η σκηνογραφία. Το φως είναι ένας ακόμα ηθοποιός, αυτό το γνώριζαν καλά οι αρχαίοι Ελληνες. Το σκέφτηκαν πριν απ’ όλα. Χωρίς το φως δεν υπάρχει χώρος».

* Η ακινησία του ηθοποιού. «Το βασικότερο στη σκηνή δεν είναι να μάθεις να κινείσαι, όσο να στέκεσαι ακίνητος. Αυτό για το δικό μου τουλάχιστον θέατρο αποτελεί το πρώτο μέλημα».

*Η Αμερικανίδα υψίφωνος Τζέσι Νόρμαν: «Προετοιμάζαμε μια δουλειά μαζί και μεσολάβησε η 11η Σεπτεμβρίου. Μου είπε: “Είναι αδύνατον να τραγουδήσω. Θα κλαίω”. Της είπα ότι τώρα είναι που πρέπει να το κάνει. Δέχτηκε. Μετά το τρίτο τραγούδι σταμάτησε. Μαζί της και ο πιανίστας. Εκλαιγε. Εμεινε για δέκα λεπτά ακίνητη. Και τότε άρχισε να κλαίει το κοινό. Ως δώρο γενεθλίων τής υποσχέθηκα τα σκηνικά σε ό,τι ήθελε να ανεβάσει: Βάγκνερ, Μότσαρτ κ.λπ. Επέλεξε σπιρίτσουαλ. Κι όπως πάντα όλα ήταν τεράστια, ακόμα και η σκιά της, εκτός από την ίδια. Προς το τέλος, η Τζέσι παίρνει μια κανάτα και γεμίζει ένα ποτήρι νερό μέχρι επάνω. Συνεχίζει να ρίχνει νερό μέχρι που αυτό χύνεται στο πάτωμα. Αρχίζει να μουρμουρίζει ένα τραγούδι και πέφτει η αυλαία. Μια δημοσιογράφος επέμενε πιεστικά να της εξηγήσω γιατί χύνεται το νερό. Χρειάστηκε να απαντήσω ότι “δεν υπήρχε λόγος” για να σταματήσει να ρωτά. Αν κάποιος δεν βλέπει μια κίνηση μεστή νοήματος, δεν έχουν νόημα οι εξηγήσεις. Πριν από χρόνια σε τοκ σόου στο Λονδίνο ρώτησαν την Τζέσι Νόρμαν ποια είναι η αγαπημένη της ηχοληψία. Κι αυτή είπε: “I have a dream”. Λέω κι εγώ μαζί της, ναι, μπορούμε».

Και μ’ αυτή τη φράση ο Ρόμπερτ Ουίλσον έφυγε από τη σκηνή.

[email protected]