ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Art

«Ιπτάμενος Ολλανδός» του Βάγκνερ από τη Λυρική στο Ηρώδειο

Τυχαία επιτυχία δεν υπάρχει. Η παραγωγή διέθετε κάθε προϋπόθεση καλής παράστασης: οίστρο, έμπειρο, διεθνούς στίγματος σκηνοθέτη, τον Γιάννη Κόκκο, ισορροπημένη διανομή με βαγκνερικές φωνές, επαρκή σκηνική και μουσική προετοιμασία, άριστη προβολή.

Του Γιάννη Σβώλου

^[1]

^[2]

^[3]

Με μια εξαιρετική παράσταση του «Ιπτάμενου Ολλανδού», που δόθηκε στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, τίμησε η Εθνική Λυρική Σκηνή τη διεθνή επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση του Βάγκνερ (7/6/2013).

Αντίθετα από τον υποτίθεται αυταπόδεικτο ισχυρισμό -ποίων, άραγε, και πόθεν;- ότι ο Βάγκνερ δεν ταιριάζει στους Ελληνες, στο κοίλο του ρωμαϊκού ωδείου δεν έπεφτε καρφίτσα, ενώ το κοινό παρακολούθησε την παράσταση με απόλυτη προσήλωση. Τυχαία επιτυχία δεν υπάρχει. Η παραγωγή διέθετε κάθε προϋπόθεση καλής παράστασης: οίστρο, έμπειρο, διεθνούς στίγματος σκηνοθέτη, ισορροπημένη διανομή με βαγκνερικές φωνές, επαρκή σκηνική και μουσική προετοιμασία, άριστη προβολή. Ολα αυτά λειτούργησαν αποτελεσματικά, το καθένα χωριστά και όλα μαζί. Και, βεβαίως, οι Αθηναίοι φιλόμουσοι, που μπορεί μεν να μην είναι μουσικά γαλουχημένοι με Βάγκνερ, αλλά πάντως δεν είναι ανίδεοι και παραμένουν ανοιχτοί, ανταποκρίθηκαν θερμά και μαζικά! Ας είναι τροφή για σκέψεις αυτά.

Για την πρώτη παρουσίαση του «Ολλανδού» στο Ηρώδειο, ο Γιάννης Κόκκος πρότεινε μια καλαίσθητη, ευανάγνωστη σκηνοθεσία που ισορρόπησε έξυπνα μεταξύ ιστορικών εικαστικών καταβολών του βαγκνερικού μύθου και μιας μεταμοντέρνας ρευστοποίησής τους μέσω πλάγιων αναφορών στην ψυχανάλυση. Στο σκηνικό τοπίο, που έστησε στην αβαθή σκηνή, δέσποζαν οι ψυχολογικές θέσεις/τόποι των πρωταγωνιστών: το επιθετικά μυτερό, φαλλικό σκαρί ενός μισοβυθισμένου/αναδυόμενου πλοίου, αναφορά στην επίκληση του Ολλανδού για θάνατο/λύτρωση, και ένα «παγωμένο» θαλάσσιο κύμα, αναφορά στην επίμονη επιθυμία της Ζέντας.

Mια «γκόθικ» ατμόσφαιρα 

Τον σκηνικό χώρο/τόπο ολοκλήρωσε τέλεια η εξαιρετικής ποιότητας και αισθητικής βιντεοσκηνογραφία του αριστοτέχνη Ερίκ Ντιραντό. Αδιαλείπτως παρούσες, οι προβολές του συμμετείχαν αποφασιστικά στην εικαστική δραματουργία περιβάλλοντας την παράσταση με τα στοιχεία της φύσης και του μύθου, συναιρώντας οπτικές αναφορές, διαποτίζοντας το όλο με ατμόσφαιρα «γκόθικ». Ο Κόκκος οδήγησε τραγουδιστές και χορωδία σε μια καθαρή, μουσικά τονισμένη χορογραφία κινήσεων, ενώ άφησε ανοιχτό το τραγικό τέλος σαν να σχολίαζε ότι, σήμερα πια, τέτοιες λύσεις λύτρωσης δεν είναι εφικτές… Μια πλήρης εμπειρία της όπερας ως θεάτρου!

Το ακρόαμα υπό τον Λουκά Καρυτινό υπήρξε πολύ καλό. Πρώτ’ απ’ όλα διέθετε σωστό, ισορροπημένο κουαρτέτο έμπειρων βαγκνερικών τραγουδιστών, που «είχαν» τους ρόλους. Οι μεγάλες, πλούσιες φωνές αναμετρήθηκαν άνετα με την ορχήστρα, γέμισαν τον χώρο, διέθεταν ταιριαστό εκφραστικό ήθος.

Ο Γερμανός βαρύτονος Τόμας Μάγερ υπήρξε ασυζητητί ιδανικός Ολλανδός: με ωραία θερμή, υγιή φωνή, ιδανικά υποβλητικό παρουσιαστικό, ευγένεια φωνητικής έκφρασης και κίνησης, καθήλωσε το κοινό.

Ως Ζέντα είχε απέναντί του την Αμερικανίδα υψίφωνο Ζαν-Μισέλ Σαρμπονέ. Η μεγάλη, ρωμαλέα φωνή της άργησε λίγο να ζεσταθεί και ενίοτε ηχούσε κάπως σφιγμένη στις ψηλές νότες, αλλά πρόσφερε έναν χείμαρρο μεστού, συναρπαστικού, δίχως εκπτώσεις βαγκνέρειου τραγουδιού˙ ας θυμόμαστε, ωστόσο, ότι μια ζωντανή παράσταση διαφέρει ολότελα από την ακρόαση ενός CD ή την παρακολούθηση ενός DVD.

Ιδανικός στον βαρύνοντα, στυγνά πεζό αλλά κομβικό ρόλο τού Ντάλαντ υπήρξε ο Αμερικανός βαθύφωνος Γκρέγκορι Φρανκ: αβίαστα στεντόρειος, εύστοχα εκφραστικός, με άριστα γερμανικά, ταιριαστά κυνικός. Το τετράγωνο των πρωταγωνιστών συμπλήρωσε έξοχα ο Βρετανός τενόρος Ιαν Στόρεϊ, ενσαρκώνοντας με λαμπερή, εύπλαστη φωνή και ευαίσθητο τραγούδι έναν συγκινητικά λυρικό, προεξοφλημένα «χαμένο» Ερικ.

Σε μια όπερα όπου συμμετέχει στη δράση ενώ, μουσικά, η παρουσία της έχει βάρος συμπρωταγωνιστικό, η επίδοση της Χορωδίας της ΕΛΣ υπήρξε πάρα πολύ καλή. Ο Λουκάς Καρυτινός διηύθυνε τις μουσικές δυνάμεις της ΕΛΣ με σφρίγος και σθένος, ωθώντας τους μουσικούς της ορχήστρας στα όριά τους˙ μοιραία, κάποιοι δυσκολεύτηκαν σημειακά να πετύχουν τις υπερβάσεις που ζήτησε, ωστόσο, υπό την καθοδήγησή του, το ακρόαμα ανέβασε και κράτησε τις σωστές, υψηλές θερμοκρασίες.

INFO: η παράσταση επαναλαμβάνεται αύριο (Τρίτη) και την Πέμπτη στο Ηρώδειο. Ωρα έναρξης 9 μ.μ.