Της Βασιλικής Τζεβελέκου

^[1]Ο ζωγράφος Γιώργος Χατζημιχάλης, ερευνητής της εικόνας και των τρόπων που τη δημιουργούν, χρησιμοποιεί στα έργα του πολλά διαφορετικά μη ζωγραφικά μέσα –φωτογραφίες, βίντεο, κείμενα, εκτυπώσεις- για να αφηγηθεί την ιστορία που έχει κάθε φορά στο μυαλό του. Η καινούργια του δουλειά, με τίτλο «Ενα Βιβλίο. 66 Φωτογραφίες από το Αρχείο.

Πρόσωπα Λεπτομέρειες Καταστάσεις», παρουσιάζεται από σήμερα για πρώτη φορά στο κοινό. Είναι, όμως, μια εργασία που κρατάει από τα φοιτητικά του χρόνια. Αφορά ένα αναδιπλούμενο βιβλίο, σαν τα γιαπωνέζικα ή τα κινέζικα, μήκους έντεκα μέτρων όταν είναι ανοιχτό, σε ψηφιακό τύπωμα, που περιλαμβάνει φωτογραφίες από το 1930 έως το 1970.

«Χρησιμοποιώ οποιαδήποτε μέθοδο για να δημιουργήσω εικόνες. Δεν με νοιάζει αν αυτό είναι λιθογραφία, φωτογραφία, σινεμά ή digital. Είμαι ένας καλλιτέχνης χωρίς προσωπικό στιλ», λέει γελώντας με νόημα. Αλλά συμφωνεί ότι πρώτιστα είναι ζωγράφος. «Βλέπω τα πράγματα πάντα ως ζωγράφος, αλλά, ξέρετε, η ζωγραφική έχει μεγάλα πλάτη και μήκη, οπότε κάθε φορά χρησιμοποιώ όλα τα μέσα για να διηγηθώ την ιστορία μου».

Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα -εκπροσώπησε τη χώρα μας στην 51η Μπιενάλε Βενετίας το 2005- ο Γιώργος Χατζημιχάλης δημιουργεί έργα με κοινωνικό χαρακτήρα που εστιάζουν στη σχέση της τέχνης με τη συνείδηση και τη συλλογική μνήμη.

-Πώς προέκυψε το καινούργιο σας έργο;

«Μαζεύω φωτογραφίες από φοιτητής. Το 1971 ήταν από τον Τύπο και τα περιοδικά, εικόνες που με αφορούσαν, από αθλητές μέχρι πορνό, κάποιες από τις οποίες χρησιμοποιούσα με διαφορετικούς τρόπους στη δουλειά μου. Από το 2005 αγοράζω φωτογραφίες από το Μοναστηράκι, που σημαίνει ότι έχω ίσως πάνω από 5.000 ασπρόμαυρες εικόνες από το 1930 ώς το 1970, κυρίως από οικογενειακές στιγμές.

Στη συνέχεια τις σκανάρω, τις επεξεργάζομαι και απομονώνω πρόσωπα, κυρίως σε διαστάσεις εικόνας διαβατηρίου. Κάποιες από αυτές που μ' ενδιαφέρουν περισσότερο τις σκανάρω ολόκληρες σε μέγεθος 20–25 εκ. ή απομονώνω λεπτομέρειες, όπως ένα χέρι που κρατάει περίστροφο, ένα παπούτσι…

Ετσι, έχει δημιουργηθεί ένα αρχείο με 2.000 σκαναρίσματα, από τις οποία διάλεξα 66 φωτογραφίες για να κάνω το βιβλίο. Οταν είναι ανοιχτό απευθύνεται στον δημόσιο χώρο κι όταν είναι κλειστό στον ιδιωτικό. Είναι σαν να βλέπει κανείς σε λεπτομέρειες ένα μικρό κομμάτι από εικόνες του 20ού αιώνα, εικόνες από οικογενειακές στιγμές, άρα καλές, γιατί συνήθως τότε φωτογραφίζονται οι άνθρωποι, αφήνοντας έξω τη δυστυχία τους. Λείπει από το βιβλίο η δυστυχία του 20ού αιώνα».

-Πώς αντιμετωπίσατε το υλικό σας;

«Κάποια στιγμή ένιωσα θλίψη, καθώς αισθάνομαι ότι οι κληρονόμοι αρνήθηκαν οικογενειακές στιγμές των γονιών ή των παππούδων τους, τις πέταξαν στα σκουπίδια ή τις πούλησαν. Αυτή η απαξίωση της ιστορίας της οικογένειας μού προκαλεί θλίψη, σαν να έχουν πεταχτεί κάποια κειμήλια».

-Σκοπός σας είναι και να σωθούν;

«Οχι να σωθούν, αλλά να τις χρησιμοποιήσω, να κάνω κάτι με αυτές».

-Είναι, τελικά, ένα χαρούμενο βιβλίο;

«Οχι, απλώς δεν υπάρχουν οι στιγμές δυστυχίας του πολέμου και της φτώχειας».

-Σε αντίθεση με το έργο σας τού 2009, «Η πείνα στην Αθήνα το χειμώνα 1941-42», που επικεντρωνόσασταν στον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων από το κρύο και την πείνα, μέσα από αρχειακό υλικό του Ερυθρού Σταυρού.

«Οταν το έκανα δεν ήταν σαφής η κρίση που θα ξεσπούσε. Ηθελα να υπενθυμίσω τον δύσκολο και τραγικό εκείνο χειμώνα, που πέθαναν πάνω από 300.000 άνθρωποι, το 5% του πληθυσμού, κάτι που είναι εκτός της παιδείας μας. Δεν το ξέρουμε και οι λαοί που δεν έχουν μνήμη έχουν πρόβλημα. Οι κοινωνίες τους, εννοώ».

-Για τη σημερινή κρίση τι έχετε να πείτε;

«Σε μια τέτοια δύσκολη κατάσταση οι άνθρωποι χάνουν την ταυτότητά τους, παίρνουν ακραίες θέσεις κι αυτό είναι πολύ ενοχλητικό. Δεν είμαι πολιτικός, αλλά με ανησυχεί πολύ αν σε δύο χρόνια δεν μπορέσει να βγει κυβέρνηση. Αυτό το κενό ποιος θα το καλύψει;».

-Ετοιμάζετε κάποιο σχετικό έργο με αναφορές στη σημερινή κατάσταση που θα συμπεριληφθεί στην επόμενη ατομική σας έκθεση;

«Δεν νομίζω. Ενα έργο δεν μπορεί να παίξει πολιτικό ρόλο, να επέμβει πολιτικά. Σήμερα χρειάζεται ένας ακτιβισμός, όχι κάτι δήθεν, ένας ακτιβισμός όπως διατυπώνεται στο σινεμά ή στο ντοκιμαντέρ, που έχουν άλλη λειτουργία. Η ζωγραφική βρίσκεται σε μικρούς χώρους, οριακά δημόσιους. Η Ρώσικη Πρωτοπορία, που είχε αριστουργήματα, όπως και το κίνημα των Νταντά, ήταν έργα πολιτικά και ακτιβιστικά. Στην εποχή μας ένα έργο είναι πολιτικό όταν αναδεικνύει προσωπικές, ανθρώπινες καταστάσεις. Η επανάσταση δεν είναι κοντά».

info: “Ενα Βιβλίο. 66 Φωτογραφίες από το Αρχείο. Πρόσωπα Λεπτομέρειες Καταστάσεις”, Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αμερικής 13, Τηλ: 210 3234267. Διάρκεια 29/11 – 12/1/13