Μια «άλλη» ματιά πάνω στις πρωτοφανείς διαδηλώσεις που σάρωσαν την Τουρκία με αφορμή το πάρκο Γκεζί, αλλά και στην αξιολόγηση του Ερντογάν και της δεκαετούς διακυβέρνησης από το κόμμα του

Του Τζεμίλ Τουράν*

^[1]Κι ενώ οι «σοφοί» είχαν έτοιμη την έκθεσή τους με τις προτάσεις για ένα δημοκρατικό Σύνταγμα, «έσκασε» η πλατεία. Βοήθησαν οι συγκυρίες, βοήθησε ο χρόνος και η επιθυμία επανάληψης ιστορικών γεγονότων; Ισως όλα μαζί, αλλά κυρίως η έξυπνη εκμετάλλευση να χαρακτηριστούν απαράδεκτες οι αποφάσεις της κυβέρνησης του Ερντογάν.

Δέκα χρόνια βρίσκεται ήδη στην κυβέρνηση το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και στην Τουρκία άλλαξαν πολλά πράγματα. Από τη χρεοκοπημένη οικονομία με έξι μηδενικά στην τουρκική λίρα, την ανεργία στα ύψη, την ανελέητη κρατική βία της προηγούμενης χουντικής δεκαετίας, το αντιδημοκρατικό Σύνταγμα και τους νόμους και το υπέρογκο χρέος στο ΔΝΤ και σε άλλες ξένες τράπεζες, η χώρα πέρασε στην οικονομική ανάπτυξη καταβάλλοντας και την τελευταία δόση στο ΔΝΤ, το χουντικό Σύνταγμα του 1980 στο μεγαλύτερο κομμάτι του άλλαξε, το κεμαλικό κατεστημένο μαζί με τις παρακρατικές οργανώσεις του γκρεμίστηκε, οι χουντικοί και τα μέλη σκοτεινών κέντρων φυλακίστηκαν.

Δημόσια συγγνώμη

Και είδε ο τουρκικός λαός και όλες οι εθνικότητες που αποτελούν την τουρκική κοινωνία τον Ταγίπ Ερντογάν να ζητάει συγγνώμη εκ μέρους του τουρκικού κράτους για τα λάθη, τις παραλείψεις και τις αδικίες. Και κυρίως οι Κούρδοι άκουσαν τον Τούρκο πρωθυπουργό να τους ζητάει συγγνώμη για τη γενοκτονία στην κουρδική εξέγερση του Ντερσίμ που έγινε το 1938. Ενώ τον παρακολούθησαν όλοι οι πολίτες της επικράτειας να δεσμεύεται για καινούργιο, σύγχρονο Σύνταγμα που να εκφράζει και κυρίως να σέβεται όλες τις θρησκείες και τις διάφορες εθνικότητες της Τουρκίας.

Οι δεσμεύσεις αυτές και το άνοιγμα προς τους Κούρδους οδήγησαν στη συμφωνία με το ΡΚΚ και τον Οτζαλάν. Παράλληλα δημιουργήθηκε «επιτροπή σοφών» η οποία όχι μόνο θα επεξεργαζόταν τα λεπτά σημεία του καινούργιου Συντάγματος, αλλά και θα διοργάνωνε σε όλη την Τουρκία μεγάλες συζητήσεις μέσα από τις οποίες θα εξηγούσε πόσο σημαντική είναι για την ανάπτυξη της χώρας η κατάπαυση του πυρός και η επίλυση του Κουρδικού. Αυτή ακριβώς η επιτροπή ήταν ο πρώτος στόχος της αντιπολίτευσης, δηλαδή του ρεπουμπλικανικού κόμματος CHP, που εκπροσωπεί το κεμαλικό κατεστημένο, του MHP που εκπροσωπεί τους εθνικιστές, τους Γκρίζους Λύκους, και μερικών αριστερίστικων οργανώσεων.

Κι ήρθε ο νόμος για το αλκοόλ, ο οποίος, αν και είναι ίδιος με όλων των ευρωπαϊκών και σκανδιναβικών κρατών, έτυχε διαφορετικής ανάγνωσης και εξωφρενικής προπαγάνδας. Και αναγορεύτηκαν σε αιτία διαμόρφωσης του νόμου τα θρησκευτικά πιστεύω του Ερντογάν κι όχι η υποχρέωση του κράτους που πρέπει να προστατεύει τους πολίτες και δη τους ανήλικους. Ο νόμος λέει ότι εταιρείες που παράγουν οινοπνευματώδη ποτά δεν μπορούν να είναι σπόνσορες σε αθλητικά και πολιτιστικά γεγονότα, ότι δεν επιτρέπεται να αγοράζουν αλκοόλ άτομα κάτω των 18 χρόνων, ότι τα μαγαζιά που είναι πάνω στην εθνική οδό δεν πρέπει να πουλούν αλκοόλ όταν το 86% των ατυχημάτων οφείλονται στη μέθη, ούτε όσα είναι κοντά σε σχολεία κ.λπ.

Μέσα σ’ όλα ήρθε και η ονοματοδοσία της τρίτης μεγαλύτερης γέφυρας της Κωνσταντινούπολης: Σουλτάν Σελίμ. Ο Σελίμ ήταν ένας πετυχημένος Οθωμανός πασάς διότι έφερε το χαλιφάτο από τους Αραβες, κατέκτησε δηλαδή τη Μέκκα και τη Μεδίνα, και μεγάλωσε εδαφικά κατά 2,5 φορές την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτά για τους Τούρκους, διότι για τους αλεβίτες είναι ο αιμοβόρος πασάς που τους κατέσφαξε. Και οι Τούρκοι κανονικά θα έπρεπε να τον χαρακτηρίζουν αιμοβόρο και αιμοσταγή, αφού σκότωσε αδέρφια και ανίψια για τον θρόνο, αλλά δεν είναι πρωτοφανές να αναγνωρίζονται από την Ιστορία (;) ως σπουδαίοι ηγεμόνες άνθρωποι εμπαθείς και δολοφόνοι…

Διαδηλωτές με… καπέλο

Και εν μέσω όλων αυτών έρχεται το Γκεζί Πάρκι. Στην είδηση ότι η κυβέρνηση ετοιμάζεται να ξηλώσει το πάρκο, οικολόγοι δημοκράτες καταλαμβάνουν την πλατεία. Δύο μέρες κράτησε η «ανεξαρτησία τους», αφού έσπευσαν να καπελώσουν αυτό το κίνημα κεμαλιστές και Γκρίζοι Λύκοι αλλά και ακροαριστερές ομάδες. Ετσι άρχισε ο πανικός με την εμφάνιση της αστυνομίας και με τις γεμάτες ζήλο επεμβάσεις της και κατόπιν ο απολογισμός που κυρίως είχε νεκρούς και πολλούς τραυματίες, αλλά και πολλές καταστροφές (89 αστυνομικά οχήματα, 42 Ι.Χ., 4 τουριστικά λεωφορεία, 18 λεωφορεία συγκοινωνίας του δήμου, 4 ολόκληρα κτίρια, 99 καταστήματα, ένα αστυνομικό τμήμα, χιλιάδες στάσεις λεωφορείων και τηλεφωνικοί θάλαμοι, ξηλώθηκαν δρόμοι και πεζοδρόμια – απέναντι στην αστυνομική βία ποιος θα θυμηθεί τις οικολογικές του ευαισθησίες;). Επνιξαν τον κόσμο τα χημικά, χτυπήθηκαν στομάχια με υψηλή πίεση νερού, σύρθηκαν διαδηλωτές και γέμισαν κι άλλες πλατείες σε πολλές πόλεις ώστε να διαμαρτυρηθεί ο κόσμος για τους νεκρούς, για τη βία μόνο που αυτή η βία εισχώρησε και στους διαδηλωτές. Οι ετερόκλητες ομάδες στράφηκαν η μία απέναντι στην άλλη και πιάστηκαν στα χέρια και στις ροπαλιές πολιτικές, θρησκευτικές και εθνικές ομάδες. Και κάηκαν οι περιοχές.

Μέσα σ’ αυτόν τον χαμό η επιτροπή του Γκεζί Παρκί αποστασιοποιήθηκε και διαχώρισε τη θέση της. Ο Ερντογάν άρχισε να μοιράζει υποσχέσεις ότι μόνον ένα κομμάτι του πάρκου θα χρησιμοποιηθεί για να γίνουν μια εθνική βιβλιοθήκη και το μουσείο της Πόλης, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι δεν μπορεί να κόβει δέντρα και να καταργεί πάρκα μια κυβέρνηση που φύτεψε 2,800 δισ. δέντρα.

Τα γεγονότα, όπως ήταν φυσικό, έκαναν τον γύρο του κόσμου. Το κόστος, τεράστιο. Το τουρκικό χρηματιστήριο έπεσε 6,43 μονάδες, έκλεισε με -10,47 και το χρηματιστήριο στο Τόκιο -3,72. Ολα τα ευρωπαϊκά έχασαν πάνω από μία μονάδα. Η τουρκική λίρα από 1,83 έναντι του δολαρίου πήγε 1,90. Η σπέκουλα ξεκίνησε από τα αντιπολιτευτικά τουρκικά κέντρα με αποδέκτες μεγάλες εφημερίδες. Οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» πήραν διαφήμιση-αφίσα για τους εξεγερμένους στο Ταξίμ 53.800 δολάρια. Μεγάλες διαφημιστικές έγιναν οι σπόνσορες της εξέγερσης. Πόνταραν στα χρηματιστήρια και από την πτώση τους τσέπωσαν δισ. δολάρια. Πολλοί μίλησαν για οργανωμένο σχέδιο που αναζητούσε την ευκαιρία του. Διότι ακόμη από την εκλογική του καμπάνια ο Ερντογάν είχε ανακοινώσει ότι θα γίνουν αυτά τα έργα στην πλατεία και μάλιστα τότε είχε αναφερθεί στο «τρελό σχέδιο για το 2023». Και γι’ αυτό αλλά και για πολλά άλλα πήρε το 49,9% το 2011.

Κάποιοι άλλοι αναλυτές προχώρησαν ακόμη πιο πολύ και μίλησαν για ξένο δάκτυλο που θέλει να εμποδίσει την ανάπτυξη, όπως ας πούμε την κατασκευή του τρίτου διεθνούς αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης που υπολογίζεται ότι θα εξυπηρετεί 150 εκατ. επιβάτες τον χρόνο. Λέγεται λοιπόν ότι αυτό ήταν κάτι που ανησύχησε, όπως και η συμφωνία της τουρκικής κυβέρνησης με την κυβέρνηση του Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Νοσταλγοί…

Δεν είναι σίγουρο ότι μπορεί να είναι έτσι τα πράγματα, αλλά σίγουρα υπάρχουν πολλοί νοσταλγοί που θέλουν να επαναληφθεί ένα κομμάτι της τουρκικής ιστορίας. Για παράδειγμα, στις 14 Μαΐου του 1950 ο Μεντερές έγινε πρωθυπουργός. Στη δεκαετία της διακυβέρνησής του η Τουρκία είχε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη ώς τότε σε βιομηχανία, ενέργεια, γεωργία, εκπαίδευση, υγεία, τραπεζικό σύστημα. Στις 27 Μαΐου 1960, με πολλές χαλκευμένες κατηγορίες κρεμάστηκε. Ο Οζάλ στις 20 Μαΐου 1983 έγινε πρωθυπουργός. Στη διακυβέρνηση της χώρας και αργότερα ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, επί μία δεκαετία άλλαξε την Τουρκία. Βήμα βήμα έγινε ο προσανατολισμός προς την Ευρώπη και η τουρκική οικονομία μεγάλωσε κατά 5,2%, αλλά στις 17 Απριλίου του 1993 ο Οζάλ δηλητηριάστηκε. Μήπως υπάρχει επιθυμία η μοίρα του Ερντογάν να ταυτιστεί με των δύο προαναφερθέντων;

Μπορεί, γιατί εκείνο που πιο πολύ ενόχλησε την αντιπολίτευση ήταν η στάση του Ερντογάν απέναντι στο Κουρδικό.

Η στάση του Οτζαλάν

Οι αριστερίστικες οργανώσεις θεωρούσαν το ΡΚΚ τη μοναδική επαναστατική οργάνωση που πολεμάει ενάντια στο τουρκικό κατεστημένο και υποστήριζαν τυφλά οποιαδήποτε ενέργειά του. Οταν ο Οτζαλάν συμφώνησε με τον Ερντογάν και τράβηξε τους πολεμιστές του από το Κουρδιστάν της Τουρκίας προς το Ιράκ, έγινε προδότης-συνεργάτης του Ερντογάν και γι’ αυτό η εμφάνιση Κούρδων στην πλατεία Ταξίμ ξεσήκωσε μερίδα των διαδηλωτών. Δέκα μέρες τα γεγονότα απλωμένα σε όλη την Τουρκία και το ΡΚΚ δεν είχε πάρει θέση. Την ενδέκατη μέρα ο Οτζαλάν, νομίζοντας ότι χάνει το τρένο της επανάστασης, υποστήριξε την εξέγερση.

Την ίδια και μεγαλύτερη επιθετικότητα αντιμετώπισε η επιτροπή των «σοφών», αποτελούμενη από 63 άτομα -πανεπιστημιακούς, διανοούμενους, ηθοποιούς, συγγραφείς, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους- χωρίς να υπάρχει ούτε ένας από το Κόμμα του Ερντογάν. Σε όποια περιοχή της Τουρκίας κι αν πήγε για να μιλήσει και να ακούσει απόψεις σχετικά με τον εκδημοκρατισμό του Συντάγματος και την επίλυση του Κουρδικού, την υποδέχονταν Γκρίζοι Λύκοι, κεμαλιστές και αριστεριστές. Και μια παράξενη σύμπτωση. Ενώ η επιτροπή ήταν έτοιμη να παραδώσει την έκθεσή της στον Ερντογάν και στην κοινωνία, έγινε η εξέγερση στην πλατεία Ταξίμ.

Αλλά έγινε και ένα γκάλοπ από την εταιρεία δημοσκοπήσεων ANDY-AR. Υποστηρίζετε την εξέγερση; 52,5% όχι, 24,3% ναι. Με ποιον τρόπο έχετε συμμετάσχει στην εξέγερση; 75,1% με κανέναν, 12,1% ήμουν παρών στα γεγονότα. Υποστηρίζετε να συνεχιστεί αυτή η εξέγερση; 82,8% όχι, 7,5% ναι. Ο Ερντογάν ζήτησε ψυχραιμία και προσπάθησε να ανατρέψει την άθλια εικόνα που δημιούργησαν οι αστυνομικές βιαιότητες συγκρατώντας τους οπαδούς του. «Με το έργο μας θα απαντήσουμε, ψυχραιμία».

Πάντως οι λόγοι της εξέγερσης αλλά και η μαζικότητά της δεν δικαιολογούν σενάρια εκλογών.

…………………………………………………………………………………………………

*Ο Τζεμίλ Τουράν είναι Κούρδος συγγραφέας και ζει μόνιμα στην Ελλάδα