Της Χρυσάνθης Αυλάμη*

Παρακολουθώντας τους εκπροσώπους της συγκυβέρνησης και τα φιλοκυβερνητικά κανάλια να καταγγέλλουν τη διαφθορά, ακόμη και οι πλέον μετριοπαθείς πολίτες αυτής της χώρας αναγνωρίζουν τις κλασικές προδιαγραφές του μυθιστορήματος «1984», όπου ο Οργουελ ανέλυε τις τρομακτικές αλλοιώσεις που υφίσταται η περιγραφή της πραγματικότητας από έναν ολοκληρωτικό προπαγανδιστικό μηχανισμό.

Κι όμως: η εξαντλητική συστηματικότητα που επιδεικνύει ο ΣΥΡΙΖΑ στις εξεταστικές επιτροπές της Βουλής γύρω από τη διερεύνηση υποθέσεων πολιτικής διαφθοράς (και δεν θα μπορούσε παρά να είναι εξαντλητική η συστηματικότητά του, μπροστά σε μια αρραγή πολιτική κάστα που παλεύει για την επιβίωσή της), μόνον εν μέρει καταγράφεται στις συνειδήσεις των πολιτών. Ισως, γιατί δεν αποτυπώνεται εξίσου ικανοποιητικά στο σύνολο του πολιτικού του λόγου.

Ισως, γιατί η δυνατότητα διατύπωσης ad hoc προτάσεων, κάθε φορά που ένας δημόσιος οργανισμός καλείται να θυσιάσει τον δημόσιο χαρακτήρα του και μαζί το σύνολο ή μέρος των εργαζομένων του, προϋποθέτει την ανάκτηση της προ πολλού χαμένης στην Ελλάδα διαλεκτικής σκέψης.

Υπάρχει όμως άλλη δυνατή απάντηση στον απροκάλυπτo κυνισμό των «ιερών αγελάδων»; Υπάρχει άλλη λύση εάν θέλουμε να αντισταθούμε στην αναβίωση του πελατειακού συστήματος στη νέα νεοφιλελεύθερη εκδοχή του; Υπάρχει, τέλος, άλλου είδους αντιπολιτευτική πολιτική για όσες πολιτικές δυνάμεις φιλοδοξούν να (επαν-)ιδρύσουν το κοινωνικό κράτος πάνω στα συντρίμμια που θα αφήσουν πίσω τους οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ και της ΕΚΤ;

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει σε κάθε άλλη περίπτωση είναι προφανής, καθότι γνώριμος από το παρελθόν: ο εγκλωβισμός σε μια στείρα αντιπολιτευτική γραμμή. Το πολιτικό σύστημα μπορεί να καταρρέει, αλλά οι λειτουργικές του μήτρες είναι ακόμη στη θέση τους και η ταχύτητα αναπαραγωγής τους ιλιγγιώδης. Με μια κουβέντα, το αίτημα για πολιτική διαφάνεια, για αξιοκρατική στελέχωση του κράτους κι ακόμη παραπέρα, το αίτημα για συνεχή αναζήτηση του κοινού καλού και του δημόσιου συμφέροντος είναι ζωτικής σημασίας για να το αφήνουμε στα χέρια όσων δεν έμαθαν ποτέ κι ούτε προτίθενται να μάθουν τώρα τι σημαίνει μη πελατειακό κράτος.

Αν το αφήσουμε στα χέρια τους, ο κενός χώρος που δημιουργείται θα καταληφθεί όχι μόνον από τις προσχηματικές καταγγελίες της διαφθοράς, αλλά και από αυτήν την εξαιρετικά επικίνδυνη ακροδεξιά και ψηφοθηρική ρητορική που καλλιεργείται ήδη από μέλη της πλειοψηφικής παράταξης που κατά πάσα πιθανότητα προσβλέπουν σε μονοκομματική κυβέρνηση.

Στον 18ο αιώνα, όταν οι θεωρίες της πολιτικής οικονομίας άρχισαν επιτακτικά να διεισδύουν στη σφαίρα της πολιτικής, η νεωτερική δημοκρατική σκέψη και στη συνέχεια ο ριζοσπαστικός λόγος της Γαλλικής Επανάστασης επέμεναν να κρατούν αλληλένδετες την πολιτική με την ηθική, ανακαλώντας την πολιτική εμπειρία των αρχαίων δημοκρατιών: «Τα οικονομικά συστήματα είναι εφεύρεση της νεότερης εποχής. Οι αρχαίες μορφές διακυβέρνησης αγνοούσαν ακόμη και τη λέξη δημόσια οικονομικά (…)» (Ρουσό).

Μήπως είναι καιρός να επαναφέρουμε ενεργητικά στο παρόν μας αυτές τις παρακαταθήκες; Για καλή (και για κακή) μας τύχη εξάλλου, η αρχαιογνωσία των παιδιών με τα μούσκουλα και τα μαύρα ρούχα εξαντλείται στο (ανύπαρκτο στην αρχαιοελληνική γραμματεία) ρητό Πας μη Ελλην, βάρβαρος…

* Επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας – Πάντειο Πανεπιστήμιο