Του Θεόδωρου Γεωργίου*

Ας ξεκινήσουμε με τα εμπειρικά δεδομένα και με όσα μπορεί κανείς να αντιληφθεί διά γυμνού οφθαλμού, πριν προχωρήσουμε στην επεξεργασία ερμηνευτικών σχημάτων, τα οποία εγείρουν αξιώσεις ορθολογικής ισχύος και αντικειμενικότητας. Ο κ. Σαμαράς (Νέα Δημοκρατία) σχημάτισε σε συνεργασία με τον κ. Βενιζέλο (ΠΑΣΟΚ) κυβέρνηση, με στόχο να αντιμετωπίσει τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του τόπου μας όπως αυτά διαμορφώνονται κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια της «κρίσης». Λίγο αργότερα πραγματοποιήθηκε το 9ο Συνέδριο της «Νέας Δημοκρατίας», στο οποίο επεχείρησε την «ακροδεξιά στροφή». Ολοι έλεγαν επί έναν χρόνο τώρα ότι ο Σαμαράς, ως πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, θα επιχειρούσε στροφή προς το κέντρο και τον φιλελευθερισμό. Δεν έγινε αυτό, αλλά αντιθέτως υιοθέτησε τον απαρχαιωμένο πολιτικό και κοινωνικό συντηρητισμό.

Οι αναφορές του στη σημαία και την πατρίδα κατά τις ομιλίες του στο συνέδριο δεν θεωρούνται στιγμιαίες και περιθωριακές. Οι αναφορές αυτές ανάγονται στο μετεμφυλιακό κλίμα της δεκαετίας του 1950. Τότε ήταν που η Δεξιά επεδίωκε να αναγορευθεί πολιτικός ιδιοκτήτης της πατρίδας και της σημαίας. Τότε ήταν που η Δεξιά διεκδικούσε για τον εαυτό της να είναι αυθεντικός εκφραστής του πατριωτισμού, για να καταλήξει τελικά κατά την δεκαετία του 1970 στην εφαρμογή του σχεδίου της «σωτηρίας του έθνους» με την επιβολή της δικτατορίας (1967-1974).

Για να μη σχηματίσει κανείς την εικόνα ότι οι ομιλίες του Σαμαρά στο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας αποτελούν μια κάποια λύση που το ίδιο το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας επεξεργάζεται, για να αντιμετωπίσει σε ιδεολογικό επίπεδο την εκλογική άνοδο της «Χρυσής Αυγής», πρέπει να θυμηθεί ότι όποτε στην ιστορία ο εθνοπατριωτισμός χρησιμοποιήθηκε ως τεχνική μέθοδος αναχαίτισης του οποιουδήποτε «εχθρού», κατέληξε να φυλακίζει συνειδήσεις και να ακυρώνει το πρόγραμμα του πολιτικού διαφωτισμού.

Με άλλα λόγια, ο Σαμαράς στο συνέδριο δεν επέλεξε μια λύση «πολιτικής τεχνικής», για να αναχαιτίσει τον νεοφασισμό που κερδίζει έδαφος στον τόπο μας, αλλά ασπάσθηκε τα βασικά περιεχόμενα και τις θεμελιώδεις ιδέες του πολιτικού συντηρητισμού, ο οποίος θεμελιώθηκε κατά τον προηγούμενο αιώνα ως «πολιτική θεολογία». Οταν όλοι μας, πολιτικοί και πολίτες, ζούμε σε πολιτικό καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης» (Αγκάμπεν), δεν επιτρέπεται ο πρωθυπουργός της χώρας να προωθεί προγράμματα πολιτικού συντηρητισμού. Αυτά τα προγράμματα, οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά, σε ένα πολιτικό καθεστώς «εκτάκτου ανάγκης» (όπως είναι αυτό στο οποίο ζούμε τα τελευταία χρόνια στην ελληνική κοινωνία) δεν μπορούν παρά να εμπνέονται από τις ιδέες του πολιτικού διαφωτισμού και επίσης δεν μπορούν παρά να προωθούν την αυτονομία του πολίτη και την χειραφέτηση του ατόμου.

Οταν ισχυριζόμαστε ότι οι ομιλίες του Σαμαρά στο συνέδριο του κόμματός του υπερασπίζονται τον συντηρητισμό ως «πολιτική θεολογία» (Καρλ Σμιτ), δεν εννοούμε ότι η πολιτική θεότητα είναι η πατρίδα ή η σημαία. Εννοούμε ότι ο ίδιος ο Σαμαράς ως πολιτική ατομικότητα έχει εμπλακεί σε έναν φαύλο κύκλο ιδεολογικής αυτοαναφοράς (που έχει βεβαίως τις ρίζες του στην κομματική καταγωγή του) και σε ένα πολιτικό έργο που ανέλαβε (λόγω της ιστορικής και πραγματολογικής συγκυρίας) και το οποίο αναφέρεται στις περιώνυμες μεταρρυθμίσεις στην κοινωνία, την οικονομία και το κράτος.

Επιτέλους, πρέπει να διευκρινιστεί ότι το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα δεν μπορεί να προχωρήσει στον βαθμό που ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας στρέφεται προς την Ακροδεξιά και δεν μπορεί να εκπονήσει έστω κάποιο στοιχειώδες πρόγραμμα πολιτικού φιλελευθερισμού. Και επιμένουμε σ’ αυτό το σημείο: εάν ο Σαμαράς αξιοποιούσε την «ακροδεξιά στροφή» του για να λύσει σε ιδεολογικό επίπεδο την σχέση του με την Χρυσή Αυγή, τότε, ενδεχομένως θα μπορούσε να αναπτυχθεί η κοινωνική εκείνη δυναμική που θα επέτρεπε την υπέρβαση των πραγμάτων.

Ομως ο Πρωθυπουργός απεμπόλησε την θεσμική θέση του στο συνέδριο και μίλησε ως ιδεολογικός εκπρόσωπος της Δεξιάς που παραπέμπει στη δεκαετία του 1950. Εδώ θα μπορούσε κανείς να επισημάνει ότι οι αναφορές του στην πατρίδα και τη σημαία δεν παρέπεμπαν ούτε καν στο Γερμανό φιλόσοφο Φίχτε, ο οποίος στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα στις ομιλίες του για το έθνος επεξεργάσθηκε ένα ολοκληρωμένο σύστημα υπεράσπισης του έθνους. Ολοι μας όσοι ζούμε σ’ αυτόν τον τόπο και στο «σώμα μας κατοικεί η κρίση», αντιστεκόμαστε σε κάθε απόπειρα που επιδιώκει να χειραγωγήσει την συνείδησή μας και το πνεύμα μας.

Η θέση μας, σύμφωνα με την οποία η «ακροδεξιά στροφή» του Σαμαρά δεν συνιστά ιδεολογική μέθοδο για την αντιμετώπιση του νεοφασισμού, αλλά αποτελεί πρωτεύουσα ιδεολογική άποψη του προγράμματος του κόμματος, μου επιβεβαιώνεται και από το συμβάν της 11ης Ιουνίου. Τότε ήταν που η χώρα μας σε συνθήκες δημοκρατίας έζησε την απόλυτη στιγμή του ολοκληρωτισμού. Τότε ήταν που το ίδιο το συγκροτησιακό στοιχείο της ελεύθερης και δημοκρατικής κοινωνίας καταλύθηκε. Η συνείδηση της αστικής κοινωνίας εξακολουθεί ακόμη μέχρι σήμερα να μην βρίσκει τη φυσική φωνή της στη δημόσια τηλεόραση και ραδιοφωνία.

Τελικά όλοι θέτουν το ερώτημα: Μπορούν να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, την κοινωνία, το κράτος, την αγορά με μεθόδους και ιδεολογίες του συντηρητισμού; Η ιστορία των ελεύθερων και δημοκρατικών κοινωνιών (σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει και η ελληνική κοινωνία έστω και υπό το πολιτικό καθεστώς της «εκτάκτου ανάγκης») διδάσκει ότι μόνο «πεφωτισμένα» πολιτικά υποκείμενα μπορούν να αναλάβουν τον ρόλο του μεταρρυθμιστή. Η συντηρητική πολιτική ομάδα του Σαμαρά υπονομεύει την ίδια την ιστορική προοπτική του τόπου μας να δει «φως στο τούνελ».

……………………………………………………………………………………………………….

* Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης