Της Εφης Μαρίνου

^[1]«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα μικρό αγόρι από την Κύπρο». Ετσι ξεκινάει το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ντίνου Κατσουρίδη με τίτλο «Αναζητώντας τον Κ». Οπου «Κ» από το Κωνσταντίνος, από το Κατσουρίδης αλλά και από το Κινηματογράφος…

Το βιβλίο του Ντίνου Κατσουρίδη παρουσιάζεται απόψε στην Ταινιοθήκη Ελλάδας, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του (28 Νοεμβρίου 2011). Συγχρόνως θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ που ετοίμασε γι’ αυτόν η σύζυγός του Ισαβέλλα Μαυράκη, «Ντίνος Κατσουρίδης. Μια ζωή σαν σινεμά». Μια ταινία χωρίς σπικάζ, σαν μια μεγάλη κουβέντα φίλων, παρόντων αλλά και απόντων σήμερα από τη ζωή, για τον άνθρωπο που σημάδεψε το παλιό, αλλά και το νέο ελληνικό σινεμά.

«Ενα χρόνο πριν φύγει είχε γίνει εξομολογητικός», λέει η Ισαβέλλα Μαυράκη. «Του άρεσε να διηγείται ιστορίες για παλιούς έρωτες και το σινεμά. Του έριξα την ιδέα να γράψει. Κι άρχισε. Συμπλήρωσε τις τελευταίες λέξεις στον επίλογο ένα μήνα πριν πάει στο νοσοκομείο».

Σαν παραμύθι

Το βιβλίο είναι γραμμένο σαν παραμύθι, στο τρίτο πρόσωπο. Ξεκινάει από τα παιδικά του χρόνια στην πατρίδα του, την Κύπρο, και τον ερχομό του στην Ελλάδα. Ακολουθούν οι πάμπολλες ταινίες με τον Φίνο, οι δικές του σκηνοθεσίες, οι παραγωγές. Κι ανάμεσα σ’ όλα αυτά οι γυναίκες, οι γάμοι, τα παιδιά. Η πολυτάραχη, πλούσια ζωή του Ντίνου Κατσουρίδη. Είναι πάνω από εκατό οι ταινίες, στις οποίες έχει δουλέψει ως διευθυντής φωτογραφίας και ως μοντέρ. Από την «Καφετζού» και το «Ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο» μέχρι και τα πρώτα ολόδικά του φιλμ νουάρ «Εγκλημα στα παρασκήνια» με τον Αλέκο Αλεξανδράκη και «Οι αδίστακτοι» με τον Νίκο Κούρκουλο.

Και μετά μπαίνει στην παραγωγή μ’ ένα πλήθος ταινιών, που γίνονται μεγάλες εμπορικές επιτυχίες. Οσοι από τους συνεργάτες, φίλους και δημοσιογράφους είδαν την ταινία «Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση» πριν ακόμα βγει στις αίθουσες, είχαν μεγάλες επιφυλάξεις: ένας αλλιώτικος Βέγγος πόσο θα ενδιαφέρει το κοινό; «Κι όμως, όταν παρουσιάστηκε η ταινία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έγινε χαμός, κάτι σαν αντιδικτατορική διαδήλωση», λέει η Ισαβέλλα Μαυράκη. «Το κοινό την υποδέχτηκε με ενθουσιασμό από το πρώτο κιόλας πλάνο. Ο κόσμος σήκωσε τον Κατσουρίδη στους ώμους και τον μετέφερε στους δρόμους της πόλης».

Η ταινία έκοψε πάνω από δύο εκατομμύρια εισιτήρια. Ακολούθησαν κι άλλες ταινίες με τον Θανάση Βέγγο, όπως το «Θανάση, πάρε το όπλο σου», και μετά, το πέρασμα στον νέο ελληνικό κινηματογράφο, όπου δούλεψε ως παραγωγός, μοντέρ και διευθυντής φωτογραφίας. Ανέλαβε την παραγωγή της μικρού μήκους ταινίας του, νεαρού τότε, Παντελή Βούλγαρη «Τζίμης ο Τίγρης» και αργότερα το περίφημο «Προξενιό της Αννας» αλλά και τις «Ησυχες μέρες του Αυγούστου», για τις οποίες η Ισαβέλλα Μαυράκη μάς διηγείται μια ιστορία: «Ο Παντελής ετοίμαζε το σενάριο του «Προξενιού» για μικρού μήκους.

Ο Ντίνος τού είπε ότι αναλαμβάνει την παραγωγή για να γίνει μεγάλου μήκους. Οσο για τις «Ησυχες μέρες», συνέβη το εξής: Ο Ντίνος ανέλαβε να μοντάρει την ταινία ως σπονδυλωτή, κι αφού την ολοκλήρωσε, την έδειξε στον Βούλγαρη ο οποίος έμεινε ικανοποιημένος. Ο Ντίνος όμως όχι. Εκείνο το βράδυ έμεινε λοιπόν στο γραφείο ξενυχτώντας κι επιχείρησε τη μεγάλη ανατροπή. Πήρε τις ιστορίες και τις ένωσε με παράλληλη δράση σε ενιαία ταινία. Την άλλη μέρα τηλεφώνησε στον Βούλγαρη και του την έδειξε λέγοντας: «Αν δεν σου αρέσει το νέο μοντάζ, το επαναφέρω αμέσως». Και βέβαια ο σκηνοθέτης το κράτησε».

Κουβέντες φίλων

Το ντοκιμαντέρ της Ισαβέλλας Μαυράκη είναι μια μεγάλη κουβέντα για τον Ντίνο Κατσουρίδη που προσπαθεί να συμπεριλάβει τα πάντα, από την παιδική ηλικία μέχρι το τέλος. Εγιναν γυρίσματα στην Κύπρο, συνεντεύξεις με παλιούς συμμαθητές, δασκάλους. Φωτογραφίες, μαρτυρίες της αδελφής του και φίλων αποκαλύπτουν πολλά για τον χαρακτήρα του νεαρού τότε Κατσουρίδη, για το πάθος του για τον κινηματογράφο, αυτό που τον έφερε στην Ελλάδα.

Με βάση αυτό το πλούσιο αρχειακό υλικό και τις λίγες τηλεοπτικές συνεντεύξεις του οργανώθηκαν τρεις ενότητες γυρισμάτων. Η πρώτη στο σπίτι του με ανθρώπους κοντινούς (Κωστής Γκίκας, Ισαβέλλα Μαυράκη, Αννα Αδριανού, Βάσια Τριφύλλη κι άλλοι), η δεύτερη στο γραφείο του με συναδέλφους και δημοσιογράφους (Παντελής Βούλγαρης, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Περικλής Χούρσογλου, Δήμητρα Χατούπη) και η τρίτη στο καφενείο στα Εξάρχεια, στην «Αυλή» στη Μεθώνης, όπου έτρωγε σχεδόν καθημερινά (Βασίλης Βαφέας, Πέμη Ζούνη, Τάκης Σπυριδάκης).

Το μοντάζ του ντοκιμαντέρ σπάει από χώρο σε χώρο και από πρόσωπο σε πρόσωπο, αλλά την αφηγηματική ροή της ταινίας την «οδηγεί» ο ίδιος ο Ντίνος Κατσουρίδης. Κανείς από τους καλεσμένους σ’ αυτή την κινηματογραφική «συνάντηση» δεν μιλάει κατευθείαν στην κάμερα. Ο ένας ατακάρει μετά τον άλλον, προσθέτοντας ένα κομματάκι στο ψηφιδωτό, που αναδεικνύει την προσωπικότητα του Ντίνου Κατσουρίδη.

«Θεωρούσαν ότι ο Ντίνος έκανε σκληρά παζάρια», λέει η Ισαβέλλα Μαυράκη. «Πράγματι, έκανε όταν και όπου έπρεπε. Ομως βοήθησε πολύ τους νέους, ταλαντούχους κινηματογραφιστές προσφέροντας γνώση και υποδομή, χωρίς να περιμένει ούτε δραχμή, ούτε προσωπική προβολή. Δεν είπε ποτέ «εγώ έκανα τον Βούλγαρη, τον Βαφέα, εγώ στήριξα τον Τάκη Σπυριδάκη στην πρώτη του ταινία που σάρωσε όλα τα βραβεία». Ήταν πάντα στα μετόπισθεν και έσωζε καταστάσεις.

Οι δικές μου ταινίες έχουν από πίσω την προσεκτική ματιά του Κατσουρίδη. Ακόμα και όταν ξεθάρρεψα, πάντα έβαζα μια φωνή, «Ντίνο, δες το», και με δυο ανεπαίσθητες πινελιές διόρθωνε αυτό που μόνο εκείνος μπορούσε να διακρίνει. Και είναι περίεργο που αυτό το ντοκιμαντέρ, που έγινε για εκείνον, δεν θα περάσει από την κριτική ματιά του, από τον έλεγχό του».

Λίγο πριν από το τέλος της ταινίας βλέπουμε τον Ντίνο Κατσουρίδη σ’ ένα τηλεοπτικό κανάλι -στο μοναδικό που μίλησε- να αποχαιρετά τον Θανάση Βέγγο, ένα μήνα πριν φύγει και ο ίδιος από τη ζωή: «Θανάση μην ανησυχείς, έρχομαι κι εγώ. Να τα θυμόμαστε και να γελάμε».

Ολα τα πλάνα τού ντοκιμαντέρ είναι ασπρόμαυρα. Στο φινάλε πέφτουν πέντε-έξι φωτογραφίες, ασπρόμαυρες κι αυτές, που πάνω τους «κυλούν» τα τελευταία λόγια από το βιβλίο του: «Και για να συνοψίσω: μισή ζωή σινεμά, μισή έρωτας. Και τα δυο, έρωτας αξεδιάλυτος για τη ζωή». Η τελευταία κοντινή φωτογραφία γίνεται σιγά σιγά έγχρωμη και πέφτουν οι τίτλοι τέλους μιας ταινίας διάρκειας εξήντα δύο λεπτών.

[email protected]

info: 8.30 μ.μ., Ταινιοθήκη της Ελλάδας, Ιερά Οδός 48 και Μεγ. Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός