Σκορπώντας ένα δισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο, η 30χρονη αδελφή του νέου εμίρη, η «πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο της τέχνης» κατά τον «Economist», ανεβάζει τις τιμές στα ύψη και συγκεντρώνει αριστουργήματα. Από Ρόθκο και Σεζάν μέχρι Μπέικον και Χιρστ

^{[1] [2]}Πού πάνε πια όλα τα έργα μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης; Μα φυσικά στο Κατάρ. Και τι θα τα κάνει; Ουδείς ακόμα γνωρίζει. Μπορεί το πάμπλουτο αυτό μικροσκοπικό κράτος στον Περσικό Κόλπο, που έχει ανατρέψει μέσα σε λίγα χρόνια τα δεδομένα της αγοράς τέχνης, να έχει ήδη αρχίσει την ανέγερση τριών μουσείων με διάσημες υπογραφές (Ζαν Νουβέλ, Ι. Μ. Πέι, Ζαν-Φρανσουά Μποντέν), στηρίζονται όμως όλα σε ντόπια τέχνη και δικούς του καλλιτέχνες. Να περιμένουμε, δηλαδή, κι ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης;

Τα ερωτήματα αυτά, που απασχολούν τα τελευταία χρόνια γκαλερίστες, μουσεία, μεσάζοντες και οίκους δημοπρασίας, συμπυκνώθηκαν χθες σε εκτεταμένο ρεπορτάζ των «New York Times» με τίτλο «Οι πλούσιοι του Κατάρ εξαγοράζουν την εξουσία στον κόσμο της τέχνης».

Η ιστορία ξεκίνησε το 2007, όταν ξαφνικά ο πίνακας του Ρόθκο «White Center» πουλήθηκε 70 εκατ. δολάρια, τη στιγμή που το ακριβότερο μέχρι εκείνη τη στιγμή έργο του Αμερικανού, το «Hommage to Matisse», δεν είχε ξεπεράσει τα 22 εκατ. – και μόλις δυο χρόνια νωρίτερα. Το 2011 ένας πίνακας του Σεζάν από τη σειρά «Χαρτοπαίκτες» έφτασε τα 250 εκατ. δολάρια, μια τιμή τέσσερις φορές πάνω από την υψηλότερη που είχε ποτέ αξιωθεί ο κορυφαίος Γαλλος. Η αγορά τέχνης κρατάει καλά κρυμμένες τις ταυτότητες των αγοραστών. Αυτή τη φορά όμως τέτοια ανήκουστα ποσά είχαν ανάγκη από μια εξήγηση. Και ήταν απλή. Το Κατάρ μπήκε στο παιχνίδι. Σήμερα θεωρείται o πιο σημαντικός αγοραστής έργων τέχνης στον κόσμο όλο.

Μια σύγκριση δείχνει τη διαφορά. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης το 2012 ξόδεψε για αγορές 32 εκατ. δολάρια και το Μετροπόλιταν 39 εκατ. Το Κατάρ, συμφωνα με τους ειδικούς, πρέπει κάθε χρόνο να σκορπίζει σε δημοπρασίες γύρω στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια! Και εκτός από τα παραπάνω δύο αριστούργηματα, έχει συγκεντρώσει έργα των Ντάμιεν Χιρστ, Φράνσις Μπέικον, Ρόι Λιχτενστάιν, Αντι Γουόρχολ, Τζεφ Κουνς και άλλων. Ναι, αλλά πού;

Είναι πια πασίγνωστο ότι πίσω από όλη αυτή τη μανία αγοράς τέχνης βρίσκεται μια γυναίκα, η 30χρονη σεΐχα αλ Μαγιάσα μπιντ Χαμάντ μπιν Καλίφα αλ Τάνι, αδελφή του νέου εμίρη του Κατάρ. Το 2006 ο μπαμπάς της, όταν ήταν ακόμα εμίρης, τη διόρισε πρόεδρο των μουσείων της χώρας (αλλα και του Doha Film Institute) κι αυτή άρχισε να αγοράζει. Για λογαριασμό της χώρας της και της οικογένειάς της. Το 2012 το όνομά της εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λίστα του «Forbes» με τις 100 πιο ισχυρές γυναίκες του πλανήτη. Και πρόσφατα ο «Economist» την ανακήρυξε ως την «πιο ισχυρή γυναίκα στον κόσμο της τέχνης».

Δεν έχει σπουδάσει φυσικά κάτι ανάλογο, αλλά Πολιτικές Επιστήμες και Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Duke της Β. Καρολίνας και στη συνέχεια έκανε, μαζί με τον σύζυγό της, σεΐχης κι αυτός, μεταπτυχιακό στο Κολούμπια. Επέστρεψε στο Κατάρ μιλώντας άπταιστα γαλλικά και αγγλικά και συνδυάζοντας χωρίς κανένα πρόβλημα δυτική και μουσουλμανική συμπεριφορά. Πότε ντύνεται σαν κομψή, αυστηρή επιχειρηματίας, πότε φοράει την παραδοσιακή αραβική αμπάγια, που αφηνει ακάλυπτο μόνο το πρόσωπό της.

Δεν εμφανίζεται ποτέ φυσικά στις δημοπρασίες. Αλλωστε οι περισσότερες αγορές του Κατάρ γίνονται από τους ίδιους τους εκπροσώπους των καλλιτεχνών. Εχει προσλάβει τους καλύτερους ειδικούς επιστήμονες και πρώην κορυφαία στελέχη οίκων, όπως των Κρίστις. Η έγνοια της είναι να μαζεύει τα καλύτερα έργα, χωρίς να σκέφτεται τα χρήματα.

Σε παλιότερη συνέντευξή της στους «New York Times» είχε εξηγήσει τη στροφή του Κατάρ στην αγορά τέχνης ως εξής: «Οι άνθρωποι στη Δύση δεν καταλαβαίνουν τη Μέση Ανατολή. Ερχονται με την εικόνα του Μπιν Λάντεν στο κεφάλι τους.

»Ο πατέρας μου συχνά λέει ότι αν θέλεις να έχεις ειρήνη, πρέπει να σέβεσαι τον πολιτισμό των άλλων. Η δημιουργία θεσμών τέχνης στο Κατάρ θα μπορούσε να λυγίσει τις προκαταλήψεις των Δυτικών για τις μουσουλμανικές κοινωνίες».

Η αγορά παρακολουθεί πάντως με σκεπτικισμό την έφοδο του Κατάρ. «Οταν θα τελειώσουν το πρόγραμμά τους, θα αποσυρθούν και θα αφήσουν ένα κενό που κανένας άλλος δεν θα μπορέσει να καλύψει» λέει στους «NYT» ο Ντάνιελ Νας, ντίλερ στη Νέα Υόρκη με προϋπηρεσία 30 χρόνων στους Σόθμπις.

Τα μεγάλα αμερικανικά μουσεία με τη σειρά τους είναι λογικό να δυσανασχετούν βλέποντας έργα που διεκδικούσαν να «την κάνουν» για τη Μέση Ανατολη. Κι ας δηλώνει στους «ΝΥΤ» o Γκλεν Ντ. Λόουρι, διευθυντής του ΜοΜΑ, «αν ο Ρόθ- κο, ο Ντε Κούνινγκ και ο Κλάιν καταλήγουν στη Μόσχα, στο Κατάρ και στη Σανγκάη, δεν είναι και τόσο κακό – είναι ένδειξη της σημασίας του αμερικανικού πολιτισμού».

Επιμ.: Β. Γεωργ.