Η ενδιαφέρουσα πρόταση της υψιφώνου Λένιας Ζαφειροπούλου και της ηθοποιού/σκηνοθέτριας Λένας Κιτσοπούλου παραήταν φανερό ότι κινήθηκε στη σκιά της «Επιστροφής του Οδυσσέα», που είχε παρουσιάσει πέρσι η Σαουμπίνε. Το πρωτογενές υλικό της όμως αποδείχτηκε καταστροφικά ατίθασο. Η μουσική του Μασό και η αναφορά στον Κλάιστ αρνήθηκαν να συναντηθούν έστω σε γόνιμη αντίθεση με το πολυχρησιμοποιημένο τηλεοπτικό κιτς. Καμιά φορά και οι καλύτερες ιδέες τσακίζονται στα βράχια

Του Γιάννη Σβώλου

^[1]Οταν, προ ετών, η ανάθεση της καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Φεστιβάλ Αθηνών στον Γιώργο Λούκο επέβαλε ένα λυτρωτικά εξυγιαντικό «restart» στην πορεία του ψυχορραγούντος ανυπόληπτου θεσμού, όλοι είχαν αντιληφθεί ότι -επιτέλους!- θα άνοιγε ένα παράθυρο προς τα όσα σημαντικά και σύγχρονα συνέβαιναν στην Ευρώπη. Ενα παράθυρο-δίαυλος όθεν θα εισέρρεαν ιδέες, προτάσεις και παραστάσεις, που θα έσπαγαν τα εγχώρια καλλιτεχνικά μονοπώλια, θα πρόσφεραν ευκαιρίες και εμπειρίες ανάκτησης χαμένου χρόνου, θα αντέστρεφαν την παραδοσιακή, εκ του πονηρού εσωστρέφεια της θερινής πολιτιστικής ζωής.

^[2]Εκτοτε, παρ’ ότι όλα δεν κύλησαν ­ –ειδικά στη μουσική– με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, η νέα κατάσταση λειτούργησε ασυζητητί θετικά συνεισφέροντας πλουσιότατο… downloading ζωντανών «παραδειγμάτων». Μοιραία και αναμενόμενα κάποιων τα γονίδια πέρασαν στην εγχώρια δράση· έστω κι αν στους καρπούς της συνάντησης τα χαρακτηριστικά των γονιών συνυπάρχουν άχαρα….

Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόταση «Ludus Lucta Illusio», «Ο Θεός κάνει παιχνίδι», που πρότειναν η υψίφωνος Λένια Ζαφειροπούλου και η ηθοποιός/σκηνοθέτρια Λένα Κιτσοπούλου, έσυρε τεχνηέντως στο παιχνίδι της συγκίνησης και των διεγέρσεων έναν ολόκληρο κόσμο επίτηδες αντιθετικών και ετερόκλητων συμφραζομένων. Ταυτόχρονα παραήταν φανερή και κυρίαρχη η εντύπωση ότι κινήθηκε στη σκιά τού γερά ριζωμένου σε βαθιά παράδοση παραδείγματος της «Επιστροφής του Οδυσσέα», που είχε παρουσιάσει πέρσι η βερολινέζικη Σαουμπίνε σε σκηνοθεσία Νταβίντ Μάρτον στο Φεστιβάλ Αθηνών* (23/7/2012): συγγενείς αντιπαραθέσεις παλιάς μουσικής και αρχαίας λογοτεχνικής παράδοσης προς «σύγχρονες» δράσεις, όμοια μεταμοντέρνο στίγμα, ίδια στρατηγική απομάγευσης και βάναυσα αποεξιδανικευτικής γείωσης.

Ομως οι μεταμοντέρνες ιδέες, των οποίων η σκηνική υλοποίηση επιλέγει να στηριχτεί σε χορογράφηση συμφραζομένων και συνειρμικών έλξεων, κινούνται σε πολύ αβέβαιο έδαφος. Γοητευμένη από το έντονα γερμανικό υλικό του κεντροευρωπαϊκού Μεσαίωνα και των δυνητικών συσχετισμών του προς το σήμερα, η Ζαφειροπούλου συνδύασε τραγούδια του Γκιγιόμ ντε Μασό (14ος αι.) και αναφορές στον Κλάιστ (19ος αι.). Σε συνεργασία με την Κιτσοπούλου και τους ηθοποιούς Γιάννη Κότσιφα και Ιωάννα Μαυρέα έστησαν μια μακροσκελή αφήγηση, ο ειρμός της οποίας περνούσε άλλοτε από τον απόμακρο αρχαϊκό κόσμο των τραγουδιών του Μασό και άλλοτε –δηλαδή την περισσότερη ώρα– από μια άναρχα και σκόπιμα αποεξιδανικευτική ακολουθία σκηνών καρικατούρας που συνδύαζαν επίμονα και ακραία το βίαιο, γελοίο, κοινότοπο, ευτελές, χυδαίο.

Η παράσταση ξεκίνησε υποτίθεται ξαφνιαστικά, με μια σκηνή παρατεταμένης συνουσίας, γελοιογραφική παρωδία φτηνής πορνοταινίας γεμάτη πικάντικες στιχομυθίες, η οποία συντελέστηκε σχεδόν σε επαφή με τις πρώτες σειρές θεατών. Ακολούθησαν αναρίθμητες αντίστοιχες σκηνές μέσα από τις οποίες παρακολουθήσαμε μια άγρια μεσαιωνική ιστορία λαγνείας, αγάπης και δυναστικής προδοσίας, περνώντας αλλεπάλληλα από γκροτέσκα επεισόδια ψυχολογικής καρικατούρας και εμβόλιμες αναφορές σε σύγχρονες αγοραίες καταστάσεις. Τίμιοι, αψεγάδιαστοι μουσικοί συνοδοί –και περιστασιακοί ενεργοί μέτοχοι– στάθηκαν οι μουσικοί του συνόλου «Ex Silentio», υποστηριγμένοι όπως και οι ηθοποιοί/μονωδοί με εξαίρετη ηχητική ενίσχυση: η μεσόφωνος Θεοδώρα Μπάκα, ο φλαουτίστας Δημήτρης Κούντουρας και ο Τομπίας Σλιρφ, εξαίρετος τραγουδιστής αλλά και σολίστας στο οργανέτο και τη βιόλα ντα ρόδα (χούρντι-γκούρντι).

Δίχως να λείπουν κάποια δυνατά στιγμιότυπα, που έσυραν σε άγρια σύγκλιση μεσαιωνικά στερεότυπα και σύγχρονες ψυχολογικές παραστάσεις, το κύριο πρόβλημα αυτής της δουλειάς ήταν ότι το πρωτογενές υλικό αποδείχτηκε καταστροφικά ατίθασο. Αβοήθητες από εγχώριες γειώσεις, η μουσική του Μασό και η αναφορά στον Κλάιστ αρνήθηκαν να συναντηθούν έστω σε γόνιμη αντί-θεση με το πολυχρησιμοποιημένο τηλεοπτικό κιτς, τη γηπεδική ρητορική του Διακογιάννη, το φτηνό μανιφέστο/διαμαρτυρία του ομοφυλόφιλου νοσοκόμου, τη «βρόμικη», αηδιαστική σαρκικότητα, τα γκαγκ τού άμετρα σπαρακτικού, υποκριτικού θρήνου με… υπέρτιτλους. Αντί για κατάδειξη του επιβιώνοντος Μεσαίωνα μέσα στο παρόν, το αποτέλεσμα παρέπαιε μεταξύ άτεχνου αντίγραφου και ξενερωτικά χυδαίας καρικατούρας σαν αυτές που, προ δεκαετιών, πρόσφερε ο αμίμητος Χάρρυ Κλυνν. Καμιά φορά και οι καλύτερες ιδέες τσακίζονται στα βράχια. Τουλάχιστον απομένει η χαρά του ταξιδιού…

*Βλέπε κριτική για την «Επιστροφή του Οδυσσέα» στο link: http://www.classicalmusic.gr/?p=1466