Του Τάσου Τσακίρογλου

«Παραιτείται κανείς από μια σταθερή πηγή εσόδων για να εισπράξει σήμερα λίγα χρήματα; Πότε κάνει κάτι τέτοιο μια κυβέρνηση; Μόνον όταν και η ίδια δεν πιστεύει πλέον ότι θα επιζήσει για πολύ». Με τα λόγια αυτά περιγράφει την πολιτική ιδιωτικοποιήσεων της κυβέρνησης με αφορμή τη ΔΕΠΑ ο Αμερικανός οικονομολόγος, Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, δίνοντας το στίγμα ενός μηχανισμού απομείωσης του δημόσιου πλούτου.

Η τακτική αυτή υιοθετείται είτε από ένα πολιτικό προσωπικό που γνωρίζει πλέον ότι είναι απολύτως αναλώσιμο και προσωρινό (Σαμαράς, Βενιζέλος) είτε από «τεχνοκράτες ειδικών αποστολών» (Παπαδήμος, Μόντι κ.ά.), οι οποίοι επεμβαίνουν εκεί και όταν οι πολιτικοί καριέρας έχουν μπλοκαριστεί από τη λογική του πολιτικού κόστους ή την αδυναμία λόγω υπερβολικού ελλείμματος αξιοπιστίας ή και τα δύο μαζί.

Το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων, το οποίο ήρθε στην επικαιρότητα με την πώληση του ΔΕΣΦΑ στους Αζέρους, καταλαμβάνει κεντρική θέση στη νεοφιλελεύθερη ατζέντα, καθώς αφορά αυτό που στη διεθνή συζήτηση ονομάζεται «δημόσια αγαθά» (common goods), δηλαδή προϊόντα και υπηρεσίες που θεωρούνται ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση και αναπαραγωγή της κοινωνικής ζωής και στα οποία πρέπει να έχουν (δωρεάν ή εν πάση περιπτώσει φθηνή) πρόσβαση ακόμα και τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας.

Οι ιδιωτικοποιήσεις σε συνδυασμό με την «εσωτερική υποτίμηση» (μειώσεις μισθών και συντάξεων, απορρύθμιση αγοράς εργασίας κ.λπ.) αποτελούν την αιχμή του δόρατος για τη «συσσώρευση μέσω της αφαίρεσης πόρων και δικαιωμάτων» (Ντ. Χάρβεϊ) και οδηγούν σε ένα είδος «γυμνής ζωής» (Τζ. Αγκάμπεν).

Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Οτι οι άνθρωποι πρέπει να πληρώνουν για ό,τι παλιότερα απολάμβαναν δωρεάν, με αποτέλεσμα η ζωή τους να γίνεται περισσότερο στερημένη και οι ίδιοι «λιγότερο άνθρωποι», με την έννοια του αριθμού των αναγκών που μπορούν να ικανοποιήσουν και της μειωμένης πρόσβασης στα δημόσια αγαθά: νερό, ηλεκτρισμός, φυσικό αέριο, συγκοινωνίες, μεταφορές κ.λπ.

Οι «ανθρωποθυσίες» αυτές θεωρούνται από τη λογιστική-τεχνοκρατική προσέγγιση «παράπλευρες απώλειες» και αντιμετωπίζονται ως στατιστικά στοιχεία που, μαζί με τους κοινωνιολογικούς νεολογισμούς (νεόπτωχοι, αποκλεισμός, περιθωριοποίηση, ζήτημα στέγης, ανασφάλιστοι κ.λπ.) αποκρύπτουν το ταξικό περιεχόμενο της συγκεκριμένης πολιτικής. Μιας πολιτικής που για την εγχώρια ελίτ περιορίζεται στην «αποπληρωμή του χρέους», στόχος που αποκτά μεταφυσικό περιεχόμενο και ηθικό χαρακτήρα, αφού σκοπίμως συγχέεται με την έννοια της «εντιμότητας» για να συσκοτίσει θέματα όπως το πώς και από ποιους δημιουργήθηκε το χρέος και, κυρίως, πώς κατανέμονται τα βάρη της «αποπληρωμής».

Στο «ηθικό» αυτό καθήκον θυσιάζονται άνθρωποι, φυσικό περιβάλλον και κοινωνικά αγαθά και, παράλληλα, υποθηκεύεται το μέλλον στο παρόν. Ενα παρόν που αποτελεί τη μόνη χρονική διάσταση που υπολογίζουν και μετρούν (πάλι η λογιστική) οι εκπρόσωποι ενός γερασμένου συστήματος που αφήνει πίσω του μόνο στάχτες και κοινωνικά ερείπια, όπως αυτά που εικονοποίησε ο Πολ Κλέε στον πίνακά του Angelus Novus και περιέγραψε ο Βάλτερ Μπέντζαμιν στην ένατη θέση για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας.