Του Τάσου Τσακίρογλου

«Πάντες ανθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει» διαβεβαίωνε ο Αριστοτέλης στα «Μεταφυσικά» του, αναφερόμενος στη φυσική τάση των ανθρώπων προς τη γνώση, την οποία αναζητούν θέτοντας ερωτήματα για τον εαυτό τους και τον κόσμο που τους περιβάλλει.

Η μέχρι σήμερα αντιφατική πορεία της Ιστορίας μέσω επιτυχιών, πισωγυρισμάτων, ασυνεχειών και ρήξεων επιβεβαίωσε τη ρήση αυτή, οδηγώντας διαμέσου της ορθολογικής σκέψης, αλλά και του αντίποδά της, της μεταφυσικής, σε πολύπλοκες κοινωνικές δομές με τον άνθρωπο δημιουργό αλλά και πειραματόζωο ταυτόχρονα.

Το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας που διεξάγεται αυτές τις μέρες (πρώτη φορά) στην Αθήνα θέτει εκ των πραγμάτων σειρά ερωτημάτων για τον ρόλο όχι μόνο της ίδιας της Φιλοσοφίας, αλλά και του συνόλου των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών και σπουδών.

Στη δίνη τής πλέον σύνθετης και διαβρωτικής κρίσης που έχει γνωρίσει η ελληνική κοινωνία, η εκκωφαντική απουσία της Φιλοσοφίας και των λειτουργών της, όπως και της πλειονότητας του λεγόμενου πνευματικού κόσμου, είναι η πλέον πειστική απόδειξη της ακαδημαϊκής της περιχαράκωσης και των στρεβλώσεων τις οποίες έχει υποστεί από ένα σύστημα που ομνύει στον πραγματισμό, στον ωφελιμισμό και εν τέλει στον κυνισμό.

Ενα σύστημα δομημένο πάνω στην παραχάραξη της πραγματικότητας που προκαλεί η κοινωνική αλλοτρίωση, με βασικό εργαλείο τον «επικοινωνιακό θόρυβο» των ΜΜΕ και του θεάματος.

Η Φιλοσοφία (όπως και η Κοινωνιολογία, η Ψυχολογία, η Πολιτική Επιστήμη, η Οικονομία κ.λπ.), μέσα από μια μακρά πορεία προσαρμογής στις ανάγκες αναπαραγωγής ενός προσοδοφόρου κατά τ’ άλλα μοντέλου έρευνας και διδασκαλίας, και υιοθετώντας τον εργαλειακό λόγο, μετατράπηκε σε μια επιστήμη per se, δηλαδή σε μιαν αυτιστική επιστήμη. Δεν είναι τυχαίο που το κοινωνικό στερεότυπο του φιλοσόφου δεν είναι άλλο απ’ αυτό του «αλαφροΐσκιωτου», ο οποίος ζει στον κόσμο του. Ενα στερεότυπο που ανταποκρίνεται περισσότερο στη φιγούρα του αναχωρητή και λιγότερο σ’ εκείνη του μαχητικού διανοούμενου που θέτει ερωτήματα για λογαριασμό της κοινωνίας και, ως εκ τούτου, βρίσκεται καταστατικά «απέναντι» στην εξουσία. Οπως δεν είναι τυχαίο ότι ο μέσος Ελληνας είναι ένας δυνάμει καφενειακός λαχανοφιλόσοφος.

Η φιλοσοφική λυδία λίθος, αυτή της ενότητας θεωρίας και πράξης ή της ένωσης της κεφαλής με το σώμα (της Φιλοσοφίας με το Κοινωνικό Κίνημα), συνεχίζει να αποτελεί το Αγιο Δισκοπότηρο σε μια εποχή που έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη τη σύνθεση ερωτημάτων που θα κατατείνουν στην ανάδειξη της «γυμνής πραγματικότητας». Που θα συμβάλλουν στην αναζήτηση της ουτοπίας που λέγεται ανθρώπινη χειραφέτηση και στην κατάκτησης της συλλογικής (και άρα και της ατομικής) αυτονομίας και όχι μιας ψευδεπίγραφης «αυτοπραγμάτωσης» που επιτυγχάνεται μέσω της κατανάλωσης εμπορικών προϊόντων και τρόπων ζωής.

Η επιλογή μεταξύ συγκεκριμένων δυνατοτήτων που ανοίγονται σαν βεντάλια μπροστά μας, ατομικά ή συλλογικά, προϋποθέτει την αφύπνιση της κριτικής σκέψης, η οποία με τη σειρά της είναι αποτέλεσμα μακράς εκπαίδευσης σε μια οδυνηρή μάχη με τον κομφορμισμό, τα στερεότυπα και τους πνευματικούς συρμούς.

Με δυο λόγια, μια μάχη ενάντια στην αγελαία σκέψη και συμπεριφορά, η οποία έχει ως έπαθλο την ανθρώπινη ιδιοσυστασία μας και την ατομικότητά μας.