Ζωντανός θρύλος στη Λατινική Αμερική, ηγέτης της επανάστασης των φτωχών αγροτών και αρχηγός αντάρτικου στρατού, ο Εμιλιάνο Ζαπάτα Σαλαζάρ γεννιέται σαν σήμερα στα 1879 στο χωριό Ανενκουίλκο του λατιφούντιου Μορέλος στο Μεξικό. Εχει εμπνεύσει συνθέτες, ζωγράφους, σκηνοθέτες, ποιητές, πεζογράφους και κάθε λογής καλλιτέχνες. Εκατοντάδες ιστορικοί καταγίνονται με τον βίο και την πολιτεία του. Το στίγμα του παραμένει ανεξίτηλο σχεδόν εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του. Μόνο τυχαίο δεν είναι το ότι οι εξεγερμένοι Ινδιάνοι της επαρχίας Τσιάπας αρέσκονται να χαρακτηρίζουν εαυτούς Ζαπατίστας.

Αφηγείται ο Κάρλος Φουέντες ότι, διασχίζοντας κάποτε την κοιλάδα Μορέλος, σταμάτησε σ’ ένα χωριουδάκι ξεχασμένο από τους χάρτες και την οδική σήμανση. Ρωτώντας κάποιον εν ώρα σιέστας πώς λέγεται το χωριό, πήρε την αποστομωτική απάντηση: «Γκαρντούνιο, σε καιρό ειρήνης. Ζαπάτα, σε καιρό πολέμου». Ευτυχώς ή δυστυχώς οι χαλεποί καιροί που διανύουμε ευνοούν τη μετονομασία των τόπων, γι’ αυτό δεν βλάπτει η αναφορά στον Μεξικανό επαναστάτη.

Πάντως η επίσημη Ιστορία τον θεωρεί κάτι ανάμεσα σε συμπαθή αγροίκο και ευγενή ληστή, έναν γραφικό τύπο δηλαδή, γενναίο και έντιμο πολεμιστή κατά γενική ομολογία, που ελάχιστα κατορθώνει να επηρεάσει την ταραγμένη εποχή στην οποία δρα. Είναι καλλιεργημένος αλλά όχι παρα-μορφωμένος. Το περί δικαίου αίσθημα που διαθέτει τον κάνει να αντιτίθεται στους ιδιοκτήτες των τεράστιων εκτάσεων γης (χασιέντας)· κάτι σαν τα τσιφλίκια των Βαλκανίων.

Αποτέλεσμα η φυλάκισή του στα 18 του. Στα 1909 εκλέγεται στην περιοχή του επικεφαλής των επιτροπών περιφρούρησης της γης των μικροκληρούχων, την οποία έχουν καταπατήσει λόγω χρεών οι μεγαλοτσιφλικάδες. Τον Νοέμβριο του 1910 προσχωρεί στην αγροτική εξέγερση υπό τον Φρανσίσκο Μαδέρο, κύριο αντίπαλο του κυβερνήτη Πορφίριο Ντίαζ. Ο Μαδέρο καταφέρνει να επιβληθεί, παρεκκλίνει όμως από τις αρχές της επανάστασης αρνούμενος να προχωρήσει σε αναδιανομή της γης.

Τότε ο Ζαπάτα, με την αρωγή του αναρχικού δασκάλου Οτίλιο Μοντάνιο Σάντσες, καταρτίζει το πρόγραμμα Αγιάλα, που προβλέπει δήμευση των χασιέντας, επιστροφή των κατασχεθέντων κτημάτων στους φτωχούς αγρότες, συντάξεις στις χήρες και τα ορφανά και παρόμοια που τρελαίνουν τις τρόικες. Οργανώνει επίσης κομμούνες με γεωργικούς συνεταιρισμούς, αυτοδιαχειριζόμενα εργοστάσια ζαχαροκάλαμου –κάτι σαν κι εμάς εδώ στην «Εφ.Συν.» πά' να πει-, κοινοτικά σχολεία, νοσοκομεία και δημοκρατικούς θεσμούς αυτοδιοίκησης.

Αναδεικνύεται σε υποδειγματικό παρτιζάνο ηγέτη. Η τακτική υποχώρησης και αναδίπλωσης που εφαρμόζει αντιγράφεται αργότερα από τον Μάο, τα κινήματα της νότιας Αμερικής, τους Βιετκόνγκ αλλά και τον Αρη, με τον οποίο τον συνδέει κοινή μοίρα: η ζωή και των δυο τερματίζεται σε ηλικία 40 χρόνων σε ενέδρα. Τι με έπιασε και γράφω για τον Εμιλιάνο; Ισως να φταίει ο καυτός ήλιος που γεμίζει σήμερα τον χάρτη και αύριο θα συνοδεύεται από αμυδρά σύννεφα στα βόρεια. Ισως το σύνθημά του «Γη και ελευθερία», που γίνεται επίκαιρο όσο ποτέ.

Μετέωρος [email protected]