→Κάτω από την οικονομική κρίση αποσιωπούμε την αλλαγή του τρόπου που ζούμε

Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*

Η λέξη «κρίση» τα τελευταία τρία χρόνια έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Ο,τι κι εάν συζητάμε σε δημόσιο και ιδιωτικό βίο, συνοδεύεται από τη λέξη κρίση, εννοώντας κυρίως την οικονομική, την κρίση των αριθμών, των στατιστικών, των ελλειμμάτων. Μια χώρα ολόκληρη έχει βυθιστεί σε ένα τέλμα με τον κίνδυνο να αργήσει πολύ να βγει από αυτό. Μπορεί τα οικονομικά μεγέθη να έχουν αλλάξει, οι μισθοί, οι συντάξεις να έχουν περικοπεί, η ανεργία να έχει αυξηθεί κατακόρυφα, ιδίως σε νεαρές και ακμάζουσες ηλικίες, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η κοινωνία μας δοκιμάζεται μόνο από την οικονομική κρίση.

Το αβγό έκανε την κότα ή η κότα έκανε το αβγό; Σε μια συζήτηση όπου αρχίζουμε να αναζητούμε ενόχους, το ένα οδηγεί στο άλλο και το τρίτο στο πρώτο. Τα κοινωνικά, ανθρώπινα προβλήματα που υπάρχουν δημιουργήθηκαν λόγω της κρίσης ή λόγω της κρίσης αυτά διογκώθηκαν ενώ πάντα υπήρχαν; Τα δελτία ειδήσεων, οι κυβερνήσεις, τα ΜΜΕ σπάνια μπορούν να αποτυπώσουν με στατιστικά στοιχεία τις κρίσεις που φλέγονται σε διάφορα πεδία, εκτός του οικονομικού. Τη στιγμή που μπορούν με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες να αποτυπώσουν δείκτες, πίνακες, στατιστικά και αριθμούς. Οι επιστήμες, η κοινωνιολογία, η ψυχολογία, η ανθρωπολογία και σε βάθος χρόνου η ιστορία, μπορούν να μελετήσουν διάφορες όψεις αυτού που ζούμε σήμερα. Οχι όμως τη στιγμή που συμβαίνει και όχι με απόλυτη ακρίβεια.

Γιατί πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις για την κρίση στις σχέσεις; Στον γάμο; Στα διάφορα είδη γάμου; Στις σχέσεις μεταξύ οικογενειών; Για την υπαρξιακή κρίση; Για τον έρωτα και πώς αυτός αλλάζει… Για τις δυσκολίες στην ανατροφή των παιδιών. Για τα όνειρα που διαψεύστηκαν. Για την ανεργία και τα ζητήματα ταυτότητας που αυτή ανακινεί. Για τον τρόπο που αλλάζουν καθημερινά οι ισορροπίες ανάμεσα στα φύλα. Για την οπισθοδρόμηση μιας ολόκληρης κοινωνίας και την υπαναχώρηση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία αυτή. Για τα σχολεία. Για την ποιότητα της εκπαίδευσης. Για την εκπαίδευση που θέλουμε να έχουμε αλλά κανείς δεν τολμά να συζητήσει. Για τους αυριανούς πολίτες και πώς αυτοί θα γαλουχηθούν. Για τις όψεις του σύγχρονου πολιτισμού. Για τη λογική και την ευαισθησία. Για τη μοναξιά. Για την απόγνωση.

Η οικονομική κρίση, ως κρίση αριθμών, πολλές φορές χρησιμοποιείται για να καλύψει ζητήματα που μπορεί να καίνε περισσότερο την ανθρώπινη ύπαρξη. Κάτω από την ατζέντα της οικονομίας αποσιωπούμε την αλλαγή του τρόπου που σκεφτόμαστε ή του τρόπου που ζούμε. Του τρόπου που καλούμαστε να ανακαλύψουμε χωρίς ποτέ κανείς να μας προετοίμασε για αυτό που θα ερχόταν. Μέσα στη ρευστότητα, οι ανθρώπινες σχέσεις φαίνεται εξ όψεως να παραμένουν ίδιες, τίποτα όμως δεν είναι πια το ίδιο. Κάποιοι τρομοκρατημένοι κρύβονται από την πραγματική ζωή προσποιούμενοι ότι ζούνε. Κάποιοι σήμερα εισπράττουν τον λογαριασμό των λανθασμένων επιλογών τους. Αλλοι ασφυκτιούν στις ζωές τους και δεν τολμούν να υπερβούν εαυτόν εξαιτίας της οικονομικής ρευστότητας. Συντονίζουν το μέλλον τους με τις επισκέψεις της τρόικας. Για να πάρουν παράταση ή συγχωροχάρτι ή να βυθιστούν περισσότερο μέσα στη στασιμότητα και την ανασφάλεια. Λες και το πιο σημαντικό για την ψυχή τους είναι το ευρώ ή η δραχμή.

Η οικονομία είναι από τα πιο σημαντικά μεγέθη μιας χώρας. Δεν είναι όμως το σημαντικότερο και σίγουρα δεν είναι αυτό που θα πρέπει να καθορίζει τις επιλογές των ανθρώπων. Η ελευθερία των επιλογών πρέπει να εναπόκειται στα ψυχικά αποθέματα και όχι στα διαγγέλματα του δελτίου των οκτώ. Αλλωστε, υπάρχει οικονομία εσωτερικευμένη και στην ψυχική ζωή των ανθρώπων. Η οικονομία των συναισθημάτων, της ψυχικής επένδυσης, της κάθεξης, της παλινδρόμησης, της ενέργειας που διακινεί τις ψυχές και διακινείται από τις ορμές, τα πάθη, τις επιθυμίες, τη λογική και το υπερεγώ. Αυτή η εσωτερική οικονομία δεν έχει Σόιμπλε, ΔΝΤ και τρόικα. Δεν γνωρίζει Στουρνάρα και κυβερνήσεις συνεργασίας. Το εάν όμως είναι προς κατάρρευση ή ευημερεί, εάν γνωρίζει μέρες στασιμότητας ή ανάπτυξης, εάν υπάρχει φιλελευθερισμός ή απολυταρχισμός, αφορά την ανθρώπινη συνείδηση που διαμορφώνει και διαμορφώνεται άσχετα από την άλλη κρίση, την οικονομική. Και που διαγράφει μια πορεία εσωτερική αλλά και εξωτερική, σημαντική να αναζητηθεί, να συζητηθεί, να τεθεί επιτέλους στο επίκεντρο των αναλύσεων και των εξελίξεων. Να πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από την τσέπη μας. Και να δούμε ξεκάθαρα τι σόι άνθρωποι είμαστε που αδυνατούμε να σηκώσουμε το βάρος της δικής μας ζωής. Εάν σκεφτούμε με οικονομικούς όρους βιωσιμότητας όλες τις άλλες κρίσεις της ζωής μας, ίσως η χρηματοοικονομική κρίση μάς φανεί παιχνιδάκι στην επίλυσή της.

[email protected]

* Ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια