Η επιμελήτρια Λίνα Τσίκουτα βυθίστηκε, κυριολεκτικά, στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης και ανέσυρε εντελώς άγνωστα, αλλά σημαντικά έργα με γυναικείες υπογραφές, μερικές γνωστές, οι περισσότερες άγνωστες. Μεγάλη προσφορά στο φιλότεχνο κοινό, που μακάρι να είχαμε τη δυνατότητα να τη δούμε και στην Αθήνα

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

^[1]Εξαιρετικά έργα που δεν φαντάζεσαι ότι τα έφτιαξαν Ελληνίδες καλλιτέχνιδες, όχι γιατί δεν έχουμε άξιες, αντιθέτως, αλλά γιατί παραμένουν άγνωστες στο πλατύ κοινό και συχνά στους ειδικούς της τέχνης, παρουσιάζονται στην έκθεση «Γυναικεία δημιουργία – από τα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης» στη Σίφνο, στο Παλιό Σχολείο του Κάστρου. Πολλά από αυτά είναι πρωτοποριακά, έργα που ξαφνιάζουν για τα νεωτεριστικά στοιχεία και τον δυναμισμό της έκφρασης. Ολα καταγράφουν την προσωπική ματιά των γυναικών, οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικές γενιές, από τον Μεσοπόλεμο έως τις ημέρες μας.

^[2]Πρόκειται για ένα μικρό δείγμα Ελληνίδων δημιουργών από τα άδυτα των συλλογών του μουσείου και όχι μια συνολική εικόνα της γυναικείας δημιουργίας στην Ελλάδα. Η επιμελήτρια της έκθεσης Λίνα Τσίκουτα πραγματοποίησε μακροχρόνια έρευνα στις συλλογές μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης. Τα αποτελέσματα της δουλειάς της παρουσιάζονται στην έκθεση που εγκαινιάστηκε το Σάββατο στην Πινακοθήκη της Σίφνου. Συστήνει στο κοινό 22 καλλιτέχνιδες και 24 έργα τους, από ένα σύνολο 140 γυναικών, οι περισσότερες άγνωστες στο πλατύ κοινό.

^[3]«Η πρωτοτυπία είναι ότι η θεματολογία της έκθεσης είναι καινούργια για εμάς. Είχα τρεις δεσμεύσεις, να είναι γυναίκες, τα έργα να είναι άγνωστα και να παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό και οι καλλιτέχνιδες να είναι σύγχρονες», μας λέει η Λίνα Τσίκουτα. «Στην έκθεση συνυπάρχουν διαφορετικές τάσεις έργων και γυναικών καλλιτεχνών. Ορισμένες είναι επώνυμες και καταξιωμένες με σημαντική εκθεσιακή δραστηριότητα κι άλλες λιγότερο γνωστές ή και παντελώς άγνωστες, με άξονα το ενδιαφέρον, την ποιότητα και την πολυμορφία τους. Η μικρή αυτή έκθεση δεν παρουσιάζει το έργο της σύγχρονης ελληνικής γυναικείας δημιουργίας. Τότε θα ήταν ελλιπής. Ωστόσο, πρωτοτυπεί αγγίζοντας για πρώτη φορά το θέμα μέσα από άγνωστα έργα των συλλογών μας. Δεν σας κρύβω ότι η έκθεση “elles@centrepompidou – Γυναίκες καλλιτέχνιδες μέσα στη συλλογή του Εθνικού Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης, Κέντρο Βιομηχανικής δημιουργίας”, που είδα στο Μπομπούρ, με επηρέασε γι' αυτή τη διοργάνωση» καταλήγει η επιμελήτρια.

Στην ερώτηση μας γιατί πολλές από αυτές τις καλλιτέχνιδες παραμένουν άγνωστες η Λίνα Τσίκουτα μας καλεί να αναλογιστούμε λίγο τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών. Οπως, για παράδειγμα, ότι οι γυναίκες μέχρι τον 19ο αιώνα δεν είχαν καν το δικαίωμα να φοιτήσουν στη Σχολή Καλών Τεχνών -ακόμα και η μαθητεία αφορούσε μόνον ορισμένες από εύπορες οικογένειες, απαλλαγμένες από ταμπού και προκαταλήψεις. «Ακόμα και τις επόμενες δεκαετίες οι συλλέκτες συνειδητά δεν αγόραζαν έργα γυναικών, σκεπτόμενοι ότι κάποια στιγμή θα στραφούν στην οικογένεια και θα αφήσουν την τέχνη. Σίγουρα, οι συνθήκες, οι συγκυρίες και οι συμβάσεις διαφοροποιούσαν στο παρελθόν και σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με τις επιλογές, εξακολουθούν να διαφοροποιούν τις προσφερόμενες δυνατότητες στους άντρες και στις γυναίκες καλλιτέχνες. Αν κι έχουμε δείξει πολλές γυναίκες από τα αποκτήματά μας, μόλις το 2003 ανακάλυψα τη Νανά Ησαΐα (1934 – 2003) όταν κατέγραψα το κληροδότημά της. Ξαφνιάστηκα καθώς είδα έργα με επιδράσεις από τον κονστρουκτιβισμό και την op art».

-Οι παλαιότερες καλλιτέχνιδες που παρουσιάζονται είναι δύο γλύπτριες, με προσφορά και μεγάλη αντιπροσώπευση στις συλλογές της Πινακοθήκης, η Μπέλλα Ραφτοπούλου (1902-1992) και η Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη (1911-1995).

-Οι περισσότερες ανήκουν κυρίως στις γενιές του 1950-1960, όπως οι: Ντιάνα Αντωνακάτου (1922-2011), Ειρήνη Απέργη (1921-1994), Ιωάννα Ασμάνη (1929), Μαρία Ράμφου (1929-1986), Τίτα Κριεζή (1930), Ευδοξία Ψυρροπούλου-Καράγιαννη (1931).

-Στην επόμενη γενιά του 1970 ανήκει ο μεγαλύτερος αριθμός καλλιτέχνιδων, όπως οι: Νανά Ησαΐα (1934-2003), Χαρίκλεια Μυταρά (1935), Υβόννη Συρμοπούλου (1936), Ελεωνόρα Αρχελάου (1937), Χριστίνα Ζερβού (1937-1988), Φρειδερίκη Δουβή (1938), Χαρά Τζάννη-Γκίνερουπ (1938), Σοφία Βάρη (1940), Αναστασία Γιαννίση (1940-1990), και οι νεότερες Λήδα Παπακωνσταντίνου (1945) και Μαριάννα Στραπατσάκη (1947).

-Από τη νεότερη γενιά του 1980 και 1990 υπάρχουν έργα των: Ειρήνης Ηλιοπούλου (1950), Ρηνιώς Κυριαζίδη-Μουρέλου (1952), και Κατερίνας Μαρούδα (1958).

Τα έργα περιλαμβάνουν ζωγραφική σε μουσαμά, σε χαρτί, σε ξύλο, σε αλουμίνιο, σε πλεξιγκλάς, γλυπτική σε πέτρα, σε σίδερο, μικτές τεχνικές, ανάγλυφα με ύφασμα, με γύψο και γαρμπίλι. Τα θέματα ποικίλλουν -κλασικά τοπία υπαίθρου ή αστικού περιβάλλοντος, εσωτερικά, νεκρές φύσεις, πορτρέτα, γυναικεία γυμνά, ομαδικές προσωπογραφίες, αφηρημένες συνθέσεις, αφαιρετικές αναπτύξεις, γεωμετρικά σχήματα.

Για πέμπτη χρονιά η Εθνική Πινακοθήκη συνεργάζεται με τον Δήμο Σίφνου κι όπως τα προηγούμενα καλοκαίρια βάζει την εικαστική δράση καταμεσής του καλοκαιριού στην καρδιά του νησιού. Πάντα με την αυθόρμητη προσφορά και το ενδιαφέρον της Ολγας Καρατζά.

[email protected]

………………………………………………………………………………………………………

INFO: «Γυναικεία δημιουργία – από τα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης», Παλιό Σχολείο Κάστρου, Σίφνος. Διάρκεια έως 24 Σεπτεμβρίου. Τηλ. 2284-360328 και 22840-33030.