^[1]Με ορμητήριο τη Νέα Υόρκη κατέκτησε τον κόσμο δημιουργώντας μινιμαλιστικά έργα μεγάλης κλίμακας, στα οποία κυριαρχούσε η φωτεινή ενέργεια. Σεμνός και διακριτικός, συχνά ερχόταν και έδειχνε τη δουλειά του στην Ελλάδα. Στον σταθμό του μετρό «Αμπελόκηποι» τα φωτογλυπτά του θα συνεχίζουν να οδηγούν και να κινητοποιούν, όπως ήθελε, τους επιβάτες

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Ο Στίβεν Αντωνάκος καθιερώθηκε διεθνώς ως Αμερικάνος καλλιτέχνης. Με καταγωγή από το ορεινό χωριό Αγιος Νικόλαος της Λακωνίας μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη με την οικογένειά του σε ηλικία τεσσάρων ετών, το 1930. Οταν ακόμα τον φώναζαν με το βαφτιστικό του, Στυλιανό. Εκεί μαθήτευσε, υπηρέτησε τη θητεία του, ζωγράφισε, πειραματίστηκε, καθιερώθηκε με τα μεγάλης κλίμακας έργα του, όπου εισήγαγε τη χρήση νέον, και πέθανε ξημερώματα Δευτέρας, σε ηλικία 87 ετών.

^[2]Εμβληματικός καλλιτέχνης με λιτά, μινιμαλιστικά έργα, όπου χρησιμοποιούσε ευτελή υλικά και έθετε ερωτήματα και προβληματισμούς για τη σχέση χώρου-φωτός, ο Στίβεν Αντωνάκος υπήρξε από τους διασημότερους καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο. Τις τελευταίες δεκαετίες ερχόταν συχνά στην Ελλάδα. Σεμνός και διακριτικός, μιλούσε σπαστά ελληνικά, κυρίως όμως αμερικάνικα. Και τις δύο γλώσσες χαμηλοφώνως και πάντα με χαμόγελο, κοιτάζοντας τον συνομιλητή του στα μάτια. Υπήρξε σπουδαίου διαμετρήματος άνθρωπος και καλλιτέχνης. Θεωρούσε την Ελλάδα «σπίτι του» κι εξέθεσε σε ατομικές και ομαδικές διοργανώσεις. Το 2007 είδε στο Μουσείο Μπενάκη να φιλοξενείται η αναδρομική του έκθεση. Ο «Φάρος» του έμεινε αξέχαστος σε όσους είδαν την έκθεση «Πολυγλωσσία» (2001) στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ενώ την ίδια χρονιά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ των Αισχύλειων μετέτρεψε στην Ελευσίνα ένα αρχιτεκτονικό κτίριο του 1875 σε έργο τέχνης. «Το έργο μου δεν έχει καμία πολιτική αναφορά. Ποτέ δεν μπλέκω τις πολιτικές μου πεποιθήσεις με την τέχνη μου. Ελπίζω η τέχνη μου να αγγίξει την εσωτερικότητα του ανθρώπου και στους δύσκολους καιρούς που περνάμε να υπενθυμίσει τις μεγάλες δυνατότητές του σ΄ αυτή τη ζωή, μια ενέργεια που ενυπάρχει και κινητοποιεί τον καθένα από εμάς», είχε πει στη Φωτεινή Μπάρκα με αφορμή την έκθεση στην Ελευσίνα. Στον σταθμό μετρό «Αμπελόκηποι» τα φωτογλυπτά του «Πομπή» φωτίζουν τις καθημερινές πορείες των επιβατών. Οπως εκατοντάδες άλλα μεγάλης κλίμακας έργα του που βρίσκονται διάσπαρτα σε μοντέρνα κτίρια, μουσεία, αεροδρόμια, πανεπιστήμια, δημόσιους χώρους σε πολλές πρωτεύουσες και πόλεις όλου του κόσμου, από την Ευρώπη μέχρι την Ιαπωνία και την Αμερική.

Πρώτος σταθμός της οικογένειας Αντωνάκου, του Θωμά, της Ευαγγελίας και των πέντε παιδιών τους είναι η Νέα Υόρκη του ΄30.

Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η οικογένειά μετακόμισε στο Μπρούκλιν, όπου ο Στίβεν πήγε στο γυμνάσιο Fort Hamilton. Στη διάρκεια του τελευταίου έτους των σπουδών του (1945) επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε τη θητεία του στον Ειρηνικό. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, γράφτηκε στο Τμήμα Τέχνης του Brooklyn Community College, απ΄όπου αποφοίτησε το 1949.

^[3]Ο Στίβεν Αντωνάκος ξεκίνησε με σχέδια και ζωγραφικές φιγούρες σε αρχιτεκτονικά περιβάλλοντα. Στην αρχή χρησιμοποιούσε υφάσματα και «τυχαία αντικείμενα» με τεχνικές κολάζ. Την ίδια εποχή, στα τέλη της δεκαετίας του ΄50, βάζει στα έργα του λαμπιόνια αλλά θεωρεί στατική τη χρήση τους. Τελικά την εξελίσσει κι αυτό εκτοξεύει τη φήμη του. Γίνεται διεθνώς γνωστός όταν εντάσσει στα έργα του στις αρχές του 1960, ράβδους με φως νέον, επηρεασμένος από τις φωτεινές επιγραφές του Μανχάταν. Το έντονο χρώμα, η τρισδιάστατη εικόνα του νέον και η δυνατότητα που του δίνει το καινούργιο υλικό να «πλάθεται», γοητεύουν τον καλλιτέχνη. Το πρώτο έργο που δημιουργεί με νέον ήταν ένα μαύρο μεταλλικό κουτί, το 1962. Εκτοτε δουλεύει με πάθος αυτά τα έργα και τελικά καθιερώνεται ως ένας από τους σημαντικότερους «light artists» και, ταυτόχρονα, ένας από τους σημαντικότερους μινιμαλιστές καλλιτέχνες στον κόσμο.

Παράλληλα δημιουργεί έργα σε χαρτί, τα οποία είναι εξίσου σημαντικά με τα γλυπτά του κι εκφράζουν τους ίδιους προβληματισμούς.

^[4]Τα τελευταία χρόνια, η δουλειά του προσαρμόζεται σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό στα κτίσματα. Στην αρχή με εγκαταστάσεις σε γκαλερί και από τα τέλη της δεκαετίας του ΄70 με κατασκευές μεγάλης κλίμακας σε δημόσιους χώρους και κτίρια. Στη σειρά των έργων αυτών εντάσσονται και τα «Παρεκκλήσια», αρχικά με τη μορφή μακετών και αργότερα ως μεσαίου μεγέθους τρισδιάστατες γεωμετρικές κατασκευές («Chapel of the Martyrs», 1988, «Chapel of St. John the Baptist», 1991, «Underground Chapel», 1992-96, «Chapel of the Heavenly Ladder», 47η Μπιενάλε της Βενετίας, 1997, «Chapel of Theotokos», Shirn Kunsthalle, Φρανκφούρτη 2001, «Chapel for Saint Dionysios», Μουσείο Μπενάκη/Αναδρομική Εκθεση, 2007, κ.α.). Τα έργα αυτά, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη, όπως και τα «Panels» του, λειτουργούν πέρα από έναν στενά χριστιανικό συμβολισμό, ως ένα περιβάλλον ανοικτό, το οποίο ενθαρρύνει τον διάλογο με την τέχνη και ταυτόχρονα την «εσωτερική» εμπειρία του θεατή/χρήστη.

Ο Στίβεν Αντωνάκος συμμετείχε σε περισσότερες από 250 ομαδικές εκθέσεις ενώ παρουσίασε τη δουλειά του σε περισσότερες από 100 στη Νέα Υόρκη, μεγάλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών κι όλου του κόσμου.

[email protected]