Της Εριέττας Καλοφώνου

^[1]«Σε περίοδο κρίσης, η λέξη-κλειδί δεν είναι η δημοσιονομική προσαρμογή. Εδώ στη Βραζιλία, η λέξη-κλειδί ήταν η οικονομική ανάπτυξη με το εμπόριο, τις επενδύσεις, τις θέσεις εργασίας και την κατανάλωση και γι' αυτό η Βραζιλία έχει ανεβεί από τη δέκατη στην έκτη θέση στην παγκόσμια οικονομία».

Τάδε έφη Λουίς Ινάσιο Ντα Σίλβα, κοινώς «Λούλα», ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας μετά την συνάντησή του με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα.

Δέκα χρόνια έχουν περάσει από τότε που το Κόμμα των Εργατών (ΡΤ) με επικεφαλής τον Λούλα κέρδισε για πρώτη φορά τις εκλογές στη Βραζιλία. Εκτοτε, η χώρα έχει αλλάξει αισθητά. Ο Λούλα, ο πρώην εργάτης και συνδικαλιστής, μπορεί να μην είναι πια στην εξουσία, η Βραζιλία ωστόσο, με την Ντίλμα Ρούσεφ στο τιμόνι, βαδίζει στον ίδιο δρόμο.

Το 2010, όταν οι Βραζιλιάνοι στην ερώτηση τι προσδοκούν από τον επόμενο πρόεδρό τους, οι περισσότεροι απαντούσαν: «Να μην αλλάξει τα πράγματα!». Να γιατί:

Το 2003, ο πρόεδρος Λούλα είχε διαβεβαιώσει: «Μέχρι το τέλος της θητείας μου, κανένας Βραζιλιάνος δεν θα υποφέρει από πείνα». Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, σχεδόν 20 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι (σε σύνολο 190 εκατομμυρίων) άφησαν πίσω τους τη φτώχεια.

Κυρίως το πρόγραμμα Fome Zero («Πείνα Μηδέν») διασφάλισε στις οικογένειες των ιθαγενών την πρόσβαση στα βασικά προϊόντα διατροφής. Μόνο κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του «Λούλα», ο παιδικός υποσιτισμός μειώθηκε κατά 46%. Τον Μάιο του 2010, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Διατροφής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) απένειμε στον Λούλα τον τίτλο του «παγκόσμιου πρωταθλητή στη μάχη κατά της πείνας».

Η Βραζιλία, βέβαια, παραμένει μία από τις χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες παγκοσμίως. Μόνο που είναι μικρότερες από πριν. Τα εισοδήματα του φτωχότερου 10% του πληθυσμού αυξήθηκαν κατά 8% ετησίως. Τα κατώτερα μεσαία στρώματα -νοικοκυριά των οποίων το μηνιαίο εισόδημα κυμαίνεται από1.065 έως 4.591 ρεάλ (δηλαδή από 467 έως 2.000 ευρώ)-, από το 37% του πληθυσμού, αποτελούν πλέον το 50% και παραπάνω.

Στον τομέα της εκπαίδευσης, το πρόγραμμα ProUni (Projeto Universidade para todos, Πρόγραμμα Πανεπιστήμιο για όλους) παρέχει στήριξη στους μαθητές από φτωχές οικογένειες και η μέση διάρκεια της σχολικής εκπαίδευσης πέρασε από τα 6,1 χρόνια (το 1995) στα 8,3 το 2010.

Κατά την οκταετία Λούλα δημιουργήθηκαν 14 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ενώ ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 53,6% σε πραγματικούς όρους -δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό. Η Bolsa Família («Οικογενειακό Ταμείο») παραμένει το εμβληματικό πρόγραμμα της κοινωνικής πολιτικής. Αφορά τα βοηθήματα που καταβάλλονται σε οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας: 12,4 εκατομμύρια νοικοκυριά (δηλαδή πάνω από 40 εκατομμύρια ανθρώπους).

Το εντυπωσιακό είναι ότι αρκετά χρόνια νωρίτερα, η Βραζιλία, όπως και οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής, ακολουθούσε τις καταστροφικές συνταγές του ΔΝΤ περί διαρθρωτικής προσαρμογής που βύθισαν τους Βραζιλιάνους στην εξαθλίωση.

Εφαρμόζοντας την αντίθετη οικονομική και κοινωνική πολιτική από εκείνη που επέβαλε το ΔΝΤ, η Βραζιλία το 2005 πέτυχε πλεόνασμα της τάξης του 4,25% του ΑΕΠ και κατόρθωσε και το χρέος της να αποπληρώσει και να απεξαρτηθεί οριστικά από τις δηλητηριώδεις δόσεις.

Η Ντίλμα Ρούσεφ, την οποία αποκαλούν και «σιδηρά κυρία», βαδίζει στον δρόμο που χάραξε ο Λούλα. Ατεγκτη σε θέματα διαφθοράς, οδήγησε στο σκαμνί 25 κομματικά και πρώην κυβερνητικά στελέχη, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για εξαγορά – δωροδοκία μικρότερων κομμάτων με δημόσια χρήματα.

Πάντως, αν και η Βραζιλία αντιμετωπίζει πρόβλημα διαφθοράς, σύμφωνα με τη ΜΚΟ Διεθνής Διαφάνεια παρουσιάζει σημάδια βελτίωσης και κατατάσσεται στην 69η θέση παγκοσμίως μεταξύ 176 χωρών. Η Ελλάδα του Μνημονίου είναι 94η παγκοσμίως και πρώτη στην Ε.Ε…

Φέτος, η πρόεδρος Ρούσεφ ήρθε σε σύγκρουση με τις τράπεζες, αναγκάζοντάς τες να μειώσουν τα υπέρογκα επιτόκιά τους. Πολύ πρόσφατα μάλιστα, ανακοίνωσε ότι το 100% των εσόδων από την εκμετάλλευση νέων πετρελαιοπηγών θα διατίθεται για την παιδεία!

Τα ποσά αυτά αναμένονται ιδιαιτέρως σημαντικά καθώς, σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας για το 2012, η Βραζιλία εξελίσσεται στη σημαντικότερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα εκτός Μέσης Ανατολής, φτάνοντας από τα 2,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2011 στα 4 εκατομμύρια το 2020.

Επόμενο, η Ρούσεφ, να απολαμβάνει πολύ υψηλά ποσοστά δημοφιλίας (78%) παρόλο που, όπως σχολιάζουν οι οικονομικοί αναλυτές, το ποσοστό ανάπτυξης ήταν το τρίτο τρίμηνο του 2012 ήταν μόνο 0,6%.

«Παράδεισος»; Κάθε άλλο. Η χώρα που θα φιλοξενήσει το Μουντιάλ το 2014 και την Ολυμπιάδα το 2016, δίπλα στα υπερμοντέρνα στάδια και τους ουρανοξύστες έχει άθλιες παραγκουπόλεις. Οι ανισότητες παραμένουν μεγάλες και η εγκληματικότητα πάρα πολύ υψηλή. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, παρόλο που στη Βραζιλία κυκλοφορούν λιγότερα όπλα μεταξύ του πληθυσμού σε σχέση με τις ΗΠΑ, το ποσοστό θανάτων από πυροβόλο όπλο είναι τριπλάσιο.

Ποια η διαφορά: κάποια στιγμή, η Βραζιλία εξέλεξε κυβερνήσεις που αποφάσισαν να απεξαρτηθούν από έξωθεν κηδεμόνες και να εκμεταλλευτούν τον πλούτο της χώρας υπέρ των πολλών. Με αυτή την έννοια, η Βραζιλία « εξευρωπαΐζεται». Η Νότια Ευρώπη, αντίθετα, «λατινοαμερικανοποιείται».