Ο ενθουσιασμός, η ανωριμότητα και «ολίγη» από εγωισμό ανήκουν στα μικροέξοδα της ιστορίας που ματαίωσαν το ανέβασμα του έργου του Ευριπίδη από ομάδα φοιτητών το 1959-1960

Διαφωνίες, επιστολές και συνελεύσεις για μια παράσταση που δεν έγινε ποτέ

Του Λουκά Θανασέκου

^[1]Είναι η ιστορία ενός μη γεγονότος – μιας ιδέας που βρίσκεται, εδώ και 54 χρόνια, θαμμένη στις σελίδες φοιτητικού περιοδικού της εποχής. Αν είχε εξελιχθεί σε γεγονός, ο «Κύκλωπας» του Ευριπίδη που ανέβηκε στις 3 Αυγούστου στην Επίδαυρο θα είχε την… προϊστορία του, όχι στην Επίδαυρο αλλά στο θέατρο του Διονύσου και όχι από το Εθνικό Θέατρο αλλά από τη «Φοιτητική Σκηνή Αθηνών»!!!

Συγκεκριμένα: από τον Μάρτιο του 1958 κυκλοφορεί στη Σόλωνος και σε άλλες σχολές το 8σέλιδο περιοδικό «Η Συναδελφική», συνιδρυτές του οποίου ήμασταν ο υπογράφων και ο συμφοιτητής μου στη Νομική Βασίλης Καλαματιανός και το οποίο οριζόταν ως «Μηνιαία σπουδαστική επιθεώρηση επιστήμης και τέχνης» (σχήμα 58Χ86), αλλά σπάνια τα κατάφερνε να είναι… μηναίο. Στο διπλό 12σέλιδο τ. 6-7 (Φεβρουάριος-Μάρτιος 1958) δημοσιεύεται άρθρο του φοιτητή της Φιλοσοφικής Κ. Γεωργουσόπουλου με τίτλο «Φοιτητική Σκηνή Αθηνών» που, όπως λέει ο ίδιος, «έρχεται να γίνει αυτή ο πρόγονος μιας θεατρικής παραδόσεως στο Πανεπιστήμιο Αθηνών». Χωρίς να αναφέρει ονόματα η είδηση είναι μία: έχει ήδη ιδρυθεί η ΦΣΑ, τα μέλη της οποίας «έχουν καταλήξει πως το ξεκίνημα πρέπει να γίνει με το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη, που σώζεται ολόκληρο, ο Κύκλωπας». Και προστίθεται μεταξύ άλλων:

«Ετσι αποφασίσαμε γλώσσα να είναι η αρχαία και τα μέτρα της… Επίσης ότι το προσωπείο και το σκηνικό με εξπρεσιονιστικό τρόπο δοσμένα θα αποδίδανε το σωστό κλίμα… Η μουσική θα βασιστεί στο βουκολικό διονυσιακό κι αυτή την αίσθηση θα δώσουν η λύρα της Κρήτης, η φλογέρα, η ασκομαδούρα, ο δίαυλος. Η Φοιτητική Σκηνή Αθηνών άρχισε. Ολα είναι αισιόδοξα, όλες οι γνώμες ακούγονται…».

^[2]Στο επόμενο τ. 8, που ήταν κι αυτό 12σέλιδο, ουδείς έγραψε για το θέμα αυτό. Τον Σεπτέμβριο του 1959 οι φίλοι του περιοδικού ιδρύουμε το σωματείο «Πρωτοπορεία» (Πνευματικός Δεσμός Σπουδαστών και Νεολαίας) και αποφασίζουμε την έκδοση 4σέλιδης εφημερίδας, στην υπηρεσία του σωματείου και σε σχήμα οιονεί ταμπλόιντ, υπό τον τίτλο «Πρωτοπορειακή Συναδελφική». Και σ’ αυτή την έκδοση συνιδρυτές είμαστε ο Καλαματιανός κι εγώ. Η πάλαι ποτέ μηνιαία «Συναδελφική» αναστέλλει την έκδοσή της, η δε καινούργια, αν και προσδιορίζεται ως 15ήμερη, σκοντάφτει απελπιστικά…

Αρχίζουνε τα όργανα…

Στο φύλλο αρ. 1 της «Πρωτοπορειακής Συναδελφικής» (23.11.1959) αρχίσανε τα… όργανα! Ο φίλος μας, ηθοποιός Στέφ. Ληναίος, στο μακροσκελές άρθρο του, τάσσεται υπέρ ενός μοντέρνου φοιτητικού θεάτρου και προτείνει «το ανέβασμα να γίνεται ή πάνω σ’ ένα πατάρι ή μια προσεγμένη ανάγνωση με τα κείμενα στηριγμένα πάνω σε φωτισμένα αναλόγια». Και προσθέτει: «Ο φίλος μου κ. Γεωργουσόπουλος έχει δίκιο. Ιστορική ανάγκη η Φ.Σ.Α. Μόνο που πρέπει γρήγορα να ξεφύγει από την κλασική μορφή και τη διάθεση μουσειακής αναπαράστασης…».

Η συνέχεια έρχεται στο φύλλο αρ. 2 (18.2.1960) από τον φοιτητή της Φιλοσοφικής Ι. Δημητρακόπουλο. Διαφωνεί και με τους δύο προλαλήσαντες: «Προτείνω ν’ ασχοληθούμε με έργα Ελλήνων συγγραφέων, κατά προτίμηση με μονόπρακτα, επίσης ν’ ασχοληθούμε με την παρουσίαση φοιτητών συγγραφέων…».

Στο φύλλο αρ. 3 (15.3.1960) σε απαντητικό του άρθρο με τίτλο «Το »φοιτητικό θέατρο» πρόβλημα πνευματικό», ο Κ. Γεωργουσόπουλος γράφει ότι μετά τους «απανωτούς αντίλογους η προσπάθεια πέθανε πριν ακόμη φασκιωθεί με τη ζεστασιά του κοινού. Κείνο το κείμενο για τη Φ.Σ.Α. γράφτηκε σαν είδηση, σαν »κράχτης», να μαζέψουμε κόσμο γύρω μας […] Εδώ είχαμε λεφτά, άνθρωποι που δούλεψαν συλλογικά απ’ όλες τις σχολές, υλικό, είχαμε κατορθώσει να παίξουμε στο θέατρο του Διονύσου που θεωρείται μνημείο, όλα καταρρεύσανε σε μια νύχτα […] Ο σημερινός άνθρωπος θέλει να βλέπει περισσότερο παρά να ακούει κι αυτό είναι μια απάντηση στον κ. Ληναίο για την αναγνωστική παρουσίαση της θεατρικής παραγωγής. Οσο για τη »μουσειακή παράσταση» όπως ο ίδιος αποκαλεί το ανέβασμα του »Κύκλωπα» πρόκειται για συγκερασμό παραδόσεως και λαογραφικού σύγχρονου υλικού…».

«Διαβάζοντας προσεκτικά τις απόψεις όσων καταπιάστηκαν με το θέμα βρίσκω πως βασικά συμφωνώ με τον κ. Δημητρακόπουλο» θα γράψει ο τρίτος φοιτητής της Φιλοσοφικής, Νικηφόρος Παπανδρέου, στο φύλλο αρ. 4 (5.5.1960). Και παρατηρεί: «Ενα άλλο λάθος και του κ. Ληναίου και του κ. Γεωργουσόπουλου είναι ότι υπερτιμούν τις δυνατότητες των φοιτητών που θα παίξουν αυτό το θέατρο που προτείνει ο καθένας τους…».

Τι φράγμα ο άνθρωπος

^[3]Ηρθαν οι εξετάσεις, μετά το καλοκαίρι και τον Οκτώβριο ψάχναμε για τη συνέχεια στον «Κύκλωπα». Στις 23.10. έγινε μια μάζωξη στο στέκι μας, στο καφενείο «Καποδιστριακόν» επί της οδού Λεωχάρους 3, το οποίο ανήκε στον πατέρα του μέλους μας, πιανίστα Β. Χαλκιόπουλο. Τι συγκυρία κι αυτή με την επωνυμία του καφενείου –η πλειονότητα των φοιτητών ήμασταν του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου! Συμμετείχαν στη μάζωξη περισσότεροι απ’ όσους σήκωσαν τις πένες για να γράψουν πάνω στο θέμα του φοιτητικού θεάτρου. Δεν ήσαν θορυβώδη όσα ακούστηκαν εκείνο το φθινοπωρινό και κρύο απομεσήμερο. Στους άφωνους και σκεπτικούς, ο Β. Δωροβίνης (Νομική), ο Γ. Βαλαβανίδης (ΑΣΚΤ) και ο της ιατρικής Μάριος Μαρκίδης*.

Οταν αφήσαμε τις καρέκλες και βγήκαμε έξω, στις μακρόστενες εντοιχισμένες βιτρίνες του διπλανού πλεκτάδικου, οι «κούκλες» έδειχναν να κρυώνουν, αν και τους είχαν φορέσει τα εφαρμοστά πουλόβερ τους! Η επωνυμία ΕΡΙΟΚΑΛ φωσφόριζε στην ταμπέλα, φιλοτεχνημένη με φιλοτιμία για λίγες δραχμές, από τα μέλη μας, φοιτητές Φ. Σαρρή (ΑΣΚΤ) και Χρ. Αγγελάκη (Σχολή Σταυράκου).

Τέλη Οκτωβρίου στη Νομική, στα σκαλιά για το αμφιθέατρο, συναντώ τον Γεωργουσόπουλο που μου δίνει μια επιστολή με ημερομηνία 25.10.1960, γραμμένη κι από τις δύο όψεις της γνωστής κόλλας αναφοράς. Δεν δόθηκε η ευκαιρία να δημοσιευτεί από τότε. Παραμένει ανέκδοτη. Δίδω μόνον αυτές τις αράδες:

«Αγαπητέ μου Λουκά

«Η προχτεσινή συζήτηση του… καφενείου και να σκεφτώ πολλά με έσπρωξε και να αποφασίσω πιο πολλά με σπρώχνει.[…] Κάνω μια έκκληση να μη συνεχισθεί η προσπάθεια προς το παρόν… Μας έχει διαβρώσει η αποτυχία. Δεν ξέρουμε τι θέλουμε. Πιστεύω ακόμη σ’ αυτό που είπε ο… ιστορικός Σαίξπηρ »Τι θαύμα ο άνθρωπος». Αυτοί σήμερα κραυγάζουν »τι φράγμα ο άνθρωπος».

Δεν απογοητεύομαι, συγκροτούμαι…».

* Ενα μήνα νωρίτερα (25.9.1960) μου είχε ταχυδρομήσει επιστολή με την αγωνία του για τον ρόλο του ποιητή κατά την εποχή εκείνη. Ο Μάριος «έφυγε» πριν από δέκα χρόνια.